Józki, Jaśki i Franki - Janusz Korczak (biblioteka komiksowo txt) 📖
Józki, Jaśki i Franki to (chrześcijańscy) chłopcy z Warszawy, którzy dzięki staraniom Towarzystwa Kolonii Letnich przyjechali na wypoczynek do Wilhelmówki. Korczak opisuje ich przygody z iście kronikarskim zacięciem. Nie ma tu jednego bohatera, za to niemal każdy ma swoje pięć minut — zapisuje się na kartach kolonijnej historii wybitnym dokonaniem, szczególną cechą lub… typowością. Jeden chłopiec ma ciekawe przezwisko, drugi wciąż się spóźnia, inny wyjątkowo dba o poprawność językową, jeszcze inny znowu opracował nową metodę budowania szałasów.
Nieopodal Wilhelmówki — w Zofiówce — odpoczywają dziewczynki: siostry, kuzynki i koleżanki. Obie grupy często się spotykają, bawią razem, może trochę ze sobą rywalizują.
W opowieści Korczaka, który w 1904 i 1907 roku był wychowawcą na koloniach organizowanych przez TKL i pisząc Józki, Jaśki i Franki, wyraźnie odwoływał się do swoich doświadczeń, widać, że kolonistom pozwolono stworzyć społeczność w dużej mierze samorządną, wspierano ich samodzielność i podsycano ducha demokracji. Wyjątkowo nowoczesne podejście!
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Józki, Jaśki i Franki - Janusz Korczak (biblioteka komiksowo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
— Chcesz poziomki, mała?
— Chcę — mówi Nelka uradowana.
— To twoja znajoma? — pyta się pan, zdziwiony szczodrobliwością chłopca.
— Nie, nieznajoma.
— Więc dlaczego jej dajesz poziomki? — pyta pan bardziej jeszcze zdziwiony.
— Bo niedojrzałe — mówi rycerski chłopiec: dojrzałe słodkie pozjadał, a mała Nelka — co ona się tam zna?
I tacy dobroczyńcy bywają, przysłowie mówi o nich: „Naści, nieboże, co mi wleźć nie może”...
Z grzybów żółte kurki są w ogólnej pogardzie.
— Dla kurków78 nie warto się schylać.
Ale że jest ich dużo, szkoda zostawić, więc zbierają je chłopcy na prezent albo później zamieni całą czapkę kurków na jednego maślaka.
Najniebezpieczniejszy z trujących grzybów jest szatan, bo do prawdziwca podobny.
— A wisz79, jak prawdziwca od szatana odróżnić?
— Bo szatan gorzki.
— Widzisz go: będzie dopiero gryzł. Szatan ma czerwony ogonek, a łeb jak czekolada.
— Jak czekolada?
I zaraz Jasiek przypomina sobie śmieszną historię.
— Raz mama kupiła czarne pachnące mydło, a mały brat myślał, że to czekolada, i ugryzł, a potem pluł, tak się krzywił i pluł, pluł...
Śmieją się do rozpuku z Jaśkowego brata:
— To ci fujara dopiero.
Na długie gawędy jednak czasu nie ma. Wszyscy chodzą pochyleni z głowami ku ziemi; co najwyżej mijając się, pytają:
— Dużo masz? Pokaż! O, to koźlarz.
— Koźlarz to prawie tak jak prawdziwiec.
— Ale on pewnie robaczywy?
— Tylko go nie łam.
Starszy Frankowski znalazł maślaka. Zdzisiek Waliszewski dwa prawdziwce, nawet mały Zabucki, który trzy razy miał dostać po łapach, znalazł prawdziwca.
— Daj — prosi go najstarszy Bednarski. — Widzisz, tobie to na nic, bo ty nie suszysz.
Takiego zaszczytu dostąpił Zabucki, że sam nawet Bednarski go prosił. I Zabucki, który raz miał dostać po łapach, bo popsuł mrowisko, drugi raz miał dostać po łapach, bo wlazł w zboże, i trzeci raz miał dostać po łapach, ale już zapomniał za co — podarował najstarszemu Bednarskiemu prawdziwca.
Trąbka — podwieczorek w lesie!
Dziewczynkom panie wydają podwieczorek, chłopcom — panowie.
— Proszę pana, chłopcy się przezywają.
— Co mówią?
— Mówią, że my mamy żaby w mleku.
To jeszcze nie najgorsze; bywa i tak, że dziewczynki siądą sobie spokojnie, a łotrzyk jaki80 prawdziwą żabę między nie puści. Żaba ucieka, dziewczynki uciekają — ale robić tego nie wolno, bo żaba nie piłka, a żywe81 stworzenie.
