Wędrowiec i jego cień - Friedrich Nietzsche (biblioteki internetowe darmowe .txt) 📖
Przemyślenia skupione w krótkich, aforystycznych wypowiedziach w „Wędrowcu” Nietzschego dotyczą przede wszystkim pojęć z zakresu etyki (takich jak wolna wola, sumienie, wina, kara), a także m.in. drogi filozofa ku poznaniu, ku samemu sobie, relacji między mistrzem a uczniem, różnic między sztuką i filozofią, muzyki, krytyki języka oraz teorii poznania, pochwały demokracji i kosmopolityzmu oraz krytyki kultury niemieckiej.
Opublikowany w 1886 r. tom składa się z dwóch części: „Zdania i myśli różne” oraz „Wędrowiec i jego cień”. W poprzedzającym całość wstępie autorskim Nietzsche wskazuje, że publikacja stanowi myślową kontynuację — niekiedy poprzez zaprzeczenie — pierwszego dzieła filozofa, mianowicie „Narodzin tragedii z ducha muzyki” (1872; znanego też jako „Narodziny tragedii, czyli Grecy i pesymizm”), i właściwie drugą część „książki dla duchów wolnych”, czyli „Ludzkiego, arcyludzkiego” (1878–1880). Podobnie też do tej ostatniej przyjęła kształt zbioru pogrupowanych tematycznie aforyzmów, sentencji operujących paradoksem i dowcipem krótkich refleksji. W „Wędrowcu” Nietzsche podejmuje obronę przyjętej przez siebie formy wypowiedzi, przedstawiając ją jako dojrzały owoc długich przemyśleń; podaje też swych wielkich poprzedników: Montaigne'a, La Rochefoucauld'a, Labruyère'a, Fontenelle'a, Vauvenargues'a oraz Chamforta.
- Autor: Friedrich Nietzsche
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Wędrowiec i jego cień - Friedrich Nietzsche (biblioteki internetowe darmowe .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Friedrich Nietzsche
23. Schopenhauer, Artur (1788–1860) — filozof niem.; reprezentant pesymizmu, swoje poglądy na ten temat wyłożył w rozprawie Świat jako wola i wyobrażenie (1819), wychodząc od krytyki filozofii Kanta. Zgadzał się z tym, że świat zewnętrzny jest zasadniczo niepoznawalny, że człowiek może poznać jedynie postrzegane przez siebie fenomeny (zjawiska), które jednak (inaczej niż u Kanta) nie są obiektywne, lecz zależne od podmiotu poznającego. Odrzucał opierający się na imperatywie kategorycznym system etyczny Kanta. Uważał, że wszelkim działaniem we wszechświecie kieruje bezrozumna wola, zawsze rodząca się w cierpieniu, przed którym próbuje uciec. Jednakże bezmyślne wypełnianie nakazów irracjonalnej woli i popędów obraca się przeciwko człowiekowi, który staje się ofiarą coraz większego cierpienia. Jedynym sposobem na przekroczenie tego kręgu jest zaprzeczenie swojej woli poprzez samobójstwo albo wzniesienie się ponad swoją własną jednostkową wolę dzięki kontemplacji sztuki lub współczuciu. [przypis edytorski]
24. beatus ille qui procul negotiis (łac.) — szczęśliwy, kto z daleka prowadzi interesy. [przypis edytorski]
25. humanum (łac.) — ludzkie. [przypis edytorski]
26. Herostrates — szewc, który w 356 r. p.n.e spalił wielką świątynię Artemidy w Efezie dla zapewnienia sobie nieśmiertelnej sławy. [przypis edytorski]
27. zaniepoznawać — zapominać; pomijać. [przypis edytorski]
28. wczas (daw.) — odpoczynek, wypoczynek. [przypis edytorski]
29. oremus nos, deus laborabit (łac.) — my się módlmy, Bóg będzie pracował. [przypis edytorski]
30. Pentezilea (mit. gr.) — także: Pentezylea a. Pentesilea; legendarna królowa Amazonek, mitycznego plemienia wojowniczych kobiet. [przypis edytorski]
31. Sterne, Laurence (1713–1768) — pisarz ang. ur. w Irlandii, twórca sentymentalizmu; duchowny anglikański i działacz polityczny w stronnictwie wigów (autor kazań oraz pamfletów przeciw torysom); do najważniejszych jego dzieł należą powieści: Życie i myśli JW Pana Tristrama Shandy (także pod tytułem Tristram Shandy, t. I wyd. 1759, t. II wyd. 1760, t. III, IV wyd. 1761, t. V, VI wyd. 1762, t. VII, VIII wyd. 1765, t. IX wyd. 1767) oraz Podróż sentymentalna przez Francję i Włochy (wyd. 1768). [przypis edytorski]
32. krotochwila (daw.) — żart, zabawa. [przypis edytorski]
33. Diderot, Denis (1713–1784) — fr. pisarz (autor powiastki filoz. Kubuś Fatalista i jego pan), krytyk literatury i sztuki (m.in. teoretyk dramatu mieszczańskiego), filozof oświeceniowy, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Początkowo skłonny w duchu epoki głosić poglądy deistyczne (tj. uznawać istnienie boga, który po akcie stworzenia wszechświata nie ingeruje już więcej w losy ludzi i świata), Diderot przeszedł z czasem na pozycje materializmu, ateizmu i determinizmu; za jedyne źródło poznania uznawał doświadczenie zmysłowe poddawane następnie logicznej analizie (sensualizm). [przypis edytorski]
