Róża - Stefan Żeromski (wirtualna biblioteka .txt) 📖
Dramat niesceniczny Stefana Żeromskiego Róża powstał pod wpływem wydarzeń rewolucyjnych 1905 roku w Królestwie Polskim, które ujawniły głębokie rozdarcie polskiego społeczeństwa. Przeciw publicznym wystąpieniom pod hasłami łączącymi postulaty zaprzestania rusyfikacji w szkołach z żądaniami wprowadzenia podstawowych praw pracowniczych (jak ośmiogodzinny czas pracy, wprowadzenie płacy minimalnej i założenie kas chorych) — swoje siły połączyło rosyjskie wojsko z polską endecją, przemysłowcami i kościołem katolickim. Na grobach ofiar krwawo stłumionego buntu (w samych rozruchach po strajku włókniarzy w Łodzi zginęło dwieście osób, a rannych liczono w tysiącach) — wyrosły zastępy donosicieli, tzw. filerów carskiej policji.
Tytuł utworu pozostaje — w duchu młodopolskiego symbolizmu — wieloznaczny. Najważniejszy jednak z punktów odniesienia do jego interpretacji stanowi scena brutalnego policyjnego przesłuchania: chustka zanurzona we krwi skatowanego działacza rewolucyjnego, prostego robotnika o niezłomnej postawie ideowej i etycznej, staje się czerwoną różą przymierza między warstwami inteligencko-szlacheckimi a ludem.
- Autor: Stefan Żeromski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Róża - Stefan Żeromski (wirtualna biblioteka .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stefan Żeromski
A więc powiadacie, że socjalista?
TRZECISocjalistyczny Żyd.
PIERWSZYŻydowski socjalista.
DRUGIAch, ty socjal-żydzie, ty żydowska papugo!
TRZECITy dekadencie! Naga duszo95! Jawny lubieżniku!
CZWARTYZwyrodniały altruisto, perwersyjny histeryku wyrozumiałości dla grzechu, ty, litościwa negacjo wszelkich kryteriów etycznych, ty, siewco zgnilizny, obrońco łotrów, wrogu ojczyzny i rodziny!
PIĄTYZamieraj co prędzej, psie diabelski!
TRZECISchowajcie co prędzej to wstrętne żydowskie doktrynerstwo!
CZWARTYZasunąć kotarę!
PIĄTYNie chcemy patrzeć! Zabrać to co prędzej!
SZÓSTYPrecz z tym! Do trupiarni!
GŁOS Z GŁĘBI SALIPanowie! Obrażacie wizerunek cierpienia...
TRZECIPrecz z cierpieniem! Tu jest bal, nie szpitalna sala. Cierpienie powinno być wyrzucone do odpowiednich instytucji.
MŁODZIENIEC ZŁOŚLIWYPragniemy właśnie popchnąć w kierunku trupiarni to, co się ma ku zgniliźnie. Nic więcej.
PIERWSZYKiedyż nareszcie pozwolą nam odetchnąć spokojem, ciszą, pięknem?
DRUGIToteż nie zwracajmy uwagi!
TRZECIPogardźmy wszystkim tym i tańczmy!
CZWARTYTańczmy!
Panie! Panowie! Szeroko, szerzej zatoczcie taneczne koło. Nadszedł nareszcie po nocy tak długiej wesela waszego czas. Nie możemy — niestety, niestety! — przywołać skrzypka godnego was, który by wam do tańca zagrał ulubioną piosenkę. Gdyż odszedł skrzypek ze służby waszej i narzędzie muzyckie zabrał ze sobą. Panie! Panowie! Przywołaliśmy w nędzy naszej ku waszej uciesze muzykusa, na jakiego nas stać. Ubrał się w co ta miał. Związane wprawdzie ma ręce, ale wam zaśpiewa piosenkę ulubioną. Wybaczcie prostakowi. Śpiewajże państwu piosneczkę, warszawski chochole!...
Gdzież jest policja?
DRUGICo robi policja?
TRZECIWołać policji!
CZWARTYPolicja! Policja!
Już większego magla jak tamten we czwartek, widzi mi się, że nigdy nie będzie.
DRUGISkądże to wiesz, te, Pitagoras? Mnie się i dzisiaj jakoś patrzy łupa jak nigdy.
PIERWSZYA ja wam mówię, że on sam musiał się nad tamtą zastanowić. O Dudzie się nic nie dowiedział. A kto wie, czy to na wierzch nie wylezie, co z nim było. Kto wie, czy on za tamto nie beknie?
DRUGIPleć, gadaj! Koło brylantowe albo włodzimierza z bantom i mieczami dostanie. Wiesz ty teraz?
