Życiorys własny przestępcy - Urke Nachalnik (biblioteka cyfrowa za darmo TXT) 📖

Tydzień mniej więcej po opowiadanych tu wypadkach przyszedłem, po dwudniowej nieobecności, do domu. Frania rozpromieniona podskoczyła do mnie i zaraz od progu zawołała:

— Jesteś, mój kochany! Mam dla ciebie dobrą nowinę. — Pociągając mnie zaś za sobą, dodała: — No, zgadnij, co ci mam do powiedzenia — nalegała naiwnie, a widząc, że nie podzielam jej wesołości, rzekła: — Jak mnie nie pytasz, to ci nie powiem.

Myślałem, że znów jakichś nowych głupstw musiała narobić, ale zaciekawiło mnie to, bo cały tydzień po zajściu z tą handlarką byliśmy nie bardzo ze sobą, a teraz mnie nagle tak wesoło przywitała, to musi być naprawdę coś ważnego.

— Powiedz mi, to będę wiedział, bo nic się nie domyślam.

Frania zrobiła tajemniczą minę i wyciągnęła jakiś list.

— Zgadnij, co to za list — rzekła, wymachując nim w powietrzu. Wyciągnąłem rękę.

— Pokaż mi ten list i skąd go masz?

Frania znów go schowała za siebie, mówiąc:

— Siadaj tu na kanapie, bo muszę ci wpierw wszystko opowiedzieć.

Zaciekawiony wykonałem jej rozkaz.

— Masz ty rodzinę? — nagle zapytała.

— Na co ona ci jest potrzebna? — próbowałem się uśmiechnąć.

— Powiedz! — nalegała.

— Otóż twój ojciec był tu u mnie wczoraj.

— Kto!... mój... ojciec?!

Zerwałem się przy tym jak piorunem rażony i uchwyciłem ją tak silnie za ramię, że aż krzyknęła ze strachu.

— Gadaj mi tu prędzej!

Frania, widząc moje uniesienie, podała mi bez słowa list.

Drżącą ręką chwyciłem go i poznałem od razu charakter pisma ojca, zrobiło mi się niedobrze, tak, że musiałem się oprzeć o stół. Litery skakały mi przed oczyma, nic nie rozumiałem, a w głowie szumiało: „mój ojciec tu był”. Wielkiego wstydu i upokorzenia musiał zaznać, zanim zdecydował, się tu, do tej nory wejść i pytać o występnego syna. Czytałem list kilka razy. Własnym oczom nie wierzyłem, że to do mnie ojciec tak pisze, ten sam ojciec, którego zawsze uważałem za najgorszego mojego wroga. Łzy zalały mi oczy przy czytaniu. Z wysiłkiem, kilkakrotnie wracając, ledwie go odczytałem.

Otóż opiszę treść tego listu, który do dziś dnia został w mojej pamięci i nieraz niektóre słowa przypominam sobie po kilka razy dziennie:

„Kochany, nieszczęśliwy synu! Zaklinam cię na pamięć twojej matki, która przez ciebie jeszcze w kwiecie życia zeszła ze świata, abyś porzucił to życie występne i natychmiast przyjechał do domu. Ja tak samo, jak twoja matka, przez ciebie zejdę do grobu. Ze wszystkich stron dochodzą mnie słuchy, co ty wyrabiasz i wstydzę się na ulicy pokazać. Jak tak dalej pójdzie, to ja tego nie przeżyję. Może też być, kochany, a wyrodny synu, że nieraz byłem za srogi dla ciebie, ale wierz mi, że miałem tylko na myśli twoje dobro. Porzuć tę kobietę, którą widziałem i tę występną miłość, bo to do niczego dobrego nie doprowadzi. Przyjedziesz do domu, a dam ci za żonę ładną i porządną kobietę, która nam nie przysporzy wstydu. Błagam cię, porzuć to życie, póki jeszcze czas. To są ostatnie moje słowa, o ile nie wysłuchasz mojej prośby, to bądź przeklęty na wieki, a pamiętaj, że całe życie będziesz tego żałował i nieraz wspomnisz o mojej klątwie, ale wtedy będzie już za późno... Twój ojciec S... ”

Co się stało, pomyślałem, patrząc to na list, to na Franię. Ojciec mój prosi mnie, abym przyjechał do domu, tu musi być jakieś nieporozumienie.

Zacząłem wypytywać Franię o szczegóły. Frania opowiadała mi:

— Wczoraj wieczorem siedziałam sobie i śpiewałam, jak zwykle, gdy mi się nudzi i grałam na gitarze. Wtem ktoś zapukał do drzwi frontowych.

Tu muszę zaznaczyć, że do pokoju, gdzie mieszkałem z Franią, były drzwi wprost z ulicy. Tylko porą zimową były one nieczynne, a trzeba było do nas iść przez kuchnię. Latem były otwarte.

— Poszłam więc i otworzyłam. Patrzę, jakiś nie znany mi, wysoki mężczyzna. Pytam: — A do kogo pań? A on na to:

— Czy tu mieszka niejaka Frania D...?

