Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖
Krótki opis książki:
Dziady to cykl czterech dramatów polskiego poety Adama Mickiewicza wydanych w latach 1822–1860. Oprócz pisania Mickiewicz angażował się w działania polityczne, religijne, także był dowódcą wojskowym, tłumaczem i filozofem.
Zaliczany jest do grona trzech wieszczów (obok Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego).
III część Dziadów napisana została z powodu wyrzutów sumienia autora, ponieważ nie wziął on udziału w powstaniu listopadowym. Ostatnia z części (według numeracji część I) nie została ukończona i została wydana pośmiertnie.
W utworze znajdują się liczne wątki autobiograficzne. Wszystkie części łączy ta sama postać tylko pod różnymi imionami Upiór–Gustaw–Konrad. W utworze występują dwie przenikające się płaszczyzny — realna oraz duchowa. W dramacie pokazana jest m.in. przyszłości narodu polskiego i ludzkości (naród polski jako Chrystus), bunt przeciwko Bogu głównego bohatera czy społeczeństwo polskie i rosyjskie.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Adam Mickiewicz
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Adam Mickiewicz
— tu: aleja parkowa. [przypis edytorski]
60. śmierć wieczna — potępienie. [przypis redakcyjny]
61. tą śmiercią może ja umrę — według odtwarzanych tu wierzeń, duch błądzący nie wiedział, jaki nań padnie ostateczny wyrok losu. [przypis redakcyjny]
62. zawczasu zamyka się w grobie — popełnia samobójstwo. [przypis redakcyjny]
63. Młodości... Przeniknij z końca do końca! [w. 494–7] — czterowiersz wyjęty z Ody do młodości, która z powodów cenzuralnych nie została ogłoszona w tomiku Poezyj z r. 1882. [przypis redakcyjny]
64. Atlas — postać z mit. gr., tytan skazany przez Zeusa na dźwiganie sklepienia nieba w płn–zach. Afryce. [przypis edytorski]
65. Minerwa — w mit. rzym. bogini mądrości (oraz wojny i pokoju); odpowiednik greckiej Ateny, córki Zeusa, zrodzonej z jego głowy. [przypis edytorski]
66. do szkarłatu — tj. do władzy, szata szkarłatna (purpurowa) była symbolem władców. [przypis redakcyjny]
67. ludzkiej własności narowy — właściwości (lub: wady) natury ludzkiej. [przypis redakcyjny]
68. litaniją mówisz o Najświętszej Pannie — Matka słyszała z ust śpiącego imię ukochanej: Maria, i zrozumiała je inaczej. [przypis redakcyjny]
69. w jakieś tworzydło ocali — scali się w jakiś twór, utworzy jakąś postać. [przypis redakcyjny]
70. spasły — zjadły. [przypis edytorski]
71. troje paciorek — trzy pacierze. [przypis edytorski]
72. ojczyzna — tu w znaczeniu pierwotnym: ojcowizna. [przypis redakcyjny]
73. Tasso — chodzi o włoskiego poetę, Torquato Tasso (1544–1595), autora niezwykle popularnego w czasach romantyzmu poematu heroicznego Jerozolima wyzwolona (1575), którego głównym bohaterem był wspomniany tu poniżej Goffred; poemat opisuje walki chrześcijan z muzułmanami podczas pierwszej krucjaty. [przypis edytorski]
74. Jana zwycięstwo... — chodzi o zwycięstwo króla polskiego Jana III Sobieskiego nad wojskami tureckimi pod Wiedniem (tzw. wiktoria wiedeńska, 1683). [przypis edytorski]
75. Janczarzy — doborowe oddziały piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
76. Russa — mocno zniekształcone przez spolszczenie pisowni i fleksji nazwisko Jean-Jacquesa Rousseau (1712–1778), szwajcarskiego pisarza, filozofa i pedagoga, autora wspomnianej tu wcześniej powieści epistolarnej Nowa Heloiza; swoją twórczością wpisującą się w nurt sentymentalizmu oraz krytyką oświeceniowego racjonalizmu i ateizmu, zapowiadał epokę romantyczną. [przypis edytorski]
