Dzienniki - Fryderyk Hebbel (codzienne czytanie książek TXT) 📖
Polskie tłumaczenie Dzienników Hebbla zawiera wybór zapisków niemieckiego poety i dramaturga, oczyszczony z bardziej osobistych i szczegółowych notatek.
Ukazuje autora Judyty jako świetnego aforystę i skłania do podążania za jego refleksją. Jako spadkobierca ideowy romantyzmu, Hebbel operuje co prawda szumnymi pojęciami „geniusza” i „poety”, mając na myśli twórcę dążącego w sztuce do ujęć syntetycznych; jednakże niektóre jego przemyślenia są niezmiennie aktualne. W tle - trudna droga dziecka chłopskiego do samorealizacji artystycznej. Trudna, okupiona cierpieniem, ale jednak możliwa w dobie „Janków Muzykantów”.
- Autor: Fryderyk Hebbel
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Dzienniki - Fryderyk Hebbel (codzienne czytanie książek TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Fryderyk Hebbel
O ile rzeczy cudowne, mistyczne należą do nowej poezji? Tylko o ile pozostają żywiołowymi. To znaczy: można wzniecać głuche, niejasne przeczucia i fantazje, które drżą przed czymś ukrytym, tajemniczym w naturze, przed jej mocą zbaczania od własnych dróg, ale nie wolno ich przerabiać na konkretne postaci, na przykład na widma i duchy, gdyż świadomość świata wyrosła już z tej wiary, owe zaś uczucia są wieczne.
Gdyby szewczyk krytykował Lira i orzekł: „Ta sztuka nie ma dla mnie znaczenia, a dzieło sztuki powinno mieć znaczenie dla całego świata, świat zaś nie jest zupełny beze mnie” — któż by z tym szewczykiem polemizował? To trzeba sobie przypominać.
...Człowiek, który los ludzki w ogóle, a więc to, że się cierpi bóle, że się starzeje i musi umierać, odczuwa jako los osobisty... Nowy charakter i z pewnością możliwy.
Żadna istota nie jest zdolna do pojęcia, które by ją unicestwiło.
Przedstawiać znaczy to: po pierwsze, zamykać przedmiot we właściwych mu granicach, a potem nadać mu naturalny stosunek do ogólnego koła, do którego przynależy.
Człowiek niższy ma w wyższym swoją poezję, wyższy zaś w niższym — pierwszy poważną, drugi komiczną.
Wobec poszczególnych ludzi wiedzie ludzkość życie ogólne w swoich instytucjach.
...Wymarły świat, a w nim drugi Adam, który by o rzeczach w tym świecie napotykanych wydawał sąd, do czego mogły przedtem służyć, a do czego muszą jemu posłużyć...
Wiem bardzo dobrze, na jakie nieprzezwyciężalne może trudności natrafiłaby próba wywiercenia dziury w ziemi, aby zbadać jej wnętrze. Mimo to myśl ta wabi mnie nieskończenie i gdybym był królem, kto wie, czy nie zarządziłbym takiej próby i nie przyłączył się przez to do galerii nieśmiertelnych narwańców.
Mnóstwo świateł zapalono, wtem podmuch wiatru przeciąga, jedne gasną, inne palą się dalej. To ziemia, ludzie i śmierć.
Czy nie da się pomyśleć, a jest nawet może prawdopodobne, że wnętrze Ziemi składa się z warstw kamieni szlachetnych, następujących po sobie według stopnia ciężkości i gęstości, a więc najprzód łupek, po nim granit, w głębokościach jeszcze dla nas przystępnych; potem szafir, następnie rubin itd., w końcu diament, który by był właściwym rdzeniem ziemi.
Ludzie źle widzą każde samopoczucie, choćby Bóg wie jak uzasadnione, a nie pomyślą, że przecież już samo zajmowanie się takimi rzeczami jak poezja i sztuka bez talentu jest zarozumiałością, i chwalą, i zachęcają takich niepowołanych adeptów, jeżeli ci zachowują na pozór skromne miny.
Rzemieślnicy sztuki radzą sobie zwykle bardzo łatwo ze światem realnym; nie wiedzą, że zwłaszcza w sztuce takiej, jak dramatyczna, która zwraca się wyłącznie do niewierzących, ten świat realny musi mieć podwójny fundament.
