Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖
O obfitej korespondencji Zygmunta Krasińskiego przyjęło się pisać jak o brulionach nienapisanej nigdy powieści. Prowadząc przez wiele lat wymianę myśli z różnymi adresatami swoich listów, Krasiński kształcił styl, wypracowywał swoje poglądy, urabiał swoich słuchaczy politycznie i estetycznie, ale też próbował wykreować siebie – dla każdego z odbiorców nieco inaczej. Można te odrębne kreacje traktować jak różne maski lub — jak odmiennych nieco narratorów.
Zbiór kilkuset listów Krasińskiego w opracowaniu profesora Tadeusza Piniego ułożony został według klucza chronologicznego, przez co mieszają się różne narracje i style, a całość tworzy opowieść o życiu człowieka epoki romantyzmu. Znajdziemy tu opinie, relacje z pierwszej ręki i plotki o Mickiewiczu, Słowackim, Norwidzie czy Towiańskim i jego wyznawcach, a także bezpośrednie, subiektywne (i ciekawsze przez to) wzmianki o wydarzeniach, którymi żyła wówczas Europa, takich jak powstanie listopadowe, rzeź galicyjska, Wiosna Ludów i wojna krymska.
- Autor: Zygmunt Krasiński
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Listy wybrane - Zygmunt Krasiński (czytaj online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Zygmunt Krasiński
Twój Furiis
Norwid Ci się kłania — ze mną jedzie. Rogierowi się przypomina. Wstaję z łóżka, by Ci to pisać, bo od dwóch-em dni leżał.
1848, Rzym, 15 maja
Drogi mój! Z listu pani D. i z „Nationala” dowiaduję się, żeś z Quicorain zawrócon do Paryża. Podziękuj Belgijczykom, bo cóż byś pojechał robić czy do Księstwa, czy do Krakowa o tej chwili, w której trzech rozbójników znów nas dusi, a my sami wewnątrz siebie samych się zarzynamy! O, emigracja centralizacyjna odpowie przed Bogiem i sądem historii za powtórny grzech! Już po raz drugi skutkiem jej zachodów wrzucenie nas w ręce Moskwy. Co list do Metternicha zapowiadał591, to teraz kształt na się wdzieje i rzeczywistość. Najokropniejsza to z dróg, któremiśmy mogli zdążać do zmartwychwstania, bo zmartwychwstaniem, ale jakimże kosztem, po iluż łez, krwi i sumieni, a to najgorsza, wylewie; tak, sumieni, oczywiście albowiem, że nadchodzi chwila, w której nie tylko los od nas łez i krwi, ale jeszcze sumienia naszego zażąda. Germanów szkaradne krzywdy, wywołane po części szkaradną naszych demagogią, walka, wszczęta w Księstwie między organizującymi się a organizatorami, poprowadzi tok naszej sprawy prosto w ręce czyhającego Moskwicina. Przyjdzie do tego, że będziem musieli, by odżyć, pobratać się z plugastwem chuci słowiańskich, a my powinni panować z góry im, i wyczyścić je, i zlać z zachodnią światłością i wiarą. Lecz ludy w rozpaczy nie rozumują, pędzą choćby w otchłań, skoro do ruchu się zerwą. Widzę to wszystko z goryczą niesłychaną serca, widzę. Chyba, że się Germany upamiętają. My ich i siebie i Słowiańszczyznę zbawić mogli, taki był nasz los niebieski, a teraz przyjdzie do tego, że my ich i Zachód tępić będziem. Módl się, módl się, stary szlachcicu polski, módl się do Boga, by się to nie ziściło, by się sny towiańczyków nie sprawdziły; bo, choć odżylibyśmy takim sposobem, toby pochłonęła nas Słowiańszczyzna, a nie my ją podnosili i nauczali być narodem.
Odpisuję tak późno, bo sił, palców, myśli-m nie miał do pisma, a potem dni te straszne nastąpiły. Rzeź i rabunek co chwila zaglądały przez bramę, przez okna. Czuwaliśmy po nocach z Norwidem i Orpiszewskim, otoczeni dubeltówkami i pistoletami. Lojola592 ściśle się powiązał z Mazzinim, oba starali się o anarchią i upadek Piusa. Biedny Pius, dał sumienie święte i czyste uwieść pierwszemu, a wtedy pierwszy rzekł do drugiego: „Obal, a zemścij mnie!”. Taka prawda dziejów tutejszych. Lękam się o kopułę593, by, porysowawszy się, nie runęła.