Na ogół jednak Zofiówka i Wilhelmówka w przykładnej żyją zgodzie; niektóre dziewczynki cieszą się wśród chłopców dużym szacunkiem — na przykład Mania Wdowik, zwana Kropeleczką, która ma okropne szczęście do grzybów i jest bardzo nerwowa. Raz wszyscy przechodzili koło drzewa, nikt nic nie widział, a Kropeleczka tylko spojrzała, od razu dwa grzyby znalazła. Ale nie za to szanują tak ją chłopcy, tylko że ładnie deklamuje.
Kiedy raz wieśniacy młócili u gajowego, a Mania deklamowała im, jak zboże rośnie, jak się sieje, a potem kosi — to aż jej podziękowali, kapitan „Błykawicy” zaprosił ją na swój okręt, a Wiktor, który robi pędzelki do jodynowania zadrapań, podarował jej tutkę od fajerwerku.
Kropeleczką nazywają Manię dlatego, że deklamuje wierszyk o Bronisi-beksie, która tak często płakała, aż zachorowała na oczka i już na oczka nie widziała prawie.
Ponieważ doktor puścił Bronisi w oczko kropeleczkę, więc ktoś nazwał Manię — Kropeleczką i tak już do końca zostało.
Mania nie zawsze się gniewa, że ją Kropeleczką nazywają, ale kiedy jest zdenerwowana, to tego nie lubi; raz nawet Kazika za ucho wytargała; Kazik się niby śmiał, a ucho miał czerwone.
Czasem Mania jest taka zła, że nie wiem. Raz siedziała na oknie, a brat ją rozzłościł, zamachnęła się na niego, przez okno wyleciała — dobrze, że na parterze mieszka, bo się zabić mogła.
— Uuuu — zaczęli chłopcy płakać i oczy trzeć na myśl, co by to było za nieszczęście, gdyby się Kropeleczka zabiła.
Mania się rozgniewała, zaczęła bić chłopców, że sobie z niej żartują, potem opowiedziała jeszcze jedną ciekawą historię.
Raz w Zofiówce rozmawiała z dziewczynkami o strachach — i zrobił się czar. Bo jedna dziewczynka położyła pod drzewem fartuch, bo przy studni wodą go oblała. Nagle oglądają się, fartucha nie ma. A gałęzie na drzewach tak się ruszają, tak się ciągle ruszają. A z daleka przez drogę idzie pan w kapeluszu, miał laskę taką zakręconą. Wtedy Mania się przeżegnała i fartuch pod innym drzewem się znalazł.
— Uuuu — zaczęli wołać chłopcy i trzęśli się ze strachu, że takie straszne rzeczy opowiada im Mania.
— Uuuu, Kropeleczko, co to za czary?
A Kropeleczka powiedziała, że jeśli nie przestaną, to się rozpłacze, bo jest bardzo nerwowa, i nigdy już nic im nie powie.
I opowiedziała dalej, że jej dziewczynka nogę podstawiła naumyślnie, potem się tłumaczyła, że nienaumyślnie, ale to nieprawda; że dziewczynki bardzo lubią się kłócić, a potem mówią:
— Poczekaj, powiem twojej mamie na stacji.
Że bardzo lubią Polcię, bo jest sprawiedliwa dyżurna, a Wacia daje chleb grubo posmarowany tylko swym znajomym, a Olesia zawsze mówi prawdę w oczy, ale nigdy nie obgaduje.
Kropeleczka byłaby długo jeszcze opowiadała, ale Franek znalazł ogromne mrowisko pod drzewem i trzeba było obejrzeć mrowisko, nakarmić mrówki chlebem z dzisiejszego podwieczorku.
— Nie uradzi82 sama.
— Uradzi.
— A nie: widzisz, poszła zawołać na pomoc.
Mrówki podrobiły chleb na małe kawałki i wnoszą je w głąb mrowiska.
— Tam są korytarze i pokoje.
Opowiadają teraz, co czytali o mrówkach, ich krowach, wojnach.
— O, i po drzewie chodzą.
— Uch, jakie to grube drzewo.
— Daj, ja obejmę. A ty obejmiesz?
Każdy chce teraz objąć grube drzewo, a ostrożniejsi przestrzegają, żeby mrówek, które chodzą po drzewie, nie udusić, żeby mrowiska nie uszkodzić.
Trąbka. Do domu na kolację.
— Juuuż?
Sporo czasu upłynie, zanim trzysta dzieci się zbierze.
— Oj, gdzie ja byłem, tak daleko.