Są winogrona tak pełne jagód, że niektóre nie dojrzewają, ale właśnie przez to świadczą o nieograniczonej płodności winogradu. Od kiedy żyję w kraju winnic, lubię sobie w tym symbolu wyobrażać świat.
Dawać konieczność, ale w formie przypadku: oto cała tajemnica stylu dramatycznego.
Żart — tak w życiu, jak w sztuce — jest próbą wszelkiej powagi; co żartu wytrzymać nie może, stoi na słabych nogach.
W życiu popadają ludzkie charaktery zaiste dość często w sytuacje dla nich nieodpowiednie, ale w sztuce tak być nie powinno, przynajmniej w dramacie muszą stosunki wypływać z natury ludzkiej według zasad konieczności.
Święte światło, które wszystko rozgraniczasz! Ty nie tylko oświetlasz rzeczy, ty je stwarzasz. Bez ciebie chaos.
Małe natury odróżniają się od wielkich nie w czynach — bo w pewnych warunkach każdy człowiek zdolny jest do każdego czynu — lecz w zachowaniu się po czynie. Co może nas pogodzić — nie ze zbrodnią, lecz ze zbrodniarzem? Siła! Siłę niech ma przynajmniej ten, kto odważa się na walkę ze światem i z jego prawami, bo jeżeli mu i tej siły brak, to skądże czerpie odwagę i pobudkę, by stanąć na własnych nogach! Siłę zaś ma przez to okazać, że się do czynu przyzna.
Śmierć jest w istocie tylko formą ujęcia, tak jak czas, któremu, jak się zdaje, śmierć wyznacza granicę.
Balet. Ludzie w balecie wydają mi się głuchoniemymi, którzy wpadli w obłąkanie.
...Udowodnić! ...Kto może wszystko udowodnić?! Dlatego też wiara ludów posadziła na tronie świata Boga, nie doktora praw.
Na czym polega „naiwność” w sztuce? Jestże ona rzeczywiście stanem zupełnej tępoty, w którym artysta nie wie nic o sobie, o własnej czynności? To niemożliwe, bo jeżeli nie rozpoznaje albo nie czuje: ten rys jest głęboki, ta myśl jest piękna — dlaczegóż kreśli ów rys, dlaczegóż trzyma się tej myśli? Najprościej można na to pytanie tak odpowiedzieć. Nieświadomie rodzi się w artyście cała materialna część pomysłu, na przykład u poety dramatycznego postacie, sytuacje, czasem nawet cała akcja pod względem anegdotycznym, gdyż to wynurza się z wyobraźni nagle, bez zapowiedzi. Reszta pracy jednak należy już koniecznie do zakresu świadomości.
Jeżeli człowiek pojął swój indywidualny stosunek do wszechświata według zasad konieczności, wtedy ukończył swoje wykształcenie i przez to samo właściwie przestał już istnieć jako jednostka, gdyż właśnie pojęcie owej konieczności, zdolność wyrobienia i siła ustalania go w sobie stanowią żywioł ogólny w żywiole jednostkowym, gaszą wszelki nieuprawniony egoizm i wyzwalają ducha od śmierci, antycypując istotę śmierci.
Każdy rad by coś wynajdywać w literaturze, a kto nie może wynajdywać poematów, wynajduje poetów.
Zupełnie z tej samej przyczyny i potrzeby wynaleźli sobie ludzie Boga, co czas.
Lekarz ma takie zadanie jak człowiek, który by miał czytać książkę chaldejską w ciemnym pokoju.
Rozum niech pyta w dziele sztuki, lecz niech nie odpowiada.
Może tylko ten wypełnia cel życia, kto je porzuca w pełnym przekonaniu, że nic przez to nie traci.
Nie ma człowieka bez grzechu i istnieć taki nie powinien, gdyż nie miałby wyrozumiałości dla innych ludzi, byłby mieczem, na który by się nakłuwali. Taki charakter dramatyczny; zrządziłby on więcej nieszczęścia niż największy grzesznik.
Pewne sposoby tolerancji narażają nas na niebezpieczeństwo, że ci, względem których się je stosuje, będą nas uważali za równych sobie.
Nie wiąż się nigdy z człowiekiem, dla którego środkiem jest to, co tobie jest celem!
Wojna jest wolnością niektórych barbarzyńców, więc nic dziwnego, że ją lubią.
