Darmowe ebooki » Dramat romantyczny » Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖

Czytasz książkę online - «Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Adam Mickiewicz



1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 25 ... 30
Idź do strony:
class="stanza-spacer">  GUŚLARZ
On nie słucha — 
Ja zakląłem. 
  KOBIETA
Nie ma ducha! 
  GUŚLARZ
O kobieto! twój kochanek 
Albo zmienił ojców wiarę, 
Albo zmienił imię stare. 
Widzisz, już zbliża się ranek, 
Gusła nasze moc straciły, 
Nie pokaże się twój miły. 
 
wychodzą z drzewa
Cóż to? cóż to! — patrz: z zachodu, 
Tam od Giedymina grodu, 
Śród gęstych kłębów zamieci 
Kilkadziesiąt wozów leci, 
Wszystkie lecą ku północy, 
Lecą ile w koniach mocy. 
Widzisz, jeden tam na przedzie. 
W czarnym stroju — 
  KOBIETA
On! 
  GUŚLARZ
Tu jedzie. 
  KOBIETA
I znowu nazad zawrócił, 
I tylko raz okiem rzucił, 
Ach, raz tylko, — jakie oko! 
  GUŚLARZ
Pierś miał zbroczoną posoką, 
Bo w tej piersi jest ran wiele: 
Straszne cierpi on katusze, 
Tysiąc mieczów miał on w ciele, 
A wszystkie przeszły — aż w duszę. 
Śmierć go chyba z ran uleczy. 
  KOBIETA
Któż weń wraził tyle mieczy? 
  GUŚLARZ
Narodu nieprzyjaciele. 
  KOBIETA
Jedną ranę miał na czole, 
Jedną tylko i niewielką, 
Zda się być czarną kropelką. 
  GUŚLARZ
Ta największe sprawia bole; 
Jam ją widział, jam ją zbadał; 
Tę ranę sam sobie zadał, 
Śmierć z niej uleczyć nie może. 
  KOBIETA
Ach, ulecz go, wielki Boże! 
 
Dziady. Widowisko, część I
Prawa strona teatru — Dziewica w samotnym pokoju — na boku ksiąg mnóstwo, fortepiano, okno z lewej strony w pole; na prawej wielkie zwierciadło; świeca gasnąca na stole i księga rozłożona (romans Valerie). DZIEWICA
wstaje od stołu
Świeco niedobra! właśnie pora była zgasnąć! 
I nie mogłam doczytać — czyż podobna zasnąć? 
Waleryjo! Gustawie! anielski Gustawie! 
Ach, tak mi często o was śniło się na jawie, 
A przez sen — będę z wami, Pan Bóg wie dopóki! 
Smutne dzieje! Jak smutnej są źródłem nauki! 
 
po pauzie, z niesmakiem
Po co czytam? Już koniec przezieram z daleka! 
Takich kochanków tutaj 
 
wskazuje ziemię
cóż innego czeka? 
Waleryjo! ty przecież spomiędzy ziemianek 
Zazdrości godna! Ciebie ubóstwiał kochanek, 
O którym inna próżno całe życie marzy, 
Którego rysów szuka w każdej nowej twarzy, 
I w każdym nowym głosie nadaremnie bada 
Tonu, który jej duszy brzmieniem odpowiada. 
Bo ich twarze tchną głazem, jak Meduzy głowa, 
Nad słotny deszcz jesienny zimniejsze ich słowa! 
 
Co dzień z pamiątką nudnych postaci i zdarzeń 
Wracam do samotności, do książek — [do] marzeń, 
Jak podróżny, śród dzikiej wyspy zarzucony, 
Co rana wzrok i stopę niesie w różne strony 
Azali gdzie istoty bliźniej nie obaczy, 
I co noc w swą jaskinią261 powraca w rozpaczy. 
 
