Róża - Stefan Żeromski (wirtualna biblioteka .txt) 📖
Dramat niesceniczny Stefana Żeromskiego Róża powstał pod wpływem wydarzeń rewolucyjnych 1905 roku w Królestwie Polskim, które ujawniły głębokie rozdarcie polskiego społeczeństwa. Przeciw publicznym wystąpieniom pod hasłami łączącymi postulaty zaprzestania rusyfikacji w szkołach z żądaniami wprowadzenia podstawowych praw pracowniczych (jak ośmiogodzinny czas pracy, wprowadzenie płacy minimalnej i założenie kas chorych) — swoje siły połączyło rosyjskie wojsko z polską endecją, przemysłowcami i kościołem katolickim. Na grobach ofiar krwawo stłumionego buntu (w samych rozruchach po strajku włókniarzy w Łodzi zginęło dwieście osób, a rannych liczono w tysiącach) — wyrosły zastępy donosicieli, tzw. filerów carskiej policji.
Tytuł utworu pozostaje — w duchu młodopolskiego symbolizmu — wieloznaczny. Najważniejszy jednak z punktów odniesienia do jego interpretacji stanowi scena brutalnego policyjnego przesłuchania: chustka zanurzona we krwi skatowanego działacza rewolucyjnego, prostego robotnika o niezłomnej postawie ideowej i etycznej, staje się czerwoną różą przymierza między warstwami inteligencko-szlacheckimi a ludem.
- Autor: Stefan Żeromski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Róża - Stefan Żeromski (wirtualna biblioteka .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stefan Żeromski
No, ja panu powiem, że człowiek człowiekowi nie równy. Ci sami na te interesa psioczyli. Diabli ich ta zresztą rozgryzą, o co im idzie. Jakieś w tym pewnie mają osobne wyrachowanie. Teraz nędza w modzie. Im większy pan, tym głodniejszemu oberwańcowi rękę podaje, bo przez to większego waloru nabiera.
MULARZTo jest prawda, wiesz pan, że bywa między nimi i dziwny człowiek. Na ten przykład choćby ten biały. Całą jesień w tym ta sklepiku kooperackim przesiedział, naftę i śledzie, tabak i słoninę sprzedawał, ręce poodmrażał... Powiedzże mi pan, co miał w tym za interes? Jużci jakiś interes musiał mieć, ale teraz nie widać. Albo może jucha taka już strasznie głupia, że nie ma o czym gadać...
Dobry wieczór! Można posłuchać odczytu?
MULARZCzy ja wiem? A panowie skąd?
CZAROWICMy jesteśmy podróżni.
MULARZA skądże panom było wiadomo o tutejszym odczycie?
CZAROWICSłyszeliśmy od chłopów we wsi.
MULARZA żaden z tych chłopów nie przyprowadził panów? Czemuż to? Co to za chłopi gadali o odczycie?
BOŻYSZCZEJeden z nich powiedział swe nazwisko: Grześ Wójcik. Młody chłopiec, dorodny, rumiany, wysoki. Grześ...
MULARZA Grześ — no to co innego. To już wiadomo.
CZAROWICWięc można?
MULARZJeśli Grześ powiedział — to można.
Zrazu myślałem, że szpicle, ale to, widać, z Grzesiowej kompanii.
MULARZCo by tu zresztą mieli do szpiclowania. Na te odczyty jest pozwolenie. Sam przecie głupi wójt słucha...
Oto znowu inny obraz. Wnętrze dworu. Widzicie te płaczące kobiety? Straszną przyniósł wieść człowiek, który stoi... Cóż to za wieść mógł przynieść ten człowiek?...
Co to za klisza? Skąd taki obraz? Usunąć! Proszę natychmiast usunąć!
To była jakaś pomyłka. Zaplątana klisza skądinąd... Wracam do rzeczy. Musimy rzucić zasłonę na wszystko, co było w tej przeszłości okrutnego z jednej lub drugiej strony. Czas już zapomnieć i czas przebaczyć! Musimy z tej przeszłości wybrać tylko to, co nas łączy, co nas spaja, co nas podnosi, ożywia, w czym jest siła, honor i wesele życia.
Oto mamy widok ojczysty, widok, który nam serce krzepi. Takich oto wszyscy potrzebujemy gwałtownie widoków, które by nam nie wątliły serca, które by w nie wlewały siłę i otuchę umacniającą!
CZAROWICNa pół godziny uniesienia. Po upływie tego czasu już znowu potrzebujecie widoku, który by w was wlewał siłę i otuchę umacniającą. Ciągle się tak krzepicie i umacniacie, odwróceni od prawdy, ciągle się podpalacie i grzejecie, a zimni jesteście jak sople lodu, martwi w całych kupach, jak kupy popiołu!
PRELEGENTKto mówi?
CZAROWICGorycz mówi.
PRELEGENTOch, ta uroczysta, bezsilna gorycz wasza, którą po nieszczęsnej ziemi obnosicie jak upadła dziewczyna swój bezwstyd — nie umiejąc nic nowego wskrzesić, nic mocnego związać!...
CZAROWICLepiej jest obnosić pajęczynę obłudy, zalepiać nią po staremu rany wygniłe. Należy być młodym Tobiasza synem86, wyszukać żółć we wnętrznościach ryby i żółcią trzeć oczy ślepego ojca, żeby światło ujrzały. Niewola leży w nas samych. Niewola leży w ruchu ręki twej, kiedyś obraz niemiły odepchnął...