TRZECIKto tam co dostanie, to dostanie, a ciebie, bracie, albo kramolnik kacprem przeżegna, że stracisz ciepło i idziesz się grzać pod zieloną kołderkę, albo w ryło od naczalstwa. Takie twoje pieskie przeznaczenie...
CZWARTYCo z luftu warczysz? Gnał cię tu kto do dziadowni? Sameś się prosił w szpiony, a teraz wyrzekać! Bierz smutek w troki i wystawiaj dęba, gdzie ci śpiluje.
TRZECIJest takie jedno, że nie daje smutku w troki wiązać. W kieszeni, bracie, ani jednej łzy, do żałowania daleko, dzieciska skwierczą. A nie wątło cięgiem łeb trzymać na pniaku. Lubi się życie, po prawdzie powiedzieć...
CZWARTYLubi się życie i piwonię u Mańki.
DRUGILubi się, kasztanie, piwonię wlewać, a juchę lubi się lać na ziemię, do jasnego skonania! Niechże też czerwona chlusta w ziemię za moje sobacze życie! Tak czy nie?
CZWARTYNo, jużci tak — o co chodzi? Czego to gębą na próżno pleść?
DRUGIChciałeś wolności, pętaku, masz wolność. Gdzie możesz prać psią jego mość człowieka, aże mu z kinola wszystka jucha wyciurka? Na ziemię — he? Gdzie ma ciurkać? Do nieba? A gdzie masz taką wolność, jak nie tu, w dziadowni? Pozwolą ci prać, psia ich mać, gumą, bykowcem, sprężyną we skórze — i pierzesz, bracie, do zielonego skonania. Bo widzisz, bracie, za twoje sobacze życie!
Beki polują na nas, my na nich, bałwanów. Sobacza je ich mama — „Polska niepodległa”!
TRZECIO, Chrypa, ten wiedział, gdzie prawda. Chrypa! Te, galicyjski matołek, krakowski całujęrączka, powiadaj, jaka jest prawda...
CHRYPACichajcie, chłopcy! Nie trza prawdy powiadać. Musi się skołatana ojczyzna w jedno zlepiać, to się też i schodzimy w jedno miejsce.
PIĄTYA tak, my tu są wszyscy iz pod triach zaborow96.
TRZECIChrypa chodził bez szelek po Krakowie, słuchał, jak hejnał grają, rączki jaśniepanom całował za to, że portek nie ma, a teraz swój własny zegar nosi na łańcuchu ze śrybła97, brzucha nie może zapiąć w łódzki kort98, trzydzieści papierów chowa co miesiąc w pulares99.
CHRYPAZarobek jest abo go nie ma. Ale który z was, gnojki warszawskie, potrafi tak się spracować jako ja? Już jak ja, bracie, tnę kramolnika w pępek, to od jednego tchu macha kozła na Bródno, w piachu się bawić100. Nasza krakowska: nie dajmy się!
SZÓSTYCo womitujesz101, Stasiek, te wiersze? Co siebie smęcisz102 i drugiego, te, warszawski poeta? Całe, mówię, towarzystwo we flanelę owijasz i smęcisz, kapusiu zatracony.
TRZECIDaj mu spokój, daj spokój i sam siedź cicho.
PIĄTYEfekt psuje! Co tu są Powązki czy Bródno103? O efekt idzie, nie o niego. Efekt to grunt, a jego niech jenerał-gubernator do chrztu trzyma — mnie co do tego?
CZWARTYOn mi, Stasiek, coś schudł i dlatego takie pieśni wyśpiewuje.
PIĄTYNie schudł wcale, tylko był przedtem z obu stron nabity, a teraz stęchł104 i bez to105 nie pasuje do siebie samego.
SZÓSTYŻeby się magiel prędzej skończył, to całą kompanią idziemy najprzód na girę, a potem do Mańki. Mam sześć papierowych fałatów i trochę szmergla. Stawiam — Stasiek słyszysz? — czterdziestkę per twarz — i agata do rana. Stasiek — tobie Franka malowana na gniado106. Zaraz ozdrowiejesz, bracie!
SZÓSTYDobra! Tak to lubię, Waluś. Już jak ty powiesz, to warto ucha nastawić. Chwacki z ciebie krakowiaczek!
CHRYPAOn, Stasiek, tu w dziadowni taki osowiały. Jak wyjdzie na Miodową, sztywniak na pomadzie przekrzywi, parkan od palta sztorcem najeży, a zaczną na niego grzebieluchy psykać — zaraz mądrzeje.
SZÓSTY„...A Jasiowi wianuszek uwiła”...
PIĄTYA Jasiowi wianuszek francuski uwiła...
SZÓSTYDaj no filipusa, krakowiaczku.
CHRYPANo!
SIÓDMYNie kopć tu, bo i tak smród wszędzie i smród, psiakrew! — w duszy.