Połowiczne zwycięstwo idei jest gorsze niż zupełna klęska.
Malarz stawia swój obraz przed publicznością od razu jako całość; poeta dramatyczny musi go wykonywać przed oczyma publiczności i, niestety, bywa oceniany z poszczególnych rzutów pędzla, nie na podstawie powstającej z nich wszystkich całości. Dopiero ostatnia kreska na obrazie recenzuje pierwszą.
Cała sztuka dramatyczna zajmuje się bezrozumem i nieobyczajnością, bo cóż może być bardziej nierozumnym i nieobyczajnym nad namiętność?
Bogactwo obrazów u miernych poetów wypływa zawsze z niedołęstwa intelektualnego, z ich niezdolności do wyłuskania myśli z surowej łupiny wyobrażenia. Ale mierni krytycy uważają to, co jest tylko wyobrażeniem, a więc nawet jeszcze nie jest myślą — za pogląd poetycki21. Pogląd poetycki obejmuje zawsze zarazem i wyobrażenie, i myśl.
Najdobitniejszym dowodem braku inteligencji u zwierząt jest to, że nie połączyły się między sobą przeciw wspólnemu tyranowi, człowiekowi. Powodzenie takiego spisku byłoby niewątpliwe.
Rozum nie stanowi poezji, podobnie jak sól nie stanowi potrawy, ale należy do poezji, jak sól do potrawy.
Luki w historii spostrzega człowiek dopiero wtedy, gdy się wypełniają.
Wyobraźmy sobie, że widzimy jakieś wesołe towarzystwo, które śpiewa, pije, bawi się, lecz za każdą osobą, niewidzialny dla niej, stoi kat z dobytym mieczem; wtedy radość może tylko grozą napoić, nikt już nie śmiałby się z dowcipów tego towarzystwa ani nie śpiewałby razem z nimi. A jednak właśnie tak samo jest i w prawdziwej tragedii, mimo to publiczność ku przerażeniu poety śmieje się z elementów komicznych, rozsypanych tylko dla kontrastu, bo nie ma oka dla całości kompozycji.
Nie trzeba mówić ślepemu o kolorach. Już choćby dlatego, że sądzi on zwykle, iż zna się na nich lepiej niż ten, który widzi.
Człowiek rozwija się przez życie dla życia: te dwa momenty schodzą się razem.
W dniach październikowych powinienem był prowadzić dziennik, ale przez zbytnią troskę około utrwalania nadzwyczajnych wrażeń stępia się wrażliwość i zatraca się urok świeżości.
Pluskwom nie można udowodnić, że powinny się same wytępić.
Dwa razy dwa jest pięć. „To jest nieprawda, ale to jest poetyczne”.
Żywi ludzie są pod pewnym względem lalkami, lalki żywymi ludźmi — stąd płyną wszystkie nieporozumienia estetyczne.
W febrze rozkładają się myśli człowieka na powrót na obrazy, stąd majaczenie. Dowodzi to, że myśli powstają z obrazów. Ostatecznie są one może tylko pewnego rodzaju zredukowanymi hieroglifami.
Kto jest najpilniejszym na świecie? Żołądek, bo pracuje nawet w próżniaku.
Nie człowiek staje się aniołem, lecz anioł staje się człowiekiem.
Dwaj przyjaciele nie powinni do siebie przystawać jak dwa trójkąty.
Nikt nie zasiada do gry na fortepianie, aby udowadniać prawa matematyczne. Tak samo poeta nie tworzy, aby coś wykazać. Ach, gdyby to ludzie nareszcie pojęli! Wszakże w każdej czynności ludzkiej wyższego rzędu jest właśnie to piękne, że osiąga się cele, o których się wcale nie myślało.
Rośliny nie są samodzielnymi istotami, są organami ziemi, która przez nie wysyła ku nam siły życiodajne, przez nie na nas chucha.
Dlaczego poeta nie jest zarazem człowiekiem czynu? Dlaczego mózg nie jest także pięścią?
I to jest ważną stroną w miłości, że kochający otrzymuje przez ukochaną zapewnienie swej osobistej wartości, że może sobie powiedzieć: — przydaję się na coś, nie jestem zerem.
Tylko taki dowcip jest dobry, który odkrywa dowcip natury.
Dlaczego tłumaczyć jest tak trudno? Ponieważ słowa różnych języków bardzo rzadko się nakrywają, bo różne narody podnoszą w swoich językach z upodobaniem najróżniejsze przymioty rzeczy. Stąd w jednym języku wyraz pewien może oznaczać jakąś rzecz tylko w najogólniejszych zarysach, podczas gdy w drugim uzmysławia wszystkie linie, ba, nawet wszystkie barwy.
...Kwitnąca lipa, w której tysiące chrząszczy brzęczy na kształt burzy...
Byt jest linią składającą się tylko z węzłów.
Kto umie pływać, tego wabi tylko głębia.
Armia jest dla wodza tylko tym, czym słownik dla poety; w armii tkwią zwycięstwa, jak w słowniku tragedie.
Brzydota do piękności: — Gdyby ciebie nie było i ja bym nie istniała, jestem twym osadem.
Wielu ludzi uważa poezję za rodzaj domu dla obłąkanych, w którym można sobie pozwolić na powiedzenie tego, co by w zwykłych warunkach naraziło na kaftan bezpieczeństwa.
Choroby, świadczące o dojrzewaniu ludzkości, nazywają się rewolucjami.
Najwyższą mądrością głupiego jest wiedzieć, że jest głupi.
...Sympatyczny piorun! Pyszna tragedia!...
Dlaczego zmysłowe popędy człowieka wyższego nie zwracają się nigdy ku czystej piękności? Ponieważ w lubieżności tkwi do pewnego stopnia chęć niszczenia, a człowiek taki nie mógłby niszczyć doskonałości, której odbiciem jest piękność.
Gdy się myśli o Ajschylosie, Sofoklesie itd., czy nie ma się wrażenia, jakby się widziało orły, które wbiwszy pazury w skalny szkielet ziemi stawiają czoło orkanom?
Dlaczego zuchwałość nikczemnika imponuje do tego stopnia, że się jest samemu zakłopotanym, jeżeli on nie jest zakłopotany? Ponieważ myślimy sobie, że gdyby był rzeczywiście tak nikczemny, nie mógłby nigdy być tak zuchwały, i sądzimy, żeśmy mu krzywdę wyrządzili.
Grać na scenie znaczy ostatecznie tylko: żyć szybko, nieskończenie szybko! Krytykować aktora znaczy tedy krytykować proces życiowy tego człowieka.
Starożytni chcieli ze snu wróżyć, co się człowiekowi przytrafi. Ale raczej można by przepowiadać, co człowiek uczyni.
Jeżeli się gasi pożar, czy przez to knuje się spisek przeciw ogniowi?
Każde słowo jest barwą i miarą.
Każdy charakter jest jakimś błędem.
U wielkiego pisarza ma każde zdanie ludzkie oblicze.
Śmierć stoi zawsze za nami z otwartymi ramionami; we śnie obejmuje nas.
Można kamień rzucić w powietrze, przez to jednak nie urosną mu skrzydła.
Pisanie dramatów, w ogóle utworów bywa często tylko tym, czym brzdąkanie dzieci na fortepianie. Jak dzieci wydobywają tylko te tony, które są dane przez sam instrument, tak samo podrzędni poeci osiągają tylko te wrażenia, które są nieodłączne od form.
Są poeci dramatyczni, którzy mogą wprawdzie jedną postać wyposażyć życiem, lecz wszystkie inne robią cieniami. Do takich mam największą odrazę. Albo wszędzie ścięgna, tętnice i muskuły, albo wszędzie kreski.
Pierwszy stopień oddziaływania sztuki: tak może być!
Drugi stopień oddziaływania sztuki: tak jest!
Trzeci stopień oddziaływania sztuki: tak musi być!
Przez obrady stworzyć obraz na zasadzie większości! Ach, większości!!...
Wielu tuzinkowych poetów chce co innego powiedzieć, gdy zaczynają, jak powiedzieli, gdy kończą.
Nie zaszczycaj nikogo nienawiścią, kogo byś nie mógł zaszczycić także miłością!
Przyjaciele nie mogą być bezstronni, często nawet gwoli bezstronności bywają niesprawiedliwi.
Można dramat przedłużyć przez skracanie go.
Pewne zbrodnie same przez się stają się bezkarnymi, jeżeli
Uwagi (0)