Józki, Jaśki i Franki - Janusz Korczak (biblioteka komiksowo txt) 📖

Sprawa o domek Paulinki. Pobór do wojska. Pułkownik Suchta. Wojna.

Już obie armie stały w szyku bojowym gotowe do walki, gdy odczytano krótki wyrok w sprawie o zniszczenie domku Paulinki, Todzi i Zosi.

Gazeta „Wilhelmówka” w numerze poświęconym wojnie tak o tym zdarzeniu mówi:

„Za chwilę bój, za chwilę dziewczynki, jako siostry miłosierdzia, troskliwie pielęgnować będą rannych rycerzy. Czyż dziw, że w tak ważnej chwili Paulinka, Todzia i Zosia przebaczyły wyrządzoną im szkodę? Wilhelmówka — brat. Zofiówka — siostra. Siostra przebaczyła bratu. Nie ma gniewów, waśni ani uraz wzajemnych. Niech żyją w zdrowiu i weselu. Vivat!”.

— Vivat! — wołali chłopcy i dziewczęta, las, forteca, pole, łąka...

Paulinka taki ładny miała domek.

Między sosnami ziemia starannie wygładzona i schludnie przysypana żółtym piaskiem. Domek między sosnami rozdzielony patyczkami na dwa pokoiki i kuchenkę. Z piasku ładnie uklepany stół, dwa krzesła, łóżko, komoda; na komodzie lustro z deseczki i wazonik z szyszki; a w wazonie kwiaty. W kuchence na kominie w pudełku od zapałek gotowała się kartoflanka z kulek jałowca. A jeszcze na stole, dla przystrojenia pokoju, leżały dwa guziki.

Obok domku ogródek, w ogródku łubin, dzwonki leśne, bławatki, nieśmiertelniki. Cztery klomby i sześć zagonów. Przy pracy w ogrodzie pomagali i chłopcy. Kopeć zrobił ogrodzenie z patyków, Boćkiewicz piasek nosił, ale go dziewczynki Wojtkiem nazwały, więc się obraził i poszedł; potem wrócił znowu, tylko piasku nosić już nie chciał.

Taki ładny był domek Paulinki — przyszli chłopcy do Zofiówki i wszystko zniszczyli. Najprzód było ich dwóch: duży i mały, potem przyszło ich czterech. Jeden wskoczył na stół z piasku — mówi, że to ambona.

— Słuchajcie, dziewuchy, kazanie wam powiem.

I popsuł stół, tak ładnie uklepany, zniszczył wazonik z szyszki z kwiatami, zginęły dwa guziki, którymi był stół ozdobiony.

— Poczekajcie, paniom powiemy — mówią Brońcia, Helenka i Zosia.

— Dużo się boimy.

A jeden chłopiec mówi do chłopców:

— Nie psujcie, bo one przecież pracowały. Widzicie, jakie wy świnie.

Potem przybiegły dziewczynki — ze dwadzieścia — ale się bić z chłopcami nie chciały, a wreszcie i tak był już domek popsuty. Tylko potem Józia, którą nazywają Herodem, powiedziała:

— Szkoda, że mnie nie było: takie bym im grzanie wyprawiła, żeby popamiętali.

Chłopców, którzy się do udziału w napadzie przyznali, było siedmiu, a sądziły ich właścicielki domku: Paulinka, Todzia i Zosia. Naprzód chciały tak chłopców osądzić, żeby za karę cały dzień w łóżku leżeli, ale zaraz potem im przebaczyły.

Pamiętacie plan fortecy z Michałówki? Otóż i tu taka sama była forteca, tylko po obu stronach pierwszego fortu wznosiły się dwa wysokie kopce: prawy kopiec pułkownika Suchty i lewy pułkownika Robaka.

Zgadnijcie, jak spośród stu pięćdziesięciu chłopców wybrano dwunastu wodzów do dwunastu pułków?

— Zapewne wybrano najsilniejszych?

— O nie, sama siła tu nie wystarcza.

— Więc najwaleczniejszych?

— I to nie, bo skąd przed bojem wiadomo, kto będzie waleczny?

Dwunastu wodzów dla dwunastu pułków wybrano w następujący sposób:

Podczas obiadu ogłoszono pospolite ruszenie i wydano rozkaz, aby się po obiedzie chłopcy nie rozchodzili z werandy. I zaraz po obiedzie część chłopców pobiegła do lasu, reszta czekała, czekała, ale widzą, że poboru do wojska nie ma i nie ma, więc znów część poszła sobie, reszta niecierpliwić się i sarkać zaczęła — zostało na werandzie niespełna trzydziestu.

— Pewnie pan zapomniał? — powiadają.

A to sobie dobre: ogłosić pospolite ruszenie i zapomnieć.

— Jak to, tylko tylu zostało? Hm, to mało, bardzo mało. Chodźcie, chłopcy, pójdziemy kręcić wodę do studni; bo Jan z koniem pojechał do Goworowa po mięso, więc pani gospodyni prosiła, żebyście wy dziś kierat kręcili.

— Eee — rozległ się pomruk rozczarowania. Czekali tak długo, a teraz mają wodę kręcić?

I po drodze do kieratu część chłopców znikła w lesie, a wodzami zamianowano tych, którzy najpracowiciej i najzgodniej wodę kręcili.

Bo dobry wódz musi być karny, cierpliwy, rozumny, zgodny; chcąc, by go słuchano, sam musi dzielnie spełniać rozkazy.

Nazajutrz ponownie ogłoszono pospolite ruszenie, tym razem już wodzowie pilnowali porządku, a pobór odbył się natychmiast po obiedzie; wszyscy musieli być obecni pod grozą99 niebrania udziału w wojnie. Słabi i malcy szli do bocznych fortów, mali a dzielni szli do pułków Suchty i Robaka na kopce, a cały fort pierwszy i centrum ze sztandarem, razem dziewięć pułków, spoczywały w rękach generała Goreckiego.