— Patrzcie go, tak daleko był i kurków83 nazbierał, a ja byłem bliziutko i dwa prawdziwce znalazłem.
— A jeden chłopak znalazł takiego prawdziwca jak czapka.
— A nasz pan znalazł cztery prawdziwce i dwa maślaki.
— A ja znalazłem scyzoryk — mówi Tomaszewski.
I ci wszyscy, którzy zgubili scyzoryki, oglądają, czy to nie ich czasem.
— Czasem to może twój, ale nie zawsze — mówi Tomaszewski.
Przychodzą spóźnieni.
— Uch, gdzie ja byłem. Trąbkę tak było słychać, że ledwo-ledwo, jakby bąk bzykał.
— A ja zbierałem za szosą.
— A nas chłopcy ze wsi gonili. Górski się przewrócił i wszystkie grzyby mu się wysypali.
— Grzyb jest rzeczownikiem nieżyjącym — mruczy chmurnie Prawe Serce.
Układny Czesio Gryczyński zbiera grzyby dla pani gospodyni, mały Frankowski niesie w czapce pełno mucharów.
— Rzuć, głupi, bo krost na głowie podostajesz.
A Ciamara oznajmia z powagą:
— Ja cały czas byłem przy panach.
Jeszcze by też: mało się strachu najadł, gdy wczoraj zginął w lesie.
— Proszę pana, a jak dwóch jednego grzyba razem zobaczy, to kto go ma wziąć? — pragnie ktoś rozstrzygnąć zawiłe prawne pytanie.
— A Bednarski to taki oszust. Znalazłem prawdziwca, on powiedział, że to szatan; jak ja rzuciłem, to on wziął i potem się śmiał, po co rzucałem.
— A ja Piechowicza chcę podać do sądu, bo on się rzuca grzybami w oko.
Jeszcze i jeszcze powraca ktoś ze spóźnionych.
— Wszyscy są?
— Wszyscy.
Ruszamy przez las. W drodze Zofiówka z Wilhelmówką walczy na szyszki.
— Proszę pani, chłopcy szyszkami rzucają.
— Proszę pana, dziewczyny szyszkami rzucają.
Koło polanki rozchodzimy się.
— Proszę pana, już nie chcę Bednarskiego podać do sądu, bo on mi dał za grzyb łódkę z kory.
— A ja Piechowiczowi przebaczyłem.
— Że się grzybem ciska w oko?
— Że się grzybem ciska w oko!
— Tym lepiej.
Straszna przygoda Ciamary, którego oczarował Kowalski. Paluszek prorokiem. Trzy grzybki i czy się Ciamara poprawił?
Jak wiadomo z poprzedniego rozdziału, Ciamara zabłądził w lesie. To było straszne zdarzenie.
Wszyscy już się zebrali, ci nawet, jak Kopeć, Czarciński i Górski, na których zawsze czekać trzeba, a Ciamary nie widać i nie widać. Nie ma wątpliwości, że zginął...
Tyle razy się powtarzało, tłumaczyło, prosiło:
— Chłopcy, nie oddalajcie się, bo zabłądzicie. Pilnujcie się, bo las ma trzy mile.
A ot, Ciamara wziął i zginął.
Kiedy wydawano w lesie podwieczorek, był jeszcze, bo dostał swój chleb z masłem i dwa jajka, jeszcze go później widział Cieniewski, ale potem już nikt go nie widział.
Cóż robić? Nie można trzymać wszystkich w lesie, bo pani gospodyni czeka z kolacją. Zostało trzech panów, żeby szukać Ciamary. A reszta — do domu z sercem przepełnionym obawą i troską.
I już o niczym się teraz nie mówi, tylko o strasznych wypadkach.
— W zeszłym roku w Psarach także chłopiec zginął.
— A dwa lata temu aż trzy dziewczynki zabłądziły.
— A Tomek Subocz, jak był mały, zabłądził w Warszawie i w cyrkule u stójkowego nocował.
A Stefan z okna wypadł; innego mama tasakiem w rękę uderzyła, jak drzewo na podpałkę rąbała. Zdzisiowi raz węgiel upadł na palec, aż mu się paznokieć urwał. Janek z huśtawki spadł na Saskiej Kępie. A Wojdak szkłem od kałamarza tak się skaleczył, że mu palec wisiał na skórze, ale potem przyrósł, tylko jest znak teraz.
Wszyscy ciekawie oglądają znak na palcu Wojdaka i każą mu kiwać palcem, czy się rusza.
— Kiwnij jeszcze raz! — proszą. — Ja jeszcze nie widziałem.
