Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖
Pretensjonalna komedia o życiu polskiego ziemiaństwa drugiej połowy XIX wieku. Józef Bliziński jest nazywany kontynuatorem komedii fredrowskiej. Propozycja dla miłośników ramotek i sentymentalnych eksloratorów.
Nie ma co ukrywać – komediodramaty Józefa Blizińskiego zestarzały się i dziś można je polecać już chyba tylko eksploratorom dziewiętnastowiecznych kuriozów, zwłaszcza że jego poczucie humoru odległe jest od dzisiejszych standardów. Tym niemniej to krytyczne spojrzenie na środowisko wiejskiej szlachty może zaciekawić. Bliziński — skądinąd etnograf i przyjaciel Kolberga — wyśmiewa się z klasy społecznej sobie najbliższej, a jego obserwacje zawierają sporo intrygujących ciekawostek. Pod koniec XIX wieku ziemiaństwo zaczyna być powoli reliktem epoki feudalnej. Upadającą klasę społeczną Bliziński oskarża o kłótliwość, pustotę i rozrzutność.
- Autor: Józef Bliziński
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Bliziński
Ja w moich młodych latach kochałem się na zabój w sąsiadeczce prześlicznej, ale gołej... i ona za mną szalała... Ale wie pani Łechcińska, daję słowo honoru, nie przeszło nam przez myśl małżeństwo.
ŁECHCIŃSKAPewno hrabia już wtenczas ostatkami gonił.
KOTWICZSam jej wynalazłem męża.
ŁECHCIŃSKAŻeby się kochać z czystem sumieniem... rozumiem... Ale musiał hrabia dopiero dobrać safandułę.
KOTWICZCałe życie była mi wdzięczną.
ŁECHCIŃSKACo! kto chce, to się tak urządzi na świecie jak w raju... tylko trzeba mieć rozum. Najgorsze to czulenie się, to nic nie warto, jak matkę kocham... p. c. Zapewne tylko go patrzeć, bo przecie wypada żeby był drużbą... Nie uwierzy hrabia, jak jestem ciekawą.
SCENA IIPiu! patrzcie państwo!... co za bukiet... on się jednak zna na rzeczy.
MICHAŁEKŁadny, prawda? ale co to kosztuje!... jak płacił, aż mi żal było... za dwa cisnął całą garść papierków.
ŁECHCIŃSKAZa dwa? a gdzież drugi?
MICHAŁEKDrugi? u. s. bodajże cię... głośno jaki drugi?
ŁECHCIŃSKACzy nie powiedziałeś, że kupił dwa bukiety...
MICHAŁEKNo, to co?
ŁECHCIŃSKANie udawaj głupiego, mój kochany.
MICHAŁEKWszystkie mu były za małe, więc kupił dwa i kazał z tego zrobić jeden taki...
Wiesz że twój pan miał doskonały węch odmawiając cię panu Dzieńdzierzyńskiemu... takiego mu właśnie potrzeba, jak ty... tylko wyciągnij dobre zasługi... poufnie komuś nosił drugi?
MICHAŁEKMogę przysiądz że nie nosiłem nikomu n. s. tylko posłaniec z pod teatru.
ŁECHCIŃSKANo, to zostaw i wynoś się.
MICHAŁEKNie mogę, dalibóg, bo pan kazał mi zostać tu na usługi, a takie jest psie prawo, że trzeba słuchać pańskiej trąby.
ŁECHCIŃSKATylko nie odzywaj się tak ordynaryjnie, bo tu są pokoje nie psiarnia, rozumiesz?
ZUZIAPowiedzieli w magazynie, że będzie gotowe za pół godziny. spostrzega bukiet ah! jakież to śliczne kwiaty... jej! do Michałka czy to dla panienki?
MICHAŁEKMyślałaś że dla ciebie?
ZUZIACo prawda, wolałabym co innego.
KOTWICZSłuchaj, bo mnie przecie możesz powiedzieć: gdzie nosiłeś drugi bukiet?
MICHAŁEKProszę pana! przecie gdyby tak było, tobym zaraz powiedział.. pan mnie zna.
KOTWICZNa Chmielną?
MICHAŁEKŻeby mnie pan zabił, nawet nie wiem, gdzie Chmielna.
KOTWICZZ pewnością dla Walerki.
SCENA IIINie macie tam co drobnych dla dorożkarza?
ŁECHCIŃSKAOho!
SZAMBELANICŁechcińska z wyciągniętą ręką chociaż z rubla, będzie miał dosyć.
ŁECHCIŃSKAI grosza pan przy mnie nie znajdzie... n. s. Byłoby na wieczne nie oddanie.
A ty nie masz?
KOTWICZA ja zkąd!