Jeszcze dni kilka tu zabawię, po czem pośpieszę do Paryża i mam nadzieję uściskania Cię tam.
Owe dwa tysiące franków zostaw księciu594 i ostrzeż o tem Władysława595, któremu je winienem z powodu niewypłacenia pewnego innego wekslu.
Pan Adam596 pojechał z Mediolanu do was. Lękam się, byście ciężkiej biedy tam z nim nie doznali, bo, jak tu, tak i tam będzie się starał o zaburzenia.
Dzięki Ci za dowiezienie zegarka i medalionu. Wkrótce, mam nadzieję, że będę z Tobą. Upadek Thurneyssena srogiego mnie figla spłatał, osiadłem na koszu. Z Królestwa ani grosza przysłać nie mogą.
Twój brat zdrów, był w Warszawie trzydziestego kwietnia i u mego ojca jadł święcone.
Ściskam Cię z serca całego, drogi Wojewodo.
1848, Turyn, 22 czerwca
Mój drogi! Odebrałem wczoraj z rana w Genui na wsiadanem Twój list i wszystkie inne z Rzymu, któreś mi był łaskaw przesłać. Jeszcześ mojego z Civity znać nie odebrał. Napisać do Władysława byłoby na próżno — on sam nie musi bardzo dowierzać Aaronowi597 — ale z drugiej strony będzie próbował tego pojednania, które się nie uda; nie bój się, trafiła kosa na kamień. Oba się spodziewają, że jeden drugiego zobojętni, tymczasem wkrótce oba poznają, że nic sobie nawzajem zrobić nie mogą. Laissez faire598. Ani Breański z Kamińskim, ani Władysław z Aaronem nie potrafią się zgodzić. Z instrukcyj zresztą, danych Breańskiemu przez Władysława, przekonywam się, że Władysław wcale a wcale nie ufa Aaronowi, tylko przez grzeczność zaleca Breańskiemu, by mówił przed nim o podniesieniu ducha. Możesz sobie wystawić, jak to poczciwemu pułkownikowi wyglądać będzie na farsę, oświadczenia takie metafizyczne i towiańskie czynić przed Aaronem! Myślę, że niedługo będzie pokój zawart. Lecz myślę, że, jeśli kiedy, to teraz gołąbki599 (wszyscy trzej razem) powinny wziąć municypałów, że, jeśli po Vicenzie ich nie przyjmą, to już chyba tak zaślepieni, że niczego się po nich nie spodziewaj. Otóż widzę tu, a nie tam, stanowisko gotowe Władysławowe. Zresztą, jeśli spotkam Władysława, to jemu o tem wszystkiem powiem moje zdanie. Że przestrzeżon co do Aarona, to wierz mi — wszystkie listy, które od trzech miesięcy pisałem do Paryża, udzielanemi mu bywały, więc doskonale wie, co się działo w Rzymie — w końcu instrukcyj duchowych dla Breańskiego zaleca mu, by nigdy się nie pisał na przyjęcie sztandaru kłamanego, któremu papież nie pobłogosławił — w każdym razie Ty znów pamiętaj, gdzie leży ów drugi sztandar, któremu gołąbek600 zapewne nie odmówił pobłogosławienia, a który mógłby się Władysławowym zdać kiedy: obok Twoich papierów leży. Jutro ruszam dalej. Kongres słowiański już rozproszon przez Windischgrätza — cztery dni bójka w Pradze trwała. Zdaje mi się, że i sejm frankfurcki nie potrwa; zdaje mi się, że i w Paryżu coraz gorsze pretendenctwa ze wszech stron objawiać się będą i do wojny domowej wieść.
Ściskam Cię z serca całego i Twojej powierzam pamięci.
Kochaj kochającego Cię
Zyg.
P.S. Żywot nieznośniejszy mi coraz!!!
