Przygody ostatniego z Abenserażów - François-René de Chateaubriand (gdzie można czytać książki online za darmo .txt) 📖

123. jeno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]

124. daj pokój — dziś: daj spokój. [przypis edytorski]

125. przeczytał ten napis... — inskrypcja ta znajduje się wśród kilku innych. Warto powtórzyć, że ten opis Alhambry sporządziłem na miejscu. [przypis autorski]

126. hymen — przen.: ślub, wesele; w mit. gr. Hymen to bóg zaślubin i małżeństwa. [przypis edytorski]

127. kabłąk — wygięcie w łuk, w półokrąg; przedmiot wygięty w łuk. [przypis edytorski]

128. Sala Dwóch Sióstr — jedna z czterech komnat Alhambry przylegających do Dziedzińca Lwów, nosząca nazwę od dwóch dużych jednakowych płyt marmurowych w podłodze. [przypis edytorski]

129. Malaga — miasto portowe nad M. Śródziemnym, w płd. Hiszpanii. [przypis edytorski]

130. pochylony maszt i żagiel łaciński — na tzw. ożaglowanie łacińskie składa się trójkątny żagiel zawieszony na długiej ukośnej rei, zamocowanej na krótkim maszcie; wynalezione w starożytności, od średniowiecza używane na statkach arabskich, na statkach europejskich zostało zastąpione czworokątnymi żaglami na poziomych rejach. [przypis edytorski]

131. berberyjski (daw.) — związany z Berberią; Berberia a. Barbaria: w XVI–XIX w. europejska nazwa zach. i śr. części Afryki Płn, pochodząca od koczowniczego plemienia Berberów, rdzennych mieszkańców tych terenów. [przypis edytorski]

132. firman (z pers.) — dokument wystawiony przez sułtana. [przypis edytorski]

133. welin — luksusowy papier, cienki i gładki a. skóra cielęca, dokładnie wyprawiona, używana dawniej do pisania lub druku. [przypis edytorski]

134. numidyjski (hist.) — pochodzący z Numidii, staroż. krainy w płn.-zach. Afryce, rozciągającej się od Kartaginy do Oranu. W latach 202–46 p.n.e Numidia była królestwem Berberów, później stanowiła prowincję rzymską. [przypis edytorski]

135. wyzuć z czegoś — pozbawić czegoś. [przypis edytorski]

136. Tomasz de Lautrec, właśc. Thomas de Foix-Lescun (ok. 1485–1525) — fr. dowódca wojskowy, bardziej znany jako Lescun, od 1518 w randze marszałka; ciężko ranny w bitwie pod Pawią, wzięty do niewoli, zmarł kilka dni po bitwie, 3 marca 1525. [przypis edytorski]

137. dom de Foix — członkowie szlacheckiego rodu rządzącego powstałym w 1050 niezależnym hrabstwem Foix, w płd. Francji; hrabiowie Foix należeli najpotężniejszych feudałów Francji; w 1607 Foix zostało włączone do domeny królewskiej i stało się jedną z prowincji królestwa. [przypis edytorski]

138. hrabina de Foix — chodzi o Françoise de Foix (1495–1537), hrabinę Châteaubriant, faworytę króla Francji Franciszka I. [przypis edytorski]

139. Odet de Foix (1485–1528) — wicehrabia Lautrec, fr. dowódca wojskowy, od 1511 w randze marszałka, uważany za zdolnego i dzielnego żołnierza, któremu nigdy nie sprzyjał los. [przypis edytorski]

140. Bajard, właśc. Piotr du Terrail senior de Bayard (1473–1524) — utalentowany fr. dowódca wojskowy, owiany legendą „rycerz bez strachu i skazy”; w bitwie nad rzeką Sesią (30 kwietnia 1524), w płn.-zach. Włoszech, dowodził tylną strażą wycofujących się oddziałów francuskich, zginął od hiszpańskiej kuli. [przypis edytorski]

141. postradał wówczas wszystko, „prócz honoru” — Franciszek I miał przesłać matce wiadomość o klęsce pod Padwią słowami: „wszystko stracone, oprócz honoru!” (fr. tout est perdu, fors l’honneur!). [przypis edytorski]

142. Franciszek I wrócił do Francji — 6 marca 1526, po podpisaniu traktatu madryckiego i wysłaniu swoich dwóch synów do Hiszpanii jako zakładników. [przypis edytorski]

143. godło lilii — stylizowane lilie stanowiły herb królów francuskich z rodu Andegawenów, w tym także dynastii Walezjuszy. [przypis edytorski]

144. czerwony krzyż Calatravy — godłem kastylijskiego zakonu rycerskiego Calatravy był równoramienny czerwony krzyż ze stylizowanymi liliami na końcach. [przypis edytorski]

145. Niebawem Karol V, mój pan, ma wyruszyć zbrojnie do Tunisu — 17 sierpnia 1534 Turcy zajęli Tunis i wygnali lokalnego władcę Muleya Hasana, wasala Habsburgów; w reakcji Karol V jesienią 1534 rozpoczął gromadzenie potężnej floty i armii ekspedycyjnej; w czerwcu 1535 zajął miasto i osadził ponownie Muleya Hasana na tronie. [przypis edytorski]

146. zdolen (daw.) — zdolny. [przypis edytorski]

147. wyrzecz się — dziś popr.: wyrzeknij się. [przypis edytorski]

148. szczęsny (daw.) — szczęśliwy, obdarzony szczęściem. [przypis edytorski]

149. płaz — płaska strona miecza, szabli lub innej broni białej. [przypis edytorski]