77. drzwi przemknięto — przemknąć, w znaczeniu prowinc., stałym u Mickiewicza: uchylić. [przypis redakcyjny]
78. drugie imię — była to zatem uczta weselna, drugi toast na cześć pana młodego. [przypis redakcyjny]
79. poparłem — popchnąłem, wytężyłem. [przypis redakcyjny]
80. anioł śmierci wywiódł... — wówczas to Gustaw–samobójca targnął się na swoje życie. [przypis redakcyjny]
81. rozstrzygła — rozcięła (od: strzyc, czyli ciąć). [przypis edytorski]
82. niech, czego dotkniesz, przeleje się w złoto — według mit. gr. taką klątwą ukarali bogowie króla Midasa za nadmierną chciwość. [przypis redakcyjny]
83. Tag — rzeka w Hiszpanii; w jej piasku w starożytności znajdowano ziarenka złota. [przypis redakcyjny]
84. dotkliwa — wrażliwa, silnie odczuwająca. [przypis redakcyjny]
85. larwa — maska; postać o wyglądzie odrażającym. [przypis redakcyjny]
86. twego... — domyślne: męża. [przypis redakcyjny]
87. altarysta — ksiądz utrzymujący się z fundacji przywiązanej do jakiegoś ołtarza, później także: sługa kościelny, zakrystianin. [przypis redakcyjny]
88. potrzebnych — potrzebujących. [przypis edytorski]
89. oćma — tu: ciemności. [przypis redakcyjny]
90. królik — zdr. król. [przypis edytorski]
91. sarańcza — szarańcza. [przypis redakcyjny]
92. Gustaw znika — tak jak znika duch z wybiciem godziny dwunastej, zwanej „godziną duchów”. [przypis redakcyjny]
93. Jan Sobolewski — rodem z Białegostoku, po ukończeniu Uniwersytetu Wileńskiego był nauczycielem w Krożach na Żmudzi. Wyrokiem carskim wcielony w r. 1824 do korpusu inżynierów, w jesieni 1829 r. zmarł w Archangielsku. [przypis redakcyjny]
94. Cyprian Daszkiewicz — rodem z Podlasia (ur. 1803), uczeń szkół białostockich i Uniwersytetu Wileńskiego, prawnik i historyk, należał do filaretów: skazany na zesłanie do Rosji, przebywał od r. 1826 w Moskwie; tam zaprzyjaźnił się blisko z Mickiewiczem. Zmarł w Moskwie w grudniu 1829 r. [przypis redakcyjny]
95. Feliks Kołakowski — rodem z Mozyrza, studiował filologię w Uniwersytecie Wileńskim, należał do filaretów, a zdaje się, i do filomatów. Obdarzony talentem poetyckim i lubiany przez kolegów. Zesłany do Rosji, oddał się studiom orientalistycznym w Kazaniu; zmarł w Petersburgu 1831 r. [przypis redakcyjny]
96. mina — kopalnia. [przypis edytorski]
97. jednemu tylko — mianowicie samemu Mickiewiczowi. [przypis redakcyjny]
98. Obacz dzieło Leonarda Chodźki: Tableau de la Pologne ancienne et moderne. Małe pisemko drukowane w czasie rewolucji w Warszawie pod tytułem Nowosilcow w Wilnie, tudzież biografia Tomasza Zana w dykcjonarzach biograficznych i w dziele Józefa Straszewicza Les Polonais et les Polonaises. [przypis autorski]
99. teraz — czyli po upadku powstania listopadowego. [przypis redakcyjny]
100. Duchy nocne... Duch z lewej strony — duchy złe, szatańskie. [przypis redakcyjny]
101. minstrel — wędrowny śpiewak. [przypis edytorski]
102. Ty, co bliźnich katujesz — więzień ma na myśli swego prześladowcę, Senatora. [przypis redakcyjny]
103. Ja śpiewak — więzień jest poetą. W tym i w wielu innych miejscach widzimy, że Mickiewicz użycza bohaterowi Dziadów rysów swej własnej osobowości. [przypis redakcyjny]
104. D. O. M. — napis łaciński: Deo Optimo Maximo (w skrócie, jak na nagrobkach) — «Bogu Najlepszemu, Największemu. Gustaw zmarł 1823 1 listopada. — Tu narodził się Konrad 1823 1 listopada». — Gustaw, zrozpaczony kochanek z cz. IV, przeistacza się w więzieniu w Konrada, bojownika sprawy narodowej. [przypis redakcyjny]
105. Osobom występującym w sc. I nadał poeta rysy biograficzne, a częściowo nawet imiona lub nazwiska swych kolegów, towarzyszy więzienia. [przypis redakcyjny]