SZAMBELANICRobiłeś jakieś zakupy.
KOTWICZJako znawca i biegły, ale nie płatnik.
SZAMBELANICTo idźże mu powiedz, niech czeka, biorę go na cały dzień. Michałek wychodzi No, nie śmieszna to rzecz, żebym ja, przyjechawszy do Warszawy na ślub córki, którą notabene wydaję za miljonera, nie miał rubla w kieszeni.
KOTWICZA gdzież to, co dał Goldfisz?
SZAMBELANICNo, nie ma, poszło!... mówisz jak dziecko... Głupie kilka set rubli... rzecz niesłychana jak w tej Warszawie lecą pieniądze... nie mieć czem zapłacić dryndy.
KOTWICZWszakże jest przez cały dzień kareta.
SZAMBELANICDla kobiet, które jej nie odstąpią na pół godziny... musiałbym chyba jeździć z niemi jak patrjarcha i asystować po sklepach... ja potrzebuję oddzielnie. Zawsze co parwenjusz to parwenjusz, trzebaby mu łopatą kłaść w głowę, że człowiek szanujący się powinien wszystko robić wedle wymagań sfery, do której ma pretensję należeć... Kareta! bardzo ładnie... ale jeżeli się zdobył na tyle galanterji dla narzeczonej, to mógł był też i ojcu się przysłużyć chociaż porządną dorożką... To tak jak z teatrem... kupi lożę i każe nam się wszystkim mieścić jak w arce Noego, bo to jest... nie cierpię loży, chyba gdy w niej jestem sam, albo we dwoje... Nie, nie, nie ma tego, co to w nas jest już wrodzonem.. uczyć mu się dopiero. po chwili A z tym drugim żydem widziałeś się?...
KOTWICZWidziałem. Da, ale chce żeby Strasz poręczył.
SZAMBELANICNo to niech ręczy, to teraz wspólny interes.
KOTWICZTrzeba go poprosić.
SZAMBELANICCo? ja go mam prosić! nie bredź też, mój hrabio... to jego obowiązek. Ale i żyd szelma, żeby stawiać takie żądanie. Czy myśli, że ja teraz jestem pod kuratelą, czy co? mogłeś go był zbesztać.
KOTWICZZrobiłem coś nakształt tego... dla zwyczaju.
SZAMBELANICAle bo głupi z swoją obawą. On chyba nie wie, co to jest Czarnoskała.
KOTWICZZna ją jak własną kieszeń.. oglądał hypotekę.
SZAMBELANICDługów już tak jakby nie było.
KOTWICZBo wszystkie Strasz ponabywał.
SZAMBELANICWięc powykreślane...
KOTWICZGdzie tam! wszystko jak było tak jest, tylko na jego imię.
SZAMBELANICNie może być! p. c. przecież tego nie zrobił w celu ograniczenia mi kredytu, nie przypuszczam nawet nic podobnego.. To tylko jakieś zapomnienie, nieuwaga... p. c. W każdym razie, trzeba się z nim rozmówić; mnie samemu nie wypada, ale rachuję na ciebie..
KOTWICZŻe.
SZAMBELANICŻe otworzysz mu oczy... bo to tylko jest nieświadomość sytuacji. chodzi; p. c. Jeżeli wydając za niego córkę, robię pewne ustępstwo z zasad, mogę się tłómaczyć że poszedłem za prądem czasu, bo dziś panuje wiatr demokratyczny... mamy już liczne tego przykłady w naszym obozie... jest to konieczność dziejowa. Potrzeba nam odświeżyć krew, a co ważniejsza odzyskać środki materjalne, których nas okoliczności pozbawiły. Plutokracja powinna w nas wsiąknąć.
KOTWICZJakiż cel mówić mu o tem? on nawet tego nie zrozumie.
SZAMBELANICTo też naszym obowiązkiem jest oświecić go. Ludzie nowi nie mają pojęcia o doniosłości ofiary jaką się robi przypuszczając ich do prerogatyw zdobytych wiekowemi zasługami rodu. Taki Strasz może być nie zły człowiek, ale pod tym względem z pewnością hebes... trzeba mu dać o tem jakieś wyobrażenie.
KOTWICZDobrze, ale..
SZAMBELANICWiem, że to zrobisz, bo mnie pojmujesz... biorąc jego rękę Spuszczam się zupełnie na ciebie. Jesteś kawał lamparta, to prawda...
KOTWICZJa!
SZAMBELANICNo, o tem nie ma gadania... ale w pewnych razach można na ciebie liczyć, bo bądź co bądź, w tobie jest krew.
KOTWICZSpodziewam się. Ale właściwie o cóż kuzynowi chodzi? bo teorje...
SZAMBELANICO kredyt, no nie rozumiesz? o kredyt bez tych wszystkich szykan, które mi krew psują. Jeszczeż tego nie mam zyskać w zamian za ofiarę którą robię? Ładniebym wyszedł Ja nie mogę być bez pieniędzy! powiedz mu to. Byłem delikatnym, ale wszystko ma swoje granice.
KOTWICZAleż dziś ślub.
SZAMBELANICTem bardziej. Zresztą i od ołtarza się rozchodzą.. to mój warunek, od którego nie odstąpię. Po ślubie, gdy oni sobie pojadą, ja chcę tu zostać, odetchnąć trochę w Warszawie bez tych głupich interesów na głowie... i żona tego potrzebuje.
KOTWICZA jeżeli będzie twardy? on ma kuzyna w ręku, ponabywawszy długi.
SZAMBELANICNie wierzę aby chciał z tego korzystać. Opinjaby go ukarała drzwi w głębi otwierają się A! kobiety, pogadamy jeszcze o tem.. pójdziesz do mnie.
SCENA IVZkądżeś ty się tu wzięła?
POLAZobaczyłam przez okno jakieście panie wysiadały z karety, i tak mi było pilno przywitać się, że wyszłam umyślnie na korytarz.
Moja droga, jak się cieszę, że cię widzę... dawno przyjechaliście?
POLAMoże przed godziną...
Witamy z podróży... jużeśmy prawie zwątpili o państwu.
POLAPrzyrzekłam Gabrjeli że będę, i chyba tylko stan zdrowia zatrzymałby mnie w domu.
SZAMBELANICO to też obawialiśmy się.. Gdzież papka?
Jest właśnie u siebie.
SZAMBELANICKtóry numer?
POLADziesiąty.
SZAMBELANICCzy sam?
POLAW tej chwili jest u nas pan Maurycy.
SZAMBELANICJak on się to prędko dowiedział o państwu.
POLAPrzypadkiem... przechodząc.
SZAMBELANICMuszę się i ze starym zobaczyć... do Kotwicza pójdźno ze mną...
Zdejmże szal, rozgość się... tyle mamy z sobą do mówienia.
POLAPóźniej, teraz nie mam czasu, posłałam po pannę z magazynu dla przymierzenia sukni. Obstalowana przez pocztę, to może będzie trzeba co poprawić.
SZAMBELANICOWAIstotnie, dziś u nas czysty jarmark, więc do widzenia. Ale! jakąż będziesz miała suknię?
POLAJasno niebieską pou-de-soir.
SZAMBELANICOWAAh! to powinno ci być w niej prześlicznie, nieprawdaż Łechcińska? żywo tylko nie każże garnirować koronką.
POLAZostawiam to modniarce: już to co do tych subtelniejszych tajemnic strojów, to przyznam się...
SZAMBELANICOWAAle bo widzisz, panience nie wypada, to stosowne tylko dla mężatek.. Gabrjela jako panna młoda, to co innego.
POLAJaka ona zamyślona.
ŁECHCIŃSKAPieścidełko, jak matkę kocham.
SZAMBELANICOWANo, schowaj, schowaj.. do Poli To na pierwsze wizyty... p. c. no, do widzenia, moje życie, jak się załatwisz z modniarką, przyjdź do nas.
No cóż? jesteś szczęśliwą?
GABRJELAPytasz się! cóż mi brak?... patrz! to pierścionek zaręczynowy.. ah! prawda, znasz go już... ale nie widziałaś tych kolczyków, przypatrz im się, pokażę ci jeszcze resztę garnituru... I wszystko odpowiednio do tego: apartament pierwszej klasy, codzień loża, kareta, strzelec na usługi.
POLAMoja droga..
GABRJELAChcesz powiedzieć: prześliczne rzeczy, ale niestety dają narzeczonemu pewne prawa... może być zbyt natrętnym... Otóż i pod tym względem nie mam nic do życzenia. Zgaduje moje myśli, ledwo objawię życzenie już je spełnia, otworzył nam kredyt w sklepach, nie targuje się gdy chodzi o zrobienie mi przyjemności... i obok tego nie prześladuje mnie sobą. Czyż można więcej żądać? widuję go raz na dzień... i to prawie nigdy sam na sam... śmiejąc się z przymusem Oboje tego unikamy... jakbyśmy się umówili.
POLAGabrjelo, co ty mówisz?
GABRJELANie taiłam się nigdy przed tobą z mojemi przekonaniami, więc i dziś mogę być otwartą. Trzeba mieć odwagę do ich obrony. Nie ma nikogo tak naiwnego coby uwierzył, że idę za mąż z przywiązania, ale ręczę ci, że większość mi zazdrości...
Uwagi (0)