1848, 1-go lipca
Kiedyś nie wiedział wprzód, teraz, po dniach czerwcowych, dowiedziałeś się, Adamie, czego wyobrazicielem sztandar czerwony, za którym tak tęskniłeś w marcu. Raczej, zdaje się, nie chciałeś wiedzieć. Dziś chcesz li, nie chcesz li, musisz. Sam albowiem ten sztandar rzecz swoją wypowiedział swemi napisami światu, sam wystąpił przez czyn, rzucił się do mordu, łupieży, wszeteczeństwa, pragnął zniesienia nie onych rzeczy, co przemijalne i przemienialne, ale owych, co wiekuiste tak na planecie tym, jak po wszystkich światach — bluźnił bożym prawom, arcybiskupa zamordował. Gdybyś miał siostrę, siostrze by Twojej nie przepuścił, gdybyś miał syna szesnastoletniego, byłby Ci go na wieki, zostawując mu życie, zesromocił. Kwasem siarczanym, zatrutemi kulami, kłamstwem i zdradą, od piekła zapożyczonemi sposoby darł się — a do czego? Do rozkoszy episjerów, do zbytków, które przeklina, póki ich nie osiągnie! Takie dzieje czerwcowego sztandaru, o którym takeś się ze mną sprzeczał. Upamiętaj się, człowiecze, i już nigdy nie powtarzaj, że takie czasy dziś, iż Bóg samych łotrów dobiera do sprawy swojej. Takich czasów nigdy na świecie ni było, ni będzie. Bóg nie dobiera łotrów do dzieł swoich, ale taki piękny, że, choć łotry wmieszają się w sprawę ludzkości, On z ich szkaradzieństw jeszcze umie piękność jakąś wiekuistą wyratować — taki dobry i miłosierny, że, choć łotry zwyciężą dnia pewnego, zwycięstwo samo ich gubi i zabija, a dobroć wiekuista w wyższe jeszcze okręgi świat porywa. Nie z łotrami więc trzyma Bóg, ale z ludzkością, którą stworzył przeciw łotrom, którzy się odstworzyli. Taka jest prawda, Adamie; mówiłem Ci ją w Rzymie. Teraz koniecznie uczułem sumienie, na mnie wołające, bym Ci ją powtórzył. Podziękuj Bogu, żeś tu się nie znalazł podczas tych dni, bo byłbyś duszę swą aż na samo dno piekła strącił. Opatrzność i dane Ci od niej natchnienie wyratowały Cię. Podziemie Cię paryskie schwycić i wycisnąć ze siebie, jako jedną z iskier swych, nie zdołały, choć taki miał być los Twój. Dziękuj, dziękuj Bogu, byłbyś Polskę w sobie odzacnił, a nad zacność nic wyższego, a szałem mniemać, że może być świętość i sprawa boża bez zacności. Wygraj mi pieśń bez dźwięków.
Bóg Cię prowadź i pobłogosław, Bóg strzeż ducha Twego!
Zyg. Kras.
Izrael w Poznańskiem dowiódł, o ile Polszcze przychylny. Książkę-m Ci Twoją oddać kazał, jakoś był zalecił. Za ostrzeżenie z Bolonii dziękuję, nie ruszyłem się jednak wtedy, bom ciekaw był widzieć w Rzymie czerwonego sztandaru powianie.
1848, Babilon601, 14 lipca
Mój drogi! Kilka słów tylko. Dotąd-em tu — odwlekany termin strasznego rozruchu mnie wstrzymał od dnia do dnia. Na dziś naznaczona zguba Babilonu. Myślę, że nic nie będzie, alem się został. Zawczoraj Tow-go602 i Guta zaaresztowano — o tej samej godzinie cud się zdarzył, bo o tej samej zjawił się tu brat Adam i wziął znów rządy i zastępstwo. Wierz teraz tym ludziom i ich wyznaniom, legiom, itd. Oczewiście, com twierdził milion razy, oczewistem się pokazuje. Towianizm w ścisłem połączeniu z podziemiami, w których się knują spiski szatańskie przeciw ludzkości. Nigdy wyobraźnia nie zdoła wymarzyć okropności, tu się dziejących po pewnych lochach. Są teatra, gdzie upajają ludzi, by się bili na noże i od tego bilet się płaci; są zgromadzenia, na których tańcują koło jakichsiś bałwanów itd. Mitra i wschodnie czary wróciły. Do trzydziestu już naszych przytrzymanych, co się bili na barykadach; co będzie z M-czem603, to zobaczym, ale przyjechał, jest i duszę może aż na samo dno piekła strąci, jak i sam mówił i sobie proroczył. Towiański, gdy go brano, rzekł: „Gdybym nie chciał się dać wam, toby i 30 000 mi rady nie potrafiło dać”. Parodia nędzna Chrystusa!