150. Ponce z Léonu — tu: Manuel Ponce de León, bohater opowieści o rycerzach czasów Boabdila. [przypis edytorski]

151. tęgość — tu: krzepkość, moc. [przypis edytorski]

152. tęgość (...) broni kutej w Damaszku — w okolicach Damaszku w Syrii od X do XVI w. produkowano bardzo cenioną broń z wyjątkowo twardej, a zarazem sprężystej stali, zwanej stalą damasceńską. [przypis edytorski]

153. spieszony — pozbawiony konia, pieszy. [przypis edytorski]

154. feskie — pochodzące z królestwa Fezu. [przypis edytorski]

155. współczuć z kimś (daw.) — dziś: współczuć komuś. [przypis edytorski]

156. widny (daw.) — widoczny. [przypis edytorski]

157. słowy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: słowami. [przypis edytorski]

158. Pelasg, właśc. Pelagiusz, hiszp. Pelayo (ok. 685–737) — szlachcic wizygocki, założyciel królestwa Asturii. Po najeździe Maurów na Płw. Iberyjski i klęsce nad rzeką Guadelete (711) stanął na czele uciekinierów chroniących się na płn.-zach. kraju; pod jego dowództwem w bitwie pod Covadongą (718 lub 722) chrześcijanie odnieśli pierwsze zwycięstwo nad muzułmanami, tradycyjnie uznawane za początek rekonkwisty. [przypis edytorski]

159. Gonzalwa z Kordoby, właśc. Gonzalo Fernández de Córdoba (1453–1515) — hiszp. generał i reformator wojskowy, dzięki któremu Hiszpania w XVI w. stała się jedną z największych potęg militarnych w Europie; nazywany „Wielkim Kapitanem” (hiszp. El Gran Capitán), walczył w wojnie z Grenadą oraz w wojnach włoskich. [przypis edytorski]

160. rzekł (...) jak lew, spoglądając na te obrazy: „My nie umiemy malować” — odniesienie do bajki La Fontaine’a, w której lew komentuje obraz przedstawiający zwycięstwo człowieka nad lwem, oraz do faktu, że tradycyjnie w sztuce islamu z powodów religijnych nie sporządzano wizerunków ludzi i zwierząt. [przypis edytorski]

161. opowiedział odkrycie Meksyku — dziś: opowiedział o odkryciu Meksyku. [przypis edytorski]

162. Montezuma II (1466–1520) — władca meksykańskiego imperium Azteków, który w przybyciu Hiszpanów pod wodzą Cortésa widział spełnienie przepowiedni o powrocie jednego z bogów; zginął podczas powstania w stolicy, usiłując nakłonić wzburzoną ludność do podporządkowania się Hiszpanom. [przypis edytorski]

163. ottomańskie cesarstwo, świeżo ugruntowane na ruinach Konstantynopola — tzn. powstałe na terenach pokonanego przez Turków osmańskich cesarstwa wschodniorzymskiego, którego stolicą i ostatnim punktem oporu był Konstantynopol, zdobyty 29 maja 1453. [przypis edytorski]

164. pierwsze cesarstwo Mahometa — zapewne chodzi o imperium arabskie w okresie ekspansji, w VII–XI w. [przypis edytorski]

165. Naczelnik Wiernych, Przywódca Wiernych (arab. Amir al-Mu’minin) — tytuł używany przez kalifów (czasem także przez innych przywódców muzułmańskich wspólnot państwowo-religijnych); tu: Harun ar-Raszid (763–809), jeden z najwybitniejszych władców muzułmańskich, który w Europie zyskał popularność jako bohater Księgi tysiąca i jednej nocy. [przypis edytorski]

166. Zobeida — ukochana żona kalifa Haruna ar-Raszida. [przypis edytorski]

167. Krzepkie Serce (Alkolom), Udręka (Fetnah), Ganem — postacie z zawartej w Księdze Tysiąca i jednej nocy opowieści o Ganemie, synu Abu Ajuba, znanym jako „niewolnik miłości”. [przypis edytorski]

168. rozkoszliwy (daw.) — rozkoszny, ujmujący, uroczy. [przypis edytorski]

169. galijski — tu: francuski. [przypis edytorski]

170. przekład wszystkich trzech ballad jest pióra Edwarda Leszczyńskiego. [przypis tłumacza]

171. igrać (daw.) — bawić się. [przypis edytorski]

172. onych — tamtych. [przypis edytorski]

173. Kadyks — miasto portowe w Andaluzji, założone przez Fenicjan, najstarsze z miast Hiszpanii. [przypis edytorski]

174. Sewila, właśc. Sewilla — główne miasto Andaluzji. [przypis edytorski]

175. kłamny — kłamliwy. [przypis edytorski]

176. dzierżyć (daw.) — trzymać. [przypis edytorski]

177. kruż (daw.) — rodzaj dzbana z szerokim wylewem. [przypis edytorski]

178. tęczany — dziś popr.: tęczowy. [przypis edytorski]

179. przebarwny — niezwykle barwny. [przypis edytorski]

180. Maroku — użyte dla rymu, zamiast popr. formy D.: Maroka. [przypis edytorski]

181. puklerz — rodzaj okrągłej tarczy, tu ogólnie: tarcza. [przypis edytorski]

182. łacno (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

183. dzierżyć (daw.) — trzymać, tu: posiadać. [przypis edytorski]

184. łono (tutaj poet.) — pierś. [przypis edytorski]

185. znamię (daw.) — znak. [przypis edytorski]

186. coć (daw.) — co ci. [przypis edytorski]

187. zwykł był wracać — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wcześniej (w stosunku do innego przeszłego zdarzenia) zwykł wracać. [przypis edytorski]