PIĄTYW porę se jaśnie pan przypomniał. Wszystko, jak robić w porę, to robota gra.
SIÓDMYIdź ode mnie. Nie skowycz!
PIĄTYNo?
SIÓDMYIdź, mówię! Smród — psiakrew! — w duszy. Merkaptany107 dokoła — psiakrew!
PIĄTYSłyszycie, filory, kawaleria warszawska? Jaśnie pan cierpi na duchu. I czego? Przecie jaśnie pan z naczelnikiem przez pół na ty. On do jaśnie pana: ty, draniu! A jaśnie pan mógłby do niego tak samo, ale przez dobre wychowanie woli: panie naczelniku...
SIÓDMYWściekam się, merkaptanie! Wiesz, drabie, co to merkaptan?
PIĄTYNie miałem dotychczas ciekawości, proszę łaski pana dziedzica.
SIÓDMYTo ty tak śmierdzisz, jak merkaptan, i ja tak śmierdzę, jak merkaptan. Mercurioaptusy jeden z drugim — tfu!
PIĄTYTeraz to już wiem. To tak: nóżeczki pana naczelnika pieczołowicie a z pokorą umyć i brudek polską buzią według skinienia wypić. To już wiem, jaśnie panie.
SZÓSTYSkończ z tym wyciem, francuski pudlu!
PIĄTYSzlachcic, widzę, giry dzisiaj nie wąchał i bez108 to taki niełaskaw na kolegium. Pójdziemy zaraz po łupie do Mańki, będzie knajpa i znowu nam zapachnie życie.
SIÓDMYPożycz rubla, drabie, to z wami pójdę. Inaczej nie pójdę, hołoto!
PIĄTYDobra! Idzie warsztat. Któż by nie wsparł srebrnym kantem niezamożnego studenta polskiego, srodze — ach! — przez wrogów ojczyzny więzionego w warszawskim ratusiu109?
SIÓDMYDawaj tego rubla i — słyszysz? — pluń mi w zgniłe serce! Pluń mi w zgniłe serce!
CZWARTYA pluńże mu w zgniłe serce!
PIĄTYKiedy nie wiem, którędy się dostać do jaśniepańskiego zgniłego serca...
CZWARTYW ślepie mu pluń na wszelki wypadek. Zawsze się coś dostanie...
PIĄTYAle gdzie? Wyjmie batystową chusteczkę i wytrze do sucha. A resztę grzebieluchy110 wycałują w gabinecie na Krakowskim.
CZWARTYŚwięty opłatek spożywał jak jarzynę, żeby się z Pana Jezusa natrząsać, a sobie ulżyć, pies zatracony!...
SIÓDMYIdź z donosem.
CZWARTYŻebyś dwa razy nie radził!
SIÓDMYNo!
CZWARTYChciałaby dusza jeszcze raz między prowoki111, ale już żandary nie bierą. Psiekrwie moskale!
SIÓDMYMilcz, ty chamie!
PIĄTYMilcz, ty chamie, bo tera mówi urzędnik spod czarnego kasztana...
Pańskie nazwisko — Czarowic.
CZAROWICTak.
NACZELNIKImię — Jan?
CZAROWICTak.
NACZELNIKKawaler?
CZAROWICTak.
NACZELNIKPseudonim partyjny?
Pseudonim partyjny — Lech? Nieprawdaż?
Twoje nazwisko — Oset?
OSETTak.
NACZELNIKImię — Andrzej?
OSETTak.
NACZELNIKJesteś wdowiec?
OSETTak.
NACZELNIKRodziców nie masz?
OSETNie.
NACZELNIKMasz dziesięcioletniego syna?
OSETMam syna.
NACZELNIKTwój pseudonim partyjny — Szaweł? Nieprawdaż?
Od razu powiedz: czy znasz tego człowieka?
OSETNie znam.
NACZELNIKOd razu powiedz formułę: pierwszy raz go widzę na oczy.
OSETPierwszy raz go widzę na oczy.
NACZELNIKTak. A ja ci radzę, jak człowiek, który wie wszystko o tobie i który wie, co cię czeka, przyjrzyj się temu panu, poznaj go i staraj się zmiękczyć swój los wyznaniem prawdy. To ci powiem: nie zobaczysz ty więcej swego chłopaka. Słyszałeś?
OSETSłyszałem.
NACZELNIKPrzypomnij sobie dobrze, przypatrz się temu panu, żebyś się zaś nie pomylił. Namyśl się. Ja ci podpowiem: to jest pan Czarowic, Lech. Cóż? Nie znasz go?
OSETNie znam.
NACZELNIKMnie tu dano niewątpliwe wskazówki, że to ty właśnie
Uwagi (0)