Odpisz mi do Heidelbergu. Tam już Eliza. Adzio wciąż bardzo chory. Jutro tam pojadę. Adam Pot. tu był — wyjechał. Ksawery604 jest dotąd. Pierwszy tęgi, tylko jeszcze nie wyszumion z przesad języka — drugi nie wyszumion, a nie tęgi przy tem. Nie widziałem żadnego — ściśle incognito się trzymam, co mi łatwem, bo nikt o mnie nie myśli śród takich trzęsień ziemi. Dziś ma być znów bójka i na zabój. Gdyby mi się co stało, pamiętaj, że Cię z serca kochał
Twój Romanus
Coś i w Romie były krzyki, ale teraz znów ucichło. Czy prawda, że Ojciec św. miał napad apoplektyczny? Chyba nerwowy? Jest tu i Lubiński rzymski. Skoroby tu się udało, Rita605 czerwona przeszłaby przez całe Niemcy — i byłoby voeh mundo606! Okropnie Polacy rozdrażnieni, szczególnie z ostatniej emigracji — zdaje im się, że się zemścić na Europie to obowiązek i rozkosz, a nie wiedzą, że z zemsty tylko zemsta, a nie żywot żaden.
Udziel tych wiadomości Norwidowi — Pani Kalerdżi stąd jedzie do Niemiec zdrowiusieneńka!
25 lipca, Heidelberg, 1848
Mój drogi! Jeśli cholera w Królestwie, to mnie tu nie zastaniesz, do Królestwa ruszę zaraz; ale zastaniesz w Baden, przez cztery tygodnie jeszcze, Elizę i małych. Podobno i August tam (do Baden) pośpieszy. Jeśli zaś cholery nie ma w Warszawie, to w Heidelbergu, Badischer-Hof, Ci służę. Widzisz z pisma, żem chory.
Nikt pismem nie wstrzyma tego, co się dzieje teraz. Dziecko, jak się sparzy, staje się doświadczeniem rozumniejsze; tak samo z ludami, tak samo z narodami, z stronnictwami zaś nie; nie zmądrzeją, póki nie poginą. Daremne do nich przemowy, Bóg je pokarze i nauczy.
Dopiero zawczoraj wróciłem z Babilonii i list Twój tu zastałem. Zakład przegrałem co do litery zdechłej z Tobą, co do ducha żywego, nie; bo jużci w Babilonii nie lada podrzuty i szkaradziejstwa. Wolę ich jednak od Niemców.
Wiesz, że Towiański i Guttry w Conciergèrie607. Mickiewicz w dziesięć minut po ich wzięciu się zjawił, z Włoch przybywający. Znów oszukuje Bohdanów i katolików, chwali Piusa IX, mówi, że z Towiańskim nic wspólnego nie ma. Zwykłe sztuki. Tymczasem zaraz notę do Cavaignaca608 napisał, ręcząc za Towiańskim i prosząc o jego wypuszczenie. Miał do Włoch wracać, dokąd Władysław609 pojechał. Książę w Lambert wciąż610. Mickiewicz tam był i cały wieczór rozprawiał ze starą Sapieżyną; wyobraź sobie takie colloqium.
Więc do obaczenia, drogi, lub też do nie obaczenia, ale zawsze obaczysz Elizę i małych, to jest dom swój, przejazdem choćby w Badenie.
30 sept. 1848
[...] Wiedz, co świata rzeczywistość: z kryształu ideał, zdarzenia z błota, czyn ze cnoty diamentowej. Oto są trzy integralne części wszech-dziejów. Jak w zwierciadle, duszę w pierwszym odbijać, jak z potworem, walczyć z drugim, a w Bogu zaczerpywać sił do trzeciego! Szczególnie dziś i teraz to prawdą, gdy Germanie wstąpili na scenę działań. U nich albowiem między kryształem a błotem, ideałem a wydarzeniem przepaść. Z drugiej strony i to trza wiedzieć, że nieraz, kto w samym zwierciadli się krysztale, ten przywyka być sam marą i wszystko za marę uważać — a gdy przyjdzie mu do czynów na skalistych i zwinnych drogach planety tego, nie dorównywając siłą potrzebie, jak najłacniej stacza się w burzę i wir i kip wydarzeń. W imię idei przystawa na zupełnie nieidealne środki i sposoby, ją widzi w oddali, dla niej gardzi potocznością; a jednak czynem istotnym: w potoczność ją, tę ideę, cochwilnie wcielać, nie skakać dla jej miłości gorętszej, odczerniać
Uwagi (0)