Kozacy we wsi!
PRELEGENTSpokojnie! Bóg zapłać, Grzesiu, za ostrzeżenie. Mamy papier zezwalający na odczyt...
GRZEGORZPytali się o drogę do szopy. Pokazałem im w inną stronę. Ale tu trafią.
PRELEGENTZgasimy latarnię. Rozejdziemy się powoli, bez popłochu. Kiedy przyjadą, będzie tu już pusto. Tylko bez popłochu! Spokojnie, spokojnie!
Cóż za uśmieszek!
DRUGICo za spojrzenie!
PIERWSZYNo, to musi być numer taka panna!
DRUGICo za wdzięk w uchyleniu tej czarnej spódnicy...
TRZECICzy nie znajdujecie panowie, że taka spódnica to przecie dla nas klęska.
DRUGIOna to dobrze wie.
TRZECIJeżeli wie, to czemuż urąga naszemu bólowi.
PIERWSZYMoże ów ból dałoby się za jakąś cenę ukoić...
TRZECIA czy nie wiecie przypadkiem, kto to taki?
DRUGIOho! — Już połknęliśmy haczyk...
TRZECIAleż nie! Tylko że wyszła tak niespodziewanie, jak z obrazu tego rozpustnika Beardsley’a wyszła, jak tamta wychodzi zza cielska Messaliny.
DRUGIA gdzież jest Messalina?
PIERWSZYDajże pokój! Wszakże ta żałobnica wystarczy...
A... otóż i nieodzowny rycerz...
DRUGINo, dobrze, owszem. Widzimy. Brawo, rycerzu, z ciotczynym piórem, świeżo ufarbowanym! Widzieliśmy.
TRZECIJesteśmy ludzie niewojenni, nad-cywilni, pozamilitarni. Nic nie mamy do czynienia z pałaszami. Darmo nas podjudzasz do „czynu” swym blaszanym durszlakiem.
CZWARTYPodnieś no — nieustraszony — maskę z fizjognomii!
TRZECINie udźwignie, bo to z prawdziwej blachy cynkowej, wyprodukowanej w Dąbrowieckim Zagłębiu.
DRUGIOstrożnie! To może jaki Zawisza Czarny...
TRZECIDziś już takich nie ma. Są tylko Wisusy spod Czarnej Topoli.
CZWARTYNo, i czegóż on jeszcze stoi? Widzieliśmy, nawzdychaliśmy się. Jesteśmy ludzie umiarkowanej ambicji Bella gerant alii — mój blaszany Zawiszo — my siejemy rzepę wszędzie, gdzie się tylko da, tudzież buraki na tym właśnie miejscu, gdzie toczyły się boje. Potrzebujemy godziwej zabawy i dlatego przybyliśmy w to miejsce — nie znajdujemy jednak, żeby patrzenie na ciebie...
TRZECIPotrzebujemy widoku ognistych kobietek...
CZWARTYO, ten znowu swoje! Nie nadajesz się do dyskusji.
TRZECIJa, istotnie, sam to czuję, że nadaję się tylko do dziewcząt...
PIERWSZYPanowie! Skoro niczego nie szanujecie, szanujcie wszelako — przeszłość.
TRZECIMy przeszłość szanujemy w miarę możności — wszelako wolimy od najbardziej szanownej przeszłości najbardziej współczesne facetki.
Bogowie! Cóż to za śliczna papużka...
DRUGIAleż to mieszkanie, lokal — taka spódnica.
TRZECILokatorze, uważaj no, że wokół słuchają damy.
DRUGIAleż ja w najniewinniejszej myśli, po prostu...
TRZECIJa wiem, że ty po prostu...
CZWARTYKsiężniczko! Infantko! Królewno!
TRZECIPatrzcie, panowie... Z odległych wieków, z dworu Filipa IV przyszła do nas ta dama. Jest jak u siebie. Rozstąpcie się, zróbcie miejsce dla niepisanej jej mości krynoliny. Nie przybyła do barbarzyńców...
DRUGIPrzybyła do narodu, który umie czcić wszelkie na świecie krynoliny.
TRZECIW tej złośliwości kryje się prawda. Jesteśmy bliscy kultury zachodu — starej i nowej. Drogi nam jest zachód. Cierpimy, przykuci do wschodniego barbarzyństwa.
DRUGICierpieliśmy zresztą tak zawsze. Już Wacław Potocki w Wojnie chocimskiej opiewał nasze zmartwienia:
Co za pamięć! A przecież — jak wówczas, tak samo i dziś satyryk był, jest i będzie u nas instytucją najmniej pożądaną i pożyteczną. To rzecz szczególna, że z Polakiem wszystko można zrobić pochwałą, nic naganą. Taka natura.
DRUGINo, bat nic sobie nie robi z tej natury. Poza sferą bata, istotnie, najbardziej pożytecznym był dla nas zawsze ten, kto w nas wmawiał przymioty, jakich zgoła nie posiadamy. Zdaje się, że to zawsze tak będzie. Pochlebstwo, zda się, najbardziej nas będzie zawsze jednoczyło w naród.
TRZECIJakąż społeczność, jakie towarzystwo osób może
Uwagi (0)