Szalony, niech ukocha swe samotne ściany 
I nie targa łańcucha, by nie drażnić rany. — 
 
Witajże, ma jaskinio — na wieki zamknięci, 
Nauczmy się więźniami stać się z własnej chęci — 
Czyż nie znajdziem zatrudnień? Mędrce dawnych wieków 
Zamykali się szukać skarbów albo leków 
I trucizn — my niewinni młodzi czarodzieje 
Szukajmy ich, by otruć własne swe nadzieje. 
A jeżeli do grobu wstęp wiar[ą] zawarty, 
Pochowajmy swą duszę za życia w te karty. 
Można pięknie zmartwychwstać i po takim zgonie, 
I przez ten grób jest droga na Elizu błonie262. 
Zamieszkałym śród cieniów zmyślonego świata 
Nudnej rzeczywistości nagrodzi się strata. 
Cieniów? Nigdyż nie było między ziemską bracią 
Takich cieniów, śmiertelną więzionych postacią? 
Dusze ich wzięłyż bytność z poetów wyroku. 
Kształty odlaneż tylko z pięknych słów obłoku? 
Nie mogę przyrodzenia263 tą myślą obrażać, 
Nie mogę bluźnić Twórcy — i siebie znieważać. 
 
W przyrodzeniu, powszechnej ciał i dusz ojczyźnie, 
Wszystkie stworzenia mają swe istoty bliźnie: 
Każdy promień, głos każdy, z podobnym spojony, 
Harmoniją ogłasza przez farby i tony; 
Pyłek [każdy] błądzący śród istot ogromu, 
Padnie w końcu na serce bliźniego atomu; 
A tylko serce czułe z dozgonną tęsknotą 
W rodzinie tworów jedną ma zostać sierotą? 
Twórca mi dał to serce, choć w codziennym tłumie 
Nikt poznać go nie może, bo nikt nie rozumie, 
Jest i musi być kędyś, choć na krańcach świata, 
Ktoś, co do mnie myślami wzajemnymi lata! 
 
O, gdybyśmy dzielące rozerwawszy chmury, 
Choć przed zgonem tęsknymi spotkali się pióry, 
Lub słowem tylko, wzrokiem, — dosyć jednej chwili, 
Dosyć, by się dowiedzieć tylko, żeśmy żyli. 
Wtenczas dusza, co ledwie czucia swe ogarnia, 
W której rozkosze truje wiązadeł męczarnia, 
Z ciemnej, głuchej jaskini stałaby się rajem! 
Jakby miło poznawać, zwiedzać ją nawzajem, 
I cokolwiek pięknego w myślach zajaśnieje, 
Co ślachetnego mają tajne serca dzieje, 
Rozświecić przed oczyma kochanej istoty, 
Jak wyłamane z piersi kryształów klejnoty! 
Wtenczas przeszłość do życia moglibyśmy wcielić 
Spomnieniem; można by się z przyszłości weselić 
W przeczuciu, a obecnym chwil lubych użyciem 
Łącząc wszystko, żyć całym i zupełnym życiem; 
Bylibyśmy jak lotne tchnienia, co je rosa 
Wiosennym zionie rankiem, dążące w niebiosa, 
Lekkie i niewidome, lecz, kiedy się zlecą, — 
Spłoną i nową iskrę pośród gwiazd rozświecą. 
 
Na lewą stronę teatru wchodzi Chór wieśniaków niosących jedzenia i napoje; Starzec pierwszy z chóru na czele GUŚLARZ
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie, 
Z czujnym słuchem, z bacznym okiem 
Spieszmy się w tajnym obrzędzie, 
Z cichym pieniem, wolnym krokiem; 
Wszak nie nucim po kolędzie, 
Nucimy piosnkę żałoby; 
Nie do dworu z nowym rokiem, — 
Ze łzami idziem na groby. 
  CHÓR
Póki ciemno, głucho wszędzie, 
Spieszmy się w tajnym obrzędzie. 
  GUŚLARZ
Spieszmy cicho i powoli, 
Poza cerkwią, poza dworem, 
Bo ksiądz gusłów nie dozwoli, 
Pan się zbudzi nocnym chorem. 
Zmarli tylko wedle woli 
Spieszą, gdzie ich guślarz woła; 
Żywi są na pańskiej roli, 
Cmentarz pod władzą kościoła. 
  CHÓR
Póki ciemno, głucho wszędzie, 
Spieszmy się w tajnym obrzędzie. 
  CHOR MŁODZIEŃCÓW
do Dziewczyny, ob. Romantyczność264
Nie łam twych rączek, niewiasto młoda, 
Nie płacz, i oczek, i dłoni szkoda. 
Te oczki innym źrenicom błysną, 
Te rączki inną prawicę ścisną. 
 
