Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie - Adam Mickiewicz (barwna biblioteka TXT) 📖

Pan Tadeusz Adama Mickiewicza stanowi spisaną trzynastozgłoskowcem (a więc stylem podniosłym), zawartą w dwunastu księgach epicką opowieść o szlachcie polskiej początku XIX wieku. Jako epopeja narodowa, która miała „trafić pod strzechy”, czyli do wszystkich Polaków, również tych niezaliczających się do elit majątkowych, urzędniczych czy umysłowych — jest prawdopodobnie najsłynniejszym dziełem czołowego polskiego poety romantycznego.

Wśród najważniejszych wątków fabularnych Pana Tadeusza wymienić należy: spór o zamek Horeszków, historię waśni Stolnika i Jacka Soplicy, wątek przemiany tego ostatniego z awanturnika w patriotę, uwieńczoną zaręczynami miłość Tadeusza i Zosi, romans młodzieńca z Telimeną, kobietą dojrzałą, spór Asesora z Rejentem o psy myśliwskie (Kusego i Sokoła), a przede wszystkim wątek niepodległościowy, związany z wojnami napoleońskimi i walką Polaków pod sztandarami Księstwa Warszawskiego z Rosją. W związku z tym wątkiem pojawiają się na kartach Pana Tadeusza postacie historyczne: generał Henryk Dąbrowski oraz generał Kniaziewicz.

Mickiewicz pisał Pana Tadeusza w Paryżu, począwszy od 1832 roku; dzieło zostało opublikowane w 1834 roku i od razu zyskało niemałą popularność. Określenia „epopeja narodowa” po raz pierwszy użyto w odniesieniu do Pana Tadeusza w 1863 roku, po dwóch nieudanych zrywach niepodległościowych, i wiązało się to raczej z politycznym zapotrzebowaniem na utwór pełniący wobec Polaków funkcje analogiczne do eposu homeryckiego: opisujący zbiorowość wraz z jej wierzeniami i zwyczajami w decydującej chwili dziejowej. Gatunkowa przynależność dzieła jest jednak bardziej skomplikowana ze względu na wielość elementów odwołujących się do różnych wzorców, np. poematu heroicznego, sielanki, gawędy, satyry, powieści walterskotowskiej, gawędy szlacheckiej.

Wśród inspiracji do powstania epopei o pełnym tytule: Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie wymienić należy opowieści hrabiego Henryka Rzewuskiego, przyszłego autora Pamiątek Soplicy, do których spisania, dokładnie takim stylem, jakim operował, gdy je ze swadą opowiadał, budząc ducha dawnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów — nakłonił Rzewuskiego Mickiewicz, który miał okazję słuchać magnata na jesieni 1830 roku w Rzymie, zanim jak grom spadła nań wieść o wybuchu powstania.

Pan Tadeusz, jako utwór jednego z romantycznych wieszczów — jak w duchu epoki zwano wybitnych poetów, którym z racji działania w stanie natchnienia przypisywano zdolność przenikania tajemnic losów własnej zbiorowości, a nawet świata — niewątpliwie miał za zadanie podnieść na duchu Polaków po upadku powstania listopadowego i wyznaczyć im kierunek działania: zgodę narodową. Nawet w scenach pełnych przemocy czy dramatycznych Mickiewiczowska epopeja tchnie duchem harmonii i pogodą ducha. Fenomen ten przypisać należy zapewne zdolnościom twórczym Adama Mickiewicza, ale może również okolicznościom powstania utworu.

Zaczyn dzieła powstał w 1831 roku, w zaciszu szlacheckiego dworku w Wielkopolsce, gdzie poeta znalazł gościnę, serdeczność, uznanie dla swego talentu i miłość Konstancji Łubieńskiej: wszystkie te ingrediencje składają się na sielankowy opis Soplicowa. Mickiewicz jechał wówczas do powstania, o którym wieść zaskoczyła go w trakcie europejskich wojaży; rwał się do boju, choć nie wierzył w możliwość powodzenia zrywu. Zatrzymał się, zachwycił polską atmosferą — i do powstania nie dołączył. Zapewne dobrze się stało, jeśli na rzecz patrzeć pod kątem dorobku kultury polskiej.

Zobacz też w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pan_Tadeusz