Ale Wojdak kiwa tylko starszym chłopcom, bo dla malców się nie opłaci, bo i tak się na tym nie znają.
Gadu, gadu — a Ciamary nie widać i nie widać.
— Pewnie go wilki zjedzą.
— Eee, wilków to w lesie nie ma. Ale jeden chłopak z grupy C trzy sarny widział; i nie uciekły.
— A jakże: sarna od małego dziecka ucieknie.
— A dzik to się rzuca na człowieka.
— Mój brat, jak szedł, to mu wiewiórka koło nogów przeleciała i poszła — powiada mały Stefek, który lubi się wtrącać do rozmowy starszych.
— Ważna rzecz; mnie sto wiewiórek koło nogów przeleciało.
— Dopełniacz liczby mnogiej od noga jest nóg, a nie nogów — prostuje gramatyczny Łazarkiewicz, który ma we krwi, że musi poprawić, bo czystość języka jest cnotą narodu...
Co będzie, jeśli się Ciamara nie znajdzie?...
Tymczasem rozeszła się pogłoska, że Ciamara nie sam z siebie zginął, tylko go Kowalski z grupy B oczarował (Kowalskich jest aż trzech na kolonii.)
Było to tak:
Gdy pan wydawał w lesie podwieczorek, Ciamara nie przyszedł, tylko para wzięła dla Ciamary jajka i chleb i poszła go szukać. A Kowalski z grupy B widzi, że para Ciamary cztery jajka ma w ręce, więc zaraz się pyta:
— Skąd masz cztery jajka?
A para Ciamary odpowiada:
— Te dwa jajka są dla Ciamary.
A Kowalski z grupy B mówi:
— Daj mi jedno jajko.
Ale para nie chciała, rozumie się, dać jajka.
Wtedy Kowalski powiedział:
— O, jaki ty jesteś rzetelny. Zobaczysz, że i tak nie znajdziesz Ciamary.
Wprawdzie para znalazła Ciamarę i jajka mu oddała, ale za to Ciamara zginął.
Kowalski z grupy B jest strasznie chytry na jajka; Ańdziakowi powiedział, że zjadłby od razu sto jajek — więc pewnie przez złość oczarował Ciamarę.
Podczas kolacji Paluszek przepowiedział, że Ciamara na pewno się znajdzie, i chciał się nawet założyć z Cieniewskim, że wróci.
Skąd znowu Paluszek zrobił się tak wielkim prorokiem, że aż chciał się założyć?
Oto podczas kolacji ulało się Paluszkowi trochę mleka z łyżki i z tego mleka zrobiło się na stole ładne równiuteńkie jajeczko. A Kowalski z grupy B chciał patykiem rozmazać to jajko po stole, ale nie mógł rozmazać, bo się ciągle znowu jajko robiło. I Paluszek poznał, że Kowalski stracił nad Ciamarą czarodziejską moc.
Ciamara nazywa się właściwie Szczepański, nazwali go tak chłopcy dlatego, że wiecznie się spóźnia, że na modlitwę, na obiad czy do łóżka zawsze jest ostatni, zawsze trzeba go szukać i czekać na niego.
Paluszek także się nie nazywa Paluszek, a Paluszkiem został dlatego, że nie chciał dać — równouprawnienia kobietom.
Raz przyjechał z Warszawy pan na kolonię i miał trzy pogadanki dla chłopców i dla dziewczynek. Pan pokazywał modele zdrowego serca tych, którzy nie piją wódki, i chore serce tych, którzy wódkę piją.
Potem było głosowanie, kto myśli, że dobrze pić wódkę, kto myśli, że źle.
Potem pan mówił, że trzeba kochać wszystkie dzieci, nawet czarne dzieci murzyńskie i żółte chińskie dzieci z warkoczykami. I znowu wszyscy podnosili palce na znak, że kochają czarne dzieci i żółte dzieci z warkoczykami.
Wreszcie pan mówił o tym, że chłopcy wcale nie są ani mądrzejsi, ani lepsi od dziewcząt. Kobiety tak samo pracują jak mężczyźni, więc powinny mieć takie same prawa.
I znowu chłopcy podnosili palce na znak, że chcą, aby kobiety miały prawa; tylko Paluszek siedział sobie i nie chciał głosować.
— A twój paluszek? — zapytał się pan, który zauważył, że Paluszek nie podniósł paluszka.
— Ja nie chcę, żeby kobiety miały prawa — powiedział Paluszek i przez niego jednego wszystko się popsuło, i dlatego nazwano go Paluszkiem, wielkim wrogiem kobiet, i tak już
Uwagi (0)