106. runt — nocna inspekcja wart. [przypis redakcyjny]
107. nowicjat — okres przygotowania do życia zakonnego. [przypis edytorski]
108. merynosy — rasa owiec. [przypis edytorski]
109. Myśląc, że już zajeżdża feldjeger ze dzwonkiem. Feldjegry, czyli strzelcy polni cesarscy, są rodzajem żandarmów: polują szczególnie na osoby rządowi podejrzane, jeżdżą pospolicie w kibitkach, to jest wózkach drewnianych bez resorów i żelaza, wąskich, płaskich i z przodu wyższych niż z tyłu. Byron wspomina o tych wozach w swoim Don Juanie. Feldjeger przybywa pospolicie w nocy, porywa podejrzaną osobę, nie mówiąc nigdy, gdzie ją powiezie. Kibitka opatrzona jest dzwonkiem pocztowym. Kto nie był w Litwie, z trudnością wystawi sobie przestrach, jaki panuje w każdym domie, u którego wrót odezwie się dzwonek pocztowy. [przypis autorski]
110. chiromanta — osoba potrafiąca wróżyć z linii papilarnych dłoni. [przypis edytorski]
111. infant (z fr.) — dziecko; najczęściej w ten sposób określano dziecko królewskie, następcę tronu, dlatego też słowo to użyte na określenie mającego się narodzić potomka jednego z więźniów, nadaje całej wypowiedzi charakter ironiczny. [przypis edytorski]
112. koza — więzienie. [przypis edytorski]
113. Pytał raz Litwin, nie wiem, diabła czy Pińczuka. Nazywa lud w Litwie Pińczukami obywateli błotnistych okolic Pińska. [przypis autorski]
114. Tylko łyknie powietrza i wnet się podchmieli. Więźniowie, którzy długo byli w zamknięciu, wychodząc na świeże powietrze doświadczają pewnego rodzaju upojenia. [przypis autorski]
115. dońcom — chodzi o kozaków zw. dońskimi (tereny ich osiedlenia w Imperium Rosyjskim leżały nad Donem na Ukrainie), którzy tworzyli doborową kawalerię wojska ros. [przypis edytorski]
116. caru — gwarowa (z ros.) forma wołacza: carze. [przypis redakcyjny]
117. W Litwie zły to znak płakać we dniu inkrutowin. Nazywają inkrutowinami uroczystość, którą gospodarz obchodzi, wnosząc się do nowego mieszkania. [przypis autorski]
118. niewidomy — niewidoczny. [przypis redakcyjny]
119. bajkę Goreckiego — poniżej Żegota przytacza treść bajki Diabeł i zboże Antoniego Goreckiego (1787–1861), poety i bajkopisarza, uczestnika kampanii napoleońskich, a następnie powstania listopadowego; z Mickiewiczem zaprzyjaźnił się już na emigracji, później jeszcze połączyły ich również więzy rodzinne (syn Goreckiego, Tadeusz, poślubił Marię Mickiewiczównę). [przypis edytorski]
120. z północą — z zasadami, którymi kieruje się mocarstwo północne, carat rosyjski. [przypis redakcyjny]
121. patent sodalisa — dokument członkowstwa w sodalicji mariańskiej (por. łac. sodalicium, towarzystwo, bractwo, związek), tj. bractwa, którego członkowie oddają szczególną cześć Najświętszej Marii Pannie (pierwsze takie związki zaczęły powstawać w XVI w.). [przypis edytorski]
122. Vivat Polonus, unus defensor Mariae (łac.) — Niech żyje Polak, jedyny obrońca Marii — przygoda, jak się zdaje, oparta o wydarzenie rzeczywiste. Opowiedział je uczestnik tamtych walk Adam Amilkar Kosiński pod tym właśnie łacińskim tytułem w jednym ze swych Opowiadań żołnierskich (Lipsk 1845). [przypis redakcyjny]
123. mina — (z franc.) kopalnia. [przypis redakcyjny]
124. Paleń — hr. Piotr Pahlen (1746–1826) minister rosyjski, organizator spisku, który doprowadził do zamordowania cara Pawła I (1801). [przypis redakcyjny]
125. szarfa dla cara — szarfą, stanowiącą dekorację munduru carskiego, udusili spiskowcy cara Pawła. [przypis redakcyjny]
126. księga sybillińska — wg legendy zawierała przepowiednie wieszczki Sybilli. [przypis edytorski]