Od lasu para gołąbków leci, 
Para gołąbków, a orlik trzeci: 
Uszłaś, gołąbko, spojrzy265 do góry, 
Czy jest za tobą mąż srebrnopióry? 
 
Nie płacz, nie wzdychaj w próżnej żałobie, 
Nowy małżonek grucha ku tobie, 
Nóżki z ostrogą, szyją266 mu wieńczy 
Wstążka błękitna, a kolor tęczy. 
 
Róża z fijałkiem na letniej łące 
Podają sobie dłonie pachnące, 
Pieszy robotnik kosi dąbrowę, 
Zranił małżonka, zostawił wdowę. 
 
Płaczesz i wzdychasz w próżnej żałobie, 
Wysmukły narcyz kłania się tobie, 
Jasną źrenicą śród polnych dzieci 
Jak księżyc między gwiazdami świeci. 
 
Nie łam twych rączek, niewiasto młoda, 
Nie płacz, i rączek, i oczu szkoda. 
Ten, po kim płaczesz, wzajem nie błyśnie 
Okiem ku tobie, ręki nie ściśnie. 
 
On ciemny krzyżyk w prawicy trzyma, 
A miejsca w niebie szuka oczyma. 
Dla niego na mszę daj, młoda wdowo, 
A dla nas żywych piękne daj słowo. 
 
do Starca
Nie tęsknij, starcze, prosiemy młodzi, 
Tęsknota sercu i myślom szkodzi; 
W tym sercu dla nas żyją przykłady, 
Dla nas w tych myślach jest skarbiec rady. 
 
Stary dąb zruca powiewne szaty, 
O cień go proszą trawy i kwiaty: 
„Nie znam was, dzieci nowego rodu, 
Czyliście warte cienia i chłodu, 
Nie takie rosły dawnymi laty 
Pod mą zasłoną trawy i kwiaty”. 
 
Przestań narzekać, niesłuszny w gniewie, 
Jak było dawniej, nikt o tym nie wie. 
Uwiędną jedni, powschodzą inni, 
Chociaż mniej piękni, cóż temu winni? 
Strzeż naszej barwy, ciesz się z okrasy, 
A z nas dawniejsze wspominaj czasy. 
 
Nie wzdychaj, starcze, w próżnej tęsknocie, 
Wielu straciłeś, zostały krocie. 
Nie całe twoje szczęście jest w grobie, 
Nie tam są wszyscy znajomi tobie. 
Weź trochę szczęścia od nas szczęśliwych, 
Szukaj umarłych pośród nas żywych. 
  GUŚLARZ
Kto błądząc po życiu kraju, 
Chciał pilnować prostej drogi, 
Choć mu los wedle zwyczaju 
Wszędzie siał ciernie i głogi; 
 
Nareszcie po latach wielu, 
W licznych troskach, w ciężkich nudach, 
Zapomniał o drogi celu, 
Aby znaleźć wczas267 po trudach; 
 
Kto z ziemi patrzył ku słońcu, 
Marzył nieba i gwiazd loty 
I nie znał ziemi, aż w końcu, 
Kiedy wpadł w otchłań ciemnoty; 
 
Kto żalem pragnął wydźwignąć, 
Co znikło w przeszłości łonie, 
Kto żądzą pragnął doścignąć, 
Co ma przyszłość w tajnym łonie; 
 
Kto poznał swój błąd niewcześnie, 
O gorszej myśli poprawie, 
Mruży oczy, by żyć we śnie 
Z tym, czego szukał na jawie; 
 
Kto marzeń tknięty chorobą, 
Sam własnej sprawca katuszy, 
Darmo chciał znaleźć przed sobą, 
Co miał tylko w swojej duszy; — 
 
Kto wspominasz dawne chwile, 
Komu się o przyszłych marzy, 
Idź ze świata ku mogile, 
Idź od mędrców do guślarzy! 
 