— Tak, tu — odparłam i zaprosiłam go do pokoju. Obejrzał się ciekawie po pokoju, a na moje zaproszenie usiadł. Dłuższą chwilę milczał, obrzucając mnie tak przenikliwym wzrokiem, że nie śmiałam tego poważnego człowieka o nic zapytać. Nareszcie on sam do mnie pierwszy odezwał się:

— Pani jest tą Franią, czy tak?

— Tak — odpowiedziałam. Milczał znów chwilę i już chciałam go ze złością zapytać, co oznaczają te pytania. Wtem on nagle rzekł:

— Mój syn u pani mieszka, czy tak? Wymówił to ze wzruszeniem. Ja, słysząc, że to jest twój ojciec, zaczęłam go przepraszać i chciałam go przyjąć poczęstunkiem, ale mi stanowczo odmówił, tłumacząc się, że nie ma dużo czasu. Zaczął mnie prosić ze łzami w oczach, abym namówiła cię, byś wrócił do domu. Obiecałam mu to, mówiąc z nim po żydowsku. Smutno roześmiał się, pochwalił, że dobrze mówię po żydowsku. Mówił, że o ile chcę, mogę też przyjechać tam do was na letnisko i że będę dobrze przyjęta.

Jeszcze dużo opowiadała mi o ojcu, chwaląc, że choć Żyd, ale bardzo przystojny i dobry człowiek. Cały czas, słuchając jej, doznawałem dziwnego uczucia. Znając nieugięty charakter ojca, nie mogłem tego wszystkiego w żaden sposób w głowie pomieścić. Po prostu nie do uwierzenia. Mój ojciec zgadza się na przyjazd syna-złodzieja do tego zacofanego miasteczka, a nawet zaprasza kochankę, a do tego gojkę? A co gorsze, kobietę nie bardzo surowych obyczajów? To... być nie może. Jeszcze kilka razy czytałem list ojca, pisany po żydowsku, w obecności Frani.

Uśmiechnął mi się odpoczynek w domu i życie spokojne. Do mojego burzliwego życia zacząłem się zniechęcać. Ale jak tu się rozstać z Franią? Brać ją ze sobą jest niemożliwe. Znałem za dobrze ojca i rozumiałem go, on tylko przez delikatność to zrobił, nie chciał jej urazić, a pewnie zrozumiał, że ta dziewczyna ma na mnie wpływ, więc chciał ją ująć i zaproponował, że może także przyjechać latem do nas. Nie, to wprost nie do uwierzenia.

Po drugie, myślałem, że gdyby nawet i tak było i pojechałbym z nią, to czy będę tam bezpieczny? Nie, za dużo już zbroiłem, abym mógł w domu być bezpieczny. O! Jaki by był wielki wstyd dla ojca, gdyby policja aresztowała mnie w domu. Nie, nigdy tam nie pojadę.

Frania, widząc mój smutek i zamyślenie, zbliżyła się do mnie pieszczotliwie, jak nigdy do tego czasu; widać zyskałem na wartości, gdy dowiedziała się o moim pochodzeniu. Ona była już zdecydowana, że ze mną tam pojedzie. Na jej propozycję wybuchnąłem gorzkim śmiechem.

— Co, ty się wstydzisz ze mną tam jechać? A mówisz, że mnie kochasz? Ojciec twój mnie się nie wstydzi, choć nie jestem Żydówką, a ty... — mówiła to z wielkim oburzeniem, z oczyma tryskającymi ogniem zemsty.

— To niemożliwe — powiedziałem. — Ojciec mój, chcąc mnie zwabić do domu, robi z siebie ofiarę i godzi się na twój przyjazd, co prawda mój ojciec jest Żydem postępowym, trochę filozofem i nie odróżnia przekonań religijnych, ale co na to ludzie w miasteczku powiedzą? Będą nas wytykać palcami. Nie, nigdy się na to nie zgodzę.

Frania robiła mi jeszcze wyrzuty i potem ubrawszy się, prędko wybiegła na ulicę.

Myślałem teraz nad swoim położeniem. Skąd ojciec mógł się dowiedzieć, że tu jestem i że z nią tu mieszkam? Widocznie ktoś mnie śledzi.

Wiedziałem, że w tym mieście jest dużo ludzi, którzy znają dobrze całą moją rodzinę, a także i mnie. Żal mi było ojca. Martwiłem się i postanowiłem stąd wyjechać do Warszawy, bo tam słuch po mnie zginie. Postanowiłem też Frani zaproponować, aby ze mną wyjechała, ale nie do mojego domu, tylko do Warszawy, tym bardziej, że czułem, iż tu w powietrzu coś złego nade mną wisi.

Czekałem cały niemal dzień na Franię, jakoś nie zjawiła się, dopiero wieczorem przyszła kompletnie pijana, padła mi na piersi i rozpłakała się. Wspólnie z jej matką rozebrałem ją i ułożyłem do łóżka. Całą tę noc przesiedziałem, nie rozbierając się wcale, i rozmyślałem nad swoim położeniem.

Na domiar złego „po Josku” nic mi się nie wiodło, dwa razy udałem się z wspólnikami na wyprawę i jakoś nie udało się. A nawet trzeci raz ledwo uszliśmy z życiem.

