Senat szaleńców; Proza poetycka; Utwory radiowe - Janusz Korczak (czytac txt) 📖

Pragniecie zrozumieć tę wrzawę splątanych odgłosów, dźwięków, łomotów, lamentów, jęków i łoskotów, ten zgiełk ponury ówczesnego życia? — Mamże się pokusić i ten ból wam sprawić, bracia, siostry?... W jaki sięgnąć urywek posępnych praczasów, jakiego wygarnąć widmo prarodzica? — Gdy się skradał wśród lasów, jak równy z równym potykał ze zwierzęciem, borykał z żywiołem — czy gdy się być mniemał władcą ówczesnego świata — panem wyciętych kniej, zdobywcą żelaza i ognia, królem wód i powietrza? Gdy już nie sam, a społem, mniej karne w gwiazdy wysyłał spojrzenia? — A może zanurzyć serce w on203 czas, gdy się spotkali rówieśni, słaby i silny, naiwny i pyszny, człowiek namiotu i łuku z człowiekiem, który raził piorunem, siał śmierć i postrach z obłoków? — Ten był czas klęski i krzywdy najboleśniejszy, w chaosie straszliwy. — Gdy tworzyli mrowiska, skupiali w ucieczce przed samotnością i dla wspólnej obrony przed wrogiem — bratem? — Czemu nie miłość i współdziałanie, a waśnie, walki, napaście, przemoc, podboje, rozboje, chciwość, łupiestwo i panowanie? — Czemu, pytam, gdy się zbliżyli, spojrzeli, spotkali, nie podali dłoni, sięgnęli po miecz i truciznę, czemu krew i kajdany? — Zgadujmy: głód. — Nie, ziemia rodziła. Znali sposoby, by przynaglić. — Chłód. — Nieposłuszne słońce tyle jeno udzielało ciepła, ile kaprys dyktował, hulały wichry, a mury nie dość chroniły. Czemu jednak najliczniej urn i szkieletów, rumowisk i zwalisk, gdzie zimniej było? — Mówią: skrawki złota wszędy rozsypane i sztaby złota starannie w żelaznych sklepikach204 ukryte. — Nie wiemy. — Być może. Tajemnica. — Musiały istnieć braki, którym grabiąc usiłowali zapobiec, musiały istnieć różnice, które gwałt uprawniały. — Różne czaszki, różne napisy kamieni i owych blaszek metalu, odmienni w różnych klimatach, inny człowiek pól, wód, gór — a każdy dla siebie i sobie. Inaczej nie mogli przetrwać i podołać. — Zgaduję, gdy nie wiem. A ponad nimi blady trup księżyca. Czy wiedzieli, że i słońce stygnie? — Gdyby nie. — Widzą, że rodzi się, wzrasta, dojrzewa i rozpada. — Śmierć w boju zrozumiała i wybaczalna, nawet w chorobie, przed którą bronił się naiwnie, może nawet skutecznie. — Ale czemu nieunikniona bezwzględnie i raz na zawsze — kto spieszniej, kto później — jeden wszystkim wspólny wróg — starość. — Czasowość i przypadkowość bytu różny budziła niepokój, bunt i tęsknotę. Czasowość i przypadkowość bytu w jego doczesnej, ziemskiej postaci, gdy innej nie znali, snując domysły, z których czerpali otuchę i rezygnację. Kładły się do snu sterane pokolenia, a nowe budziły z niebytu, gwarne i pewne siebie do pierwszej zmarszczki, pierwszego siwego włosa. — Potrzeby ciała żądały trzeźwego czynu, duch wzywał o zapomnienie, gdy ukojenia nie było, pogody ni równowagi. — Oto człowiek ówczesny, sprzeczny sobie, rozdwojony, rozdarty, w rozterce już nie z bratem, światem, ale życiem, sam w sobie, najsamotniejszy w momencie narodzin i skonu, świadomy tej samotności i na nią skazany, bez ratunku znikąd, bez pomocy i bez nadziei. — Odnaleźliśmy dziwne jady: one odurzały, rozpalały i gasiły na przemian, dawały zapomnienie, wytchnienie w złudzeniach i obłędach. — Wiedząc, że trucizna, nie mogli inaczej; wystarczy wypić miarkę i ma się poczucie trwałości, jak miecz dawał poczucie mocy. Przed kresem śmierci brata własną kłamał nieśmiertelność.