Każdy z naczelników otrzymuje kartkę ze spisem nazwisk żołnierzy, do jutra musi zapoznać się ze swym pułkiem; jutro, podczas przeglądu wojsk, zda z czynności swych sprawę. Kartka dla większej powagi nazywa się kancelarią pułkową...

Nazajutrz przegląd wojsk i wręczenie sztandarów.

— Pułk pierwszy!

— Jestem! — Salutuje pułkownik.

— Papiery kancelarii?

— W łóżku pod poduszką zostawiłem, bo się bałem, że zgubię.

— Na wielki przegląd wojsk przychodzisz, pułkowniku, bez listy żołnierzy?

Nagana!...

— Pułk drugi. Pułkownik Osuchowski.

Papiery w porządku, ale nie zna swoich żołnierzy.

— Jeśli ich nie znasz teraz, kiedy stoją w spokojnej kolumnie, jakże ich poznasz, pułkowniku, w kurzawie boju, walczących, rannych i zabitych — skąd wiedzieć będziesz, który z nich walczył mężnie lub opuścił pozycję?

Nagana!...

— Pułkownik Suchta.

— Jestem.

— Kancelaria?

— Jest! — Owinięta w gazetę, żeby się nie pobrudziła, nawet nie zgnieciona, bo na wiórku ułożona starannie.

— Doskonale. Imiona żołnierzy, pułkowniku?

— Szymczak, Kletke, Pyrzak mały, Śniatała, Tyszkiewicz, Królikowski, Maciejewski, Dydek, Krzysztofik, Kwas.

— Żadnych skarg nie ma?

— Skarg nie ma, jest prośba. Pyrzak pragnie być w parze z Królikowskim, bo to jego kuzyn.

— Dobrze, niech zmienią pary.

— Druga para: Pyrzak i Królikowski, trzecia: Tyszkiewicz i Śniatała — wydaje zlecenie Suchta.

— Jaką zajmuje pułk czwarty pozycję?

— Prawy kopiec pierwszego fortu.

— Jakie jest wasze zadanie?

— Nie dać obejść pierwszego fortu od tyłu.

— Oto wasz sztandar, pułkowniku Suchta. Wzorowo, pułkowniku. Niech żyje pułk czwarty i wódz jego, Suchta!

— Vivat! Vivat! Vivat!

Aleksander Suchta ma łzy w oczach, ale łzy takie, łzy dumy i zadowolenia, nie przynoszą ujmy honorowi wodza.

Pułk piąty prowadzi Robak — siostra będzie śledziła losy brata z dala! Pułk szósty prowadzi jednooki Michalski, pułk siódmy Kreciński.

Do Krecińskiego po wojnie pisali rodzice z domu:

„Cieszy nas bardzo, że zostałeś pułkownikiem. Teraz pewnie nie będziesz już latał z chłopakami po podwórku”.

Widocznie pułkownik Kreciński trochę za mało siadywał w Warszawie przy książce, za wiele na dworze; taka już widać żołnierska natura...

Tomczyk prowadzi pułk ósmy, Słabik dziewiąty. Grątkowski z pułkiem dziesiątym, Bieńkowski z jedenastym i generał Górecki z dwunastym stać będą w centrum fortu przy sztandarze.

Napad liczy tylko trzy pułki, nie trzeba sił jego rozpraszać na dużym terenie — im mniej wodzów, tym lepiej. Środek napadu prowadzi Wojciechowski, lewe skrzydło Forysiak, prawe Tyczyński.

Jesteśmy na wałach. Rozlega się trąba wojenna.

— Czy wszystko w porządku?

Pułkownik Suchta raportuje:

— Żołnierz Śniatała z czwartego pułku pragnie przed bitwą pożegnać się z siostrą.

— Słusznie. Kto jeszcze pragnie pożegnać się z siostrą, kuzynką, znajomą?

Wódz lewego kopca — Robak — nie chce się żegnać, nie wolno mu się wzruszać przed bitwą; mały Krawczyk uprosił, by siostra Julcia była obok niego. A że fort boczny jest poza niebezpieczeństwem, więc pozwolono tam urządzić stację ratunkową i dano nawet jedno łóżko z polowego szpitala.

— Żołnierz czwartego pułku Śniatała, wyjdź z szeregu i pożegnaj się z siostrą.

Wybiegła Helenka Śniatała, którą nazywają dziewczynki Cyganką, bo opalona — objęli się z bratem gorąco, serdecznie — i popłakali oboje. A wiadomo już z wojny w Michałówce, że kto płacze na polu bitwy, ten jako ranny lub chory idzie do lazaretu. Zabrały więc siostry miłosierdzia Cześka Śniatałę pod swoją opiekę i nie brał udziału w bojach.

Tu dodam, że w szpitalu mamy pięć łóżek, szpital otoczony jest wałem, a dowództwo nad nim spoczywa w jednej ręce pułkownika Bońskiego. Boński ma tylko jedną rękę, bo w dzieciństwie sieczkarnia odcięła mu drugą. Pamiętacie zapewne kulawego Wajnraucha z Michałówki; tam on zawiadywał szpitalem.

Trąbka długa, przenikliwa, wojenna — naprzód!

— Naprzód!

Pierwszy z napadu Aleksander Balasiński szybko się przeżegnał, zwiesił głowę ku ziemi jak tur rozgniewany i rzucił się do ataku.

Oto wiadomości telegraficzne z placu boju korespondenta gazety „Wilhelmówki”.