Mrok tajemnic nas otacza, 
Pieśń i wiara przewodniczy, 
Dalej z nami, kto rozpacza, 
Kto wspomina i kto życzy. 
  DZIECIĘ
Wróćmy lepiej do chaty, coś tam od kościoła 
Błysnęło, ja się boję, coś po lesie woła. 
Jutro pójdziem na cmentarz, ty swoim zwyczajem 
Dumać, ja zdobić krzyże kwiatami i majem268. 
 
Mówią, że dzisiaj w nocy umarłych spotkamy, 
Ja ich nie znam, ja własnej nie pamiętam mamy, 
Ty oczy w dzień masz słabe, pragnąłbyś daremnie 
Dawno widzianych ludzi rozeznać po ciemnie269. 
 
I słuch masz słaby. Pomnisz? dwie temu niedziele270 
Zebrało się i krewnych i sąsiadów wiele 
Urodziny twe święcić; tyś w milczeniu siedział, 
Nic nie słyszał, nikomu nic nie odpowiedział. 
 
Zapytałeś na koniec, po co ta gromada 
Zeszła się w dzień powszedni? i czy mrok już pada? 
A my przyszli winszować i od kilku godzin 
Słońce zaszło, i był to dzień twoich urodzin. 
  STARZEC
Od tego dnia, ach, jakżem daleko odpłynął! 
Wszystkiem znajome lądy i wyspy ominął, 
Wszystkie dziedziczne skarby znikły w czasu toniach; 
Cóż mnie po waszych twarzach, i głosach, i dłoniach? 
Twarze, którem z dzieciństwa ukochać przywykał, 
Dłonie, co mię pieściły, głos, co mię przenikał, 
 
Gdzież są? Zgasły, przebrzmiały, zmieniły się, starły. 
Nie wiem, czym pośród trupów, czylim sam umarły. 
Ale inny świat rzucam, aniżelim zastał; 
Nieszczęsny, kto częściami do mogiły wrastał! 
Twój jeszcze głos, mój wnuku, ostatnia pociecho, 
Jak po umarłej pieśniach niemowlęce echo, 
Tuła się i głos matki powtarzając kwili. 
Lecz i ty mię porzucasz, jak inni rzucili. 
 
Pójdę sam; kto w dzień błądzi i żywych nie słyszy, 
Widzi w nocy, zna język grobowej zaciszy. 
Nie zabłądzę, wszak co rok chodziłem tą drogą: 
Zrazu jak ty, mój synu, z niemowlęcą trwogą, 
Potem jak chłopiec pełen ciekawej ochoty, 
Potem z tęsknotą, teraz nawet bez tęsknoty, 
Bez żalu; cóż mię wiedzie? jakiś zapęd nowy, 
Ciemne przeczucie, może to instynkt grobowy. 
Znajdę cmentarz i coś mi w głębi serca wróży, 
Że nazad już nie będę potrzebował stróży. 
Ale nim się rozłączym, twe służby dziecięce 
Nagrodzę, pódź, mój synu, uklęknij, złóż ręce. 
 
Boże! Coś mi rozkazał spełnić kielich życia 
I zbyt wielki, zbyt gorzki dałeś mi do picia, 
Jeśli względów twojego miłosierdzia godna 
Cierpliwość, z którą gorycz wychyliłem do dna, 
Jedynej, lecz największej śmiem żądać nagrody: 
Pobłogosław wnukowi — niechaj umrze młody! 
 
Bądź zdrów; stój i raz jeszcze ściśni dziada rękę! 
Daj mi twój głos usłyszeć — zaśpiewaj piosenkę 
Ulubioną i tyle powtarzaną razy, 
O zaklętym młodzieńcu, przemienionym w głazy. 
  [DZIECIĘ]
śpiewa MŁODZIENIEC ZAKLĘTY
Wyłamawszy zamku bramy, 
Twardowski błądził śród gmachów271, 
Biegł na wieże, schodził w jamy: 
Co tam czarów! co tam strachów! 
 
W jednem sklepisku272 zapadłem — 
Jak dziwny rodzaj pokuty — 
Na łańcuchu, przed zwierciadłem 
Stoi młodzieniec okuty. 
 
Stoi, a z ludzkiej postaci, 
Mocą
1 ... 17 18 19 20 21 22 23 24 25 ... 30
Idź do strony:

Darmowe książki «Dziady - Adam Mickiewicz (biblioteczny txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz