Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖
Pretensjonalna komedia o życiu polskiego ziemiaństwa drugiej połowy XIX wieku. Józef Bliziński jest nazywany kontynuatorem komedii fredrowskiej. Propozycja dla miłośników ramotek i sentymentalnych eksloratorów.
Nie ma co ukrywać – komediodramaty Józefa Blizińskiego zestarzały się i dziś można je polecać już chyba tylko eksploratorom dziewiętnastowiecznych kuriozów, zwłaszcza że jego poczucie humoru odległe jest od dzisiejszych standardów. Tym niemniej to krytyczne spojrzenie na środowisko wiejskiej szlachty może zaciekawić. Bliziński — skądinąd etnograf i przyjaciel Kolberga — wyśmiewa się z klasy społecznej sobie najbliższej, a jego obserwacje zawierają sporo intrygujących ciekawostek. Pod koniec XIX wieku ziemiaństwo zaczyna być powoli reliktem epoki feudalnej. Upadającą klasę społeczną Bliziński oskarża o kłótliwość, pustotę i rozrzutność.
- Autor: Józef Bliziński
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Rozbitki - Józef Bliziński (coczytać txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Józef Bliziński
Co ci to?
GABRJELADreszcz jakiś śmiejąc się, j. w. Śmierć mi zajrzała w oczy... to ten sen dzisiejszy.
POLAJaki sen?
GABRJELAWystaw sobie, co mi się śniło: W ślubnej sukni stałam nad otwartą trumną. Mój narzeczony także ubrany jak do ślubu trzymał moją rękę w zimnej jak lód dłoni i szepcząc jakieś niezrozumiałe zaklęcia usiłował nakłonić, abym zajęła to niewygodne łoże. Spojrzenia jego wywierały na mnie jakiś wpływ magnetyczny, któremu musiałam być posłuszną... szłam niby lunatyczka i już miałam uledz nieznanej sile, gdy na szczęście obudziłam się. Czy może być głupszy sen?
POLADla Boga! jabym to uważała za wyraźną przestrogę.
GABRJELAZadaleko zaszło. Moja droga, kto walczy, ten może uledz i nic dziwnego jeżeli wyobraźnia nasuwa mu niepokojące obrazy. Ale też może i zwyciężyć. Moje życie od samego początku było walką, więc przywykłam do jej niepokojów, i nie robią na mnie takiego wrażenia. Mam siły do zniesienia wiele.
POLACzy ty ich nie przeceniasz?
GABRJELANie wiem, być może... ale tego bądź pewną, że przed nikim uskarżać się nie będę. Mogę cierpieć, ale nikt tego po mnie nie pozna... Czegobym nigdy nie zniosła, to litości... zasługiwać na politowanie ludzi, byłoby dla mnie czemś okropnem. Zresztą... zobaczemy. Wiesz dla czego i dla kogo to robię.
POLAŻyczę ci, już jeżeli nie mogę powiedzieć szczęścia, to sił do wytrwania... całuje ją do widzenia.
GABRJELAJak jestem szczęśliwą, że przyjechałaś... nie będę przynajmniej samą... moja Polu! wybucha na chwilę spazmatycznym płaczem Ah! ten sen.
POLAMoja droga!.. trzymają się w objęciach; p. c. patrząc jej w oczy badawczo Pan Władysław będzie na ślubie?
GABRJELANie wiem p. c. powinien... spodziewamy go się... gdyby nie był, pokazałby brak serca. p. c. A! kto wie? ludzie są egoiści.
ŁECHCIŃSKAProszę panniuńci, fryzjer przyszedł..
Biedna, biedna ona!... a jednak gdyby chciała, mogłaby być szczęśliwą... bo ja widzę co się w jej sercu dzieje... (p. c) Chcieć, czyż to dosyć?... a ja?... czyżbym nie chciała.. czyżbym dla niego nie poświęciła wszystkiego.... ale któż wie, czyby mnie nie spotkał najboleśniejszy zawód?... może lepiej kazać milczeć uczuciu... Boże! Boże! kto mi wskaże co mam zrobić!... ukrywa twarz w dłonie, p. c. Czy też to wszystkim tyle niepokoju robi to nieszczęśliwe serce?
Pani sama?
POLAPrzed chwilą rozeszłyśmy się z Gabrjelą. A pan już skończyłeś konferencję z ojcem... o cóż to szło? słyszałam jakby jakąś sprzeczkę.
MAURYCYRobiłem ojcu pewną propozycję, na którą nie przystawał.
POLACóż to było?
MAURYCYPowiedziałbym pani, ale..
POLAO, jeżeli tajemnica, to nie wymagam.
Pani przechodzisz przez korytarz tak lekko ubrana, a tam są przeciągi... przyniosę pani coś cieplejszego... futro...
POLAO! niech się pan nie fatyguje... te kilka kroków... zresztą ten szal taki ciepły... kaszle i dobywa chustkę, przyczem wypada fotografja Do widzenia.
Pani coś zgubiłaś podnosi fotografję i idzie z nią do drzwi Panno Paulino... nagle wstrzymuje się Co widzę! czy mnie wzrok nie myli... to ja! z wzrastającem uniesieniem ja! o Boże!... więc ona mnie kocha!... kocha mnie! kocha!... chodzi wielkiemi krokami nie wierzę mojemu szczęściu... p. c. innym głosem ale naturalnie że kocha... inaczej, czyżby nosiła przy sobie moją fotografję? ja tak samo miałem ją tu, zawsze, na sercu dobywa fotografię Mój aniołek najdroższy! moje szczęście jedyne!... o! teraz tem bardziej muszę doprowadzić do skutku moje zamiary, choćby ze strony ojca były przeszkody... Niech ma dowód niezbity, że nie cofnę się przed niczem, co może mi zapewnić jej posiadanie.. całuje fotografję kilkakrotnie; żartobliwym tonem. A! moja pani, toś ty mnie kochała a tyle mi nadokuczałaś, dla jakiegoś błahego przywidzenia... poczekaj! zemszczę się! z tkliwością zemszczę się poświęcając ci całe moje życie, aniele mój... Ah! jakiż ja jestem szczęśliwy!
Dobryś!... wziął to do serca... chodzi za nim Maurycy!... nie słyszy... Maurycy! nie bądź dzieckiem.
MAURYCYA! rzucając mu się w objęcia Ojcze, wszystko będzie dobrze
Attendez, udusisz mnie... uwalnia się z jego objęć Dobrze? no, to chwała Bogu... Więc rozmyśliłeś się... przestaniesz zawracać mi głowę tym twoim projektem? ja tu za tobą przyszedłem umyślnie po to, żeby ci jeszcze raz powiedzieć, i to stanowczo, że z tego nic nie może być.
MAURYCYMusi być. Od tego nie odstąpię, zwłaszcza teraz.
DZIEŃDZIERZYŃSKIComment? a cóż się stało nowego?
MAURYCYZdaje mi się, że panna Paulina mnie kocha.
DZIEŃDZIERZYŃSKINiepodobna! wygadała się?
MAURYCYPrzypadkiem pochwyciłem dowód.
DZIEŃDZIERZYŃSKIKiedy? teraz?
MAURYCYPrzed chwilą.
DZIEŃDZIERZYŃSKIDla tego też to miała taką minę powróciwszy ztąd... ściskając go Winszuję ci z całego serca. Oświadczyłeś się zaraz? z kopyta?
MAURYCYNie.
DZIEŃDZIERZYŃSKIComment, nie? a jakiż to safanduła! Takie rzeczy kończy się na gorąco. Chodź zaraz ze mną... jeszczeby trzeba kogo na świadka, żeby się które nie rozmyśliło.
MAURYCYJakżeż pan to traktujesz.
DZIEŃDZIERZYŃSKIAle bo ja wam nie wierzę... no, zawsze interes jest na lepszej drodze... tylko już tego wcale nie rozumiem... Écoutez, skoro masz pewność że cię kocha...
MAURYCYAle nie pewność, domysł dopiero.
DZIEŃDZIERZYŃSKINo chociażby domysł, to z tych twoich zamków na lodzie możesz skwitować.
MAURYCYBroń Boże!
DZIEŃDZIERZYŃSKIRozumiem, że mogłeś projektować par déspération, ale...
MAURYCYWłaśnie teraz chcę dać dowód pannie Paulinie, że ją kocham bezinteresownie.
DZIEŃDZIERZYŃSKIMais pourquoi?.. teraz ona cię już będzie kochać takim jakim jesteś, możesz założyć ręce i nic nie robić. Ja zapracowałem tyle, że wystarczy dla moich dzieci i wnuków p. c. a zresztą, skoro chcesz pracować dla tego, że z waszego majątku nic ci się nie okroi, to pracuj w Zabrodziu. Ja abdykuję, nie znam się na gospodarstwie.
MAURYCYWstydziłbym się.... Przyjść do gotowego samemu nic nie wniosłszy... Co innego, gdybym mógł mieszkać w Czarnoskale..
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, to w Czarnoskale! jeszcze lepiej, majątek familijny. Spłacimy tego twojego miłego szwagierka, nawet jeżeli chcesz zahypotekuję tę sumę na imię Poli, będziesz mi płacił procent.
MAURYCYCo za sztuka! to nie byłby dowód miłości, a ja muszę przekonać pannę Paulinę, że mi chodzi o nią a nie o majątek. Zresztą, jak się pan będziesz opierał, to się zrzeknę chyba posagu.
DZIEŃDZIERZYŃSKITo, to, to. Sfiksowałeś wyraźnie, tu as fixé. Czy myślisz że pozwoliłbym na to, żebyście siedzieli o głodzie i chłodzie. Cóżbym ja był za ojciec!
MAURYCYA ja co za mąż, gdybym nie potrafił własną pracą utrzymać żony.
DZIEŃDZIERZYŃSKINo, i gadajże tu z nim!
SCENA VIIIA! pan Władysław, jak się masz. ściska go, poczem Władysław ściska się z Maurycym Jesteśmy en famille, w całym komplecie; bardzo dobrze, bo rozsądzisz tu sprawę pomiędzy mną a tym upartym kozłem.
WŁADYSŁAWOn zawsze był takim.
DZIEŃDZIERZYŃSKIWyobraź sobie: daję mu córkę, bez żadnych ograniczeń, ze wszystkiem co posiada i do czego ma prawo, a on stawia warunki, targuje się ze mną.
WŁADYSŁAWChciwość?
DZIEŃDZIERZYŃSKIComment? a wiesz co, że naprowadzasz mnie na myśl: to chyba chciwość. Maurycy się śmieje bo że się chce zrzec posagu, to gadanie, wie dobrze że go i tak nie minie... ale zachciało mu się jeszcze samemu robić majątek. Powiedział mu ktoś plotkę, której uwierzył, że ja zawsze prowadzę mój handel hurtowny, tylko pod inną firmą.
WŁADYSŁAWDziwiłbym się panu.
DZIEŃDZIERZYŃSKIA co! voyez vous! do Władysława Ale nie wierz temu, to nieprawda.
WŁADYSŁAWDziwiłbym się, gdybyś pan zmienił firmę. Po co?
DZIEŃDZIERZYŃSKIComment? ale czekajno! więc chce wejść ze mną w spółkę, stać za kantorem, zapisywać rachunki i świecić swojem nazwiskiem.. szlacheckie nazwisko mojego zięcia na szyldzie! nigdy!
WŁADYSŁAWMa rozum.
DZIEŃDZIERZYŃSKISzarzać się dla pieniędzy, to rozum?
WŁADYSŁAWNajprzód, że to nie jest szarzaniem się; a potem, pieniądz jest wszystkiem.
DZIEŃDZIERZYŃSKIZgoda i na to. Więc niechże go nie lekceważy i bierze kiedy mu daję.
WŁADYSŁAWPrzyjmować, gdy sam nic nie ma, byłoby zbyt wielkie ryzyko.
DZIEŃDZIERZYŃSKIJakie ryzyko? Pola bierze go jak jest, nie pyta... elle ne demande pas... szaleje za nim, sam mi to powiedział.
MAURYCYA to kiedy?
WŁADYSŁAWUczucie miłości jest przechodniem. Pannie Paulinie dziś może się zdawać, że go kocha.
DZIEŃDZIERZYŃSKIZdawać, zdawać... jak się co zdaje, to widać że tak jest, inaczej jakżeby się mogło zdawać...
WŁADYSŁAWPrzypuśćmy. Ale czy pan wiesz, co się dzieje na dnie jej serca? czy nie kiełkują tam maleńkie ziarnka wątpliwości? gdzież dowód, że on nie gra roli zakochanego dla interesu?
DZIEŃDZIERZYŃSKIOn?... nie! to być nie może.
WŁADYSŁAWDla czego?
DZIEŃDZIERZYŃSKINajlepszy dowód, że dla niej chce głupstwo zrobić.
WŁADYSŁAWWięc pozwól mu pan na to głupstwo, chociażby na próbę. Jeżeli wytrwa...
DZIEŃDZIERZYŃSKICo z wami gadać! warjaty... biorąc Maurycego pod rękę Chodź ze mną do ojca... chociażeś pełnoletni, on zawsze ma nad tobą władzę... jeżeli na to pozwoli... no! n. s. tak głupim przecie nie będzie.
MAURYCYCo bądź ojciec powie, stawiam panu dwa pewniki: od zamiaru mego nie odstąpię i pannę Paulinę mieć muszę.
DZIEŃDZIERZYŃSKIDobrze, dobrze. do Władysława Ty idziesz z nami?
WŁADYSŁAWNa chwilkę tylko, bo mam jeszcze do załatwienia parę interesów przed obrzędem.
A! złoto, srebro widziałam, a naszego pana Władysława już nie pamiętam kiedy, słowo daję.
WŁADYSŁAWZkądże tyle łaski... naszego! nie wiedziałem, że nas łączą jakie nici sympatyczne, i to do tego stopnia.
ŁECHCIŃSKANasz, nasz, bo nie ma godziny, nie ma minuty, żebyśmy z panną Gabrjelą nie mówiły o panu. Już tak zaciętego człowieka jak pan, nie widziałam w życiu, jak matkę kocham. Żeby się tak zawziąść, to niesłychane rzeczy. Ale ja mówiłam i perswadowałam, że pan przyjedziesz.
WŁADYSŁAWZagadkowe słowa dla mnie.
ŁECHCIŃSKATo już tam nasza panna Gabrjela panu wytłómaczy. Jeżeli się pan nie poczuwasz do niczego, to tem lepiej... widać, że było nieporozumienie ciszej zatrzymaj się pan chwileczkę, zaraz tu wyjdzie, chce się z panem zobaczyć, tak sobie, sam na sam... bo to dziś przy tym rejwachu trudno było złapać dobrą sposobność... momenciczek tylko.
Jakto! mnie serce mogło jeszcze zabić!... rzecz dziwna. Sądziłem, że to przejście uciszyło je na zawsze... tłukło się w piersi, ale już tylko jak wyschnięty orzech w łupinie... p. c. Czy my moglibyśmy jeszcze być szczęśliwi? czy byłbym w stanie zapomnieć jej bezlitośnego ze mną postępku?... p. c. Ha, któż wie, jak to było rzeczywiście? może to był szczyt poświęcenia się, heroizmu? a teraz braknie jej odwagi, i na
Uwagi (0)