Rano Frania przebudziła się i apatycznie patrzyła na mnie, jakby dopiero sobie zdała sprawę, że coś zaszło i po chwili mnie spytała:

— Dlaczego nie rozebrałeś się? Co, gniewasz się na mnie?

— Jak to, mam się nie gniewać? — wybuchnąłem. — Przyszłaś zupełnie pijana i cała w nieładzie. Ładną synową sprowadziłbym ojcu do domu — roześmiałem się z goryczą.

— Właśnie tylko z żalu do ciebie upiłam się — oznajmiła — a będzie ze mną jeszcze gorzej.

— Już gorzej, jak się teraz prowadzisz, nie potrzeba — zauważyłem i zabierałem się do wyjścia.

— Gdzie ty znów, uciekasz? — wołała za mną.

— Idę też z żalu do ciebie się upić, jak ty to wczoraj zrobiłaś — odparłem i walnąłem drzwiami, wychodząc z pokoju.

Na obiad jednak przyszedłem i zaraz na progu stanąłem jak wryty, brat mój, młodszy ode mnie o półtora roku, siedział naprzeciw Frani, a ona, mówiąc z nim, głośno się śmiała. Brat, widząc mnie, wstał, wyciągnął rękę. Ucałowałem go z całego serca, jednak w jego pocałunku i podaniu dłoni poczułem pewną niechęć. Tu powtórzę naszą rozmowę. O ile pamiętam, to ja pierwszy odezwałem się do brata:

— Co ty tu robisz?

— Ojciec mnie tu wysłał po ciebie.

— Za późno już — podpowiedziałem z goryczą. — Trzeba było mnie lepiej w domu przyjąć, gdy pierwszy raz „za Rosji” wyszedłem z więzienia, może by do tego nie doszło.

Brat popatrzył na mnie z wyrzutem.

— Przez ciebie umarła matka i zostaliśmy sierotami, a teraz chcesz i ojca do grobu wpędzić. Ojciec z dnia na dzień czuje się coraz gorzej, był u różnych doktorów w kraju i za granicą. Doktorzy mówią, że na chorobę ojca nie mają żadnego lekarstwa, gdyż ojciec cierpi moralnie, gryzie go jakiś robak, którym ty właśnie jesteś. Mówią, że wpada w galopujące suchoty. Ojciec nasz, który żelazo mógł łamać w rękach, teraz ledwo na nogach się trzyma. Ty go zabiłeś... jak zabiłeś naszą matkę. Chcesz mnie z dwiema siostrami zgubić. Gdy, broń Boże, ojca nam nie stanie, co stanie się z młodszym rodzeństwem? Opamiętaj się, póki jeszcze czas, minęło przeszło dwa lata, jak cię ojciec ani nikt z domu na oczy nie widział. Z początku szesnastego roku słuch po tobie zaginął, a później mówiono, że siedzisz w jakimś tam „Czerwoniaku”. Od jakiegoś czasu wstydzimy się oczy na ulicę pokazać gdzie tylko w okolicy popełniają kradzieże albo napad zrobią, ludzie szepcą sobie na ucho, że to ty. Wysłuchaj mnie już do końca — wołał brat, widząc, że chcę mu przerwać jego morały, które mi prawił. — Ojciec tu był parę dni temu, o czym na pewno już wiesz. Wyobraź sobie, bracie, wiele się najadł wstydu i wiele go to zdrowia kosztowało, gdy dopytywał się o ciebie w różnych szynkach i kawiarniach, aż cię tu znalazł. Jedź ze mną do domu, a nikt ci marnego słowa nie powie, nikt ci nie przypomni twojej przeszłości. Co było to już przeszło, pomożesz mi w handlu i będzie ci dobrze. Nie zapomnij też, że dzbanek nosi dotąd wodę, zanim ucho się nie urwie, zabiją cię gdzie na kradzieży albo zginiesz marnie w więzieniu, a hańba spadnie wtedy na naszą całą rodzinę — zakończył jakby w natchnieniu.

Podczas słów brata, Frania miała łzy w oczach i patrzyła tak na mojego brata, że poczułem zazdrość. Brat mój był to piękny, dziewiętnastoletni młodzieniec, wysokiego wzrostu i był podobny do ojca. Wstyd mi było, że brat jest młodszy, a poważniejszy ode mnie. Był wychowany pod kierownictwem ojca. Nie uczył się on w brudnych chederach i zacofanych jeszywetach. Przewyższał mnie wymową i inteligencją, był przy ojcu i prowadził teraz cały handel, który dawniej chylił się ku upadkowi. Nie chciałem przy niej dużo mówić z bratem i poprosiłem go na osobność. Brat pożegnał Franię i zabrał mnie do hotelu, gdzie mieszkał.

Tu opowiedziałem mu, że mój powrót na razie jest niemożliwy, gdyż zdaje mi się, że policja mnie poszukuje.

— Zaczekaj — rzekłem — a za jakie dwa, trzy tygodnie, jak się upewnię, że nie ma się czego obawiać, to przyjadę.

Brat, słysząc to, bardziej posmutniał.

—