127. szklanne... skrzydła — obrazowo w znaczeniu: teleskop. [przypis redakcyjny]
128. dusznych — duchowych. [przypis edytorski]
129. Głos z lewej strony — ducha złego, z prawej — anioła. [przypis redakcyjny]
130. Partia obu głosów wykonywana jest jednocześnie. [przypis edytorski]
131. Partia obu głosów wykonywana jest jednocześnie (jak w poprzednim analogicznym przypadku). [przypis edytorski]
132. Partia obu głosów wykonywana jest jednocześnie (jak w poprzednim analogicznym przypadku). [przypis edytorski]
133. Partia obu głosów wykonywana jest jednocześnie (jak w poprzednim analogicznym przypadku). [przypis edytorski]
134. Sacrédieu! — przekleństwo francuskie. [przypis redakcyjny]
135. To jest wielka choroba — wielką chorobą nazywano epilepsję. [przypis edytorski]
136. ochełznąć — okiełznać, poskromić. [przypis edytorski]
137. Exorciso (łac.) — zaklinam. [przypis redakcyjny]
138. wnik — wnyk, sidło, pułapka. [przypis redakcyjny]
139. Parle-moi (...) rispondero Io — zły duch mówi różnymi językami: po francusku, niemiecku, angielsku i hiszpańsku. W przekładzie: Mów do mnie po francusku, biedny kapucynie! ja mogłem zapomnieć łaciny na wielkim świecie, ale ty jako święty powinieneś mieć dar języków. Może mówisz po niemiecku? Co tam mruczysz tak trwożnie? Co to jest? Panowie, ja odpowiem... [przypis redakcyjny]
140. Cest juste (...) te défie (franc.) — Słusznie, w tej grze gramy do spółki: on [Konrad] jest mędrzec, a ja z zawodu diabeł. Byłem jego nauczycielem i tym się chlubię. Umiesz może więcej niż my? Mów, wyzywam cię. [przypis redakcyjny]
141. da capo (włosk.) — od początku, na nowo. [przypis redakcyjny]
142. Kreishauptmann — starosta. [przypis edytorski]
143. Landrat — naczelnik powiatu. [przypis edytorski]
144. In nomine (...) immunde (łac.) — w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen. Zaklinam cię, duchu nieczysty... — kościelna formuła egzorcyzmu. [przypis redakcyjny]
145. [W scenariuszu] Ewa, Marcelina — postaciom tym nadał poeta imiona i rys pobożności dwóch panien polskich poznanych w Rzymie w r. 1829; Henrietty Ewy Ankwiczówny i jej towarzyszki, Marceliny Łempickiej. Dla Henrietty żywił on głębsze uczucie: poświęcił im wiersze Do H***, Do mego Cziczerona, Do M. Ł. Rodzina Ankwiczów pochodziła z ówczesnej Galicji (z Machowej koło Tarnowa), dlatego też scena IV dzieje się (nie dość ściśle) pod Lwowem. [przypis redakcyjny]
146. za nich — za ofiary procesu filareckiego. [przypis redakcyjny]
147. Te piosenki — i ten szczegół biograficzny Konrada zaczerpnął poeta z własnego życia; możemy się domyślać, że dziewczęta rozmawiają o pierwszym tomiku Poezji Mickiewicza. [przypis redakcyjny]
148. za liście splećmy... za róże... — (prowinc.) jak liście... jak róże. [przypis redakcyjny]
149. równianki — w jednym ze znaczeń prowinc: bukieciki kwiatków lub: wianki. [przypis redakcyjny]
150. kwiaty pamiątek — niezapominajki. [przypis redakcyjny]
151. wniście — wejście, wzejście. [przypis edytorski]
152. puszcze — tu: pustynie. [przypis edytorski]
153. do żelaznej bramy — więzienia fortecznego. [przypis redakcyjny]
154. w te jamy — w podziemia kopalń. [przypis redakcyjny]
155. Rakus — Austriak. [przypis redakcyjny]
156. Borus — Prusak. [przypis redakcyjny]
157. Wyrazy czyn, czynownik, często są tu użyte w znaczeniu rosyjskim, dla Litwinów tylko zrozumiałe. W Rosji, ażeby nie być chłopem albo kupcem, słowem, aby mieć przywilej uwalniający od kary knuta, trzeba wejść w służbę rządową i pozyskać tak nazwaną klasę albo
Darmowe książki «Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)