34. Jacques le fataliste — w przekładzie na pol. Tadeusza Boya-Żeleńskiego: Kubuś fatalista i jego pan; wyd. w 1796 r. powiastka filozoficzna autorstwa Denisa Diderota (1713–1784). [przypis edytorski]
35. pulchrum est paucorum hominum (łac.) — piękno jest (istnieje) dla niewielu ludzi. [przypis edytorski]
36. mistrze — dziś popr.: mistrzowie. [przypis edytorski]
37. mamyż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy mamy, czyż mamy. [przypis edytorski]
38. jak słuszna — co byłoby słuszne; co jest słuszne. [przypis edytorski]
39. gwoli (daw., gw.) — dla, na rzecz (czegoś). [przypis edytorski]
40. zakochuje się (...) w potwór moralnego tematu — chodzi zapewne o twór będący pochodną moralnego tematu. [przypis edytorski]
41. Milton, John (1608–1674) — pisarz angielski; twórca najsłynniejszego poematu epickiego nowożytnej Anglii: Raju utraconego. [przypis edytorski]
42. Klopstock, Friedrich Gottlieb (1724–1803) — poeta niem.; autor Mesjady (oryg. Der Messias; 1748), eposu pisanego heksametrem opowiadającego o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]
43. sibi scribere (łac.) — pisać sobie (dla siebie samego). [przypis edytorski]
44. nieznajdujący — tu: niedochodzący do wniosku; nierozpoznający. [przypis edytorski]
45. Kotzebue, August Friedrich Ferdinand von (1761–1819) — pisarz i dramaturg niem., autor komedii sentymentalnych popularnych w epoce w Niemczech oraz bardziej znanej awanturniczej sztuki o losach Maurycego Beniowskiego Graf Benjowsky oder die Verschwörung auf Kamtschatka (Hrabia Beniowski, czyli spisek na Kamczatce; 1795); August Kotzebue był konsulem generalnym Rosji; zginął w wyniku zamachu z ręki studenta teologii Karla Ludwiga Sanda, który czyn swój tłumaczył przekonaniem, że jego ofiara była rosyjskim szpiegiem. [przypis edytorski]
46. Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki; najważniejsze dzieła Schillera to: Zbójcy (Die Räuber, 1781), Intryga i miłość (1783), Sprzysiężenie Fieska w Genui (1784), poemat Oda do radości (1786, muzykę do niej skomponował Beethoven; obecnie jest hymn Unii Europejskiej); Don Carlos (1787–88); Trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej (Obóz Wallensteina, Dwaj Pikkolominowie, Śmierć Wallensteina; 1799); Maria Stuart (1800); Dziewica Orleańska (1801); Oblubienica z Messyny (1803) i Wilhelm Tell (1803–1804); Adam Mickiewicz przełożył jego balladę Rękawiczka. [przypis edytorski]
47. Goethe, Johann Wolfgang, von (1749–1832) — poeta okresu „burzy i naporu” (tj. preromantyzmu niem.), przedstawiciel klasycyzmu weimarskiego, twórca nowego typu romantycznego bohatera; najważniejsze dzieła: Cierpienia młodego Wertera (powieść, 1774); Król olch (ballada, 1782); Herman i Dorota (1798), Faust (dramat, cz. I wyd. 1808, cz. II wyd. 1831), Powinowactwo z wyboru (powieść, 1809). [przypis edytorski]
48. tworzył Goethe (...) Tassa — chodzi o sztukę wierszem w pięciu aktach pt. Torquato Tasso autorstwa Johanna Wolfganga Goethego; centralnym tematem sztuki są dzieje włoskiego poety późnego renesansu, Torquato Tasso (1544–1595); autora sławnego poematu rycerskiego Jerozolima wyzwolona wyd. 1581); formalnie utwór Goethego jest podporządkowany klasycznej zasadzie trzech jedności: miejsca, czasu i akcji; sztuka powstawała w latach 1780–1789, została wydrukowana w 1790 r., a po raz pierwszy wystawiona w Weimarze w 1807 r. [przypis edytorski]
49. tworzył Goethe (...) swą Ifigenię — chodzi o sztukę teatralną Ifigenia w Taurydzie z 1787 r. autorstwa Johanna Wolfganga Goethego (istnieje również staroż. tragedia Eurypidesa o tym samym tytule). [przypis edytorski]
50. Sofokles (496–406 p.n.e.) — Ateńczyk, jeden z trzech największych (obok Ajschylosa i Eurypidesa) tragików greckich; zachowane sztuki łączone są w dwa cykle: trojański (Ajas, Filoktet, Elektra) i tebański (Król Edyp, Edyp w Kolonie, Antygona), ponadto Trachinki stanowią dramat ukazujący śmierć Herkulesa. [przypis edytorski]
51. Calderon de la Barca (1600–1681) — dramaturg i poeta hiszp. okresu baroku; autor m.in. tragedii scenicznych Życie snem i Książę niezłomny. [przypis edytorski]
52. wczas (daw.) — odpoczynek, wypoczynek. [przypis edytorski]
53. vox populi (łac.) — głos ludu. [przypis edytorski]
54. vox dei (łac.) — głos boży. [przypis edytorski]
55. pro (...) contra (łac.) — za, przeciw. [przypis edytorski]
56. srom (daw.) — wstyd, hańba. [przypis edytorski]
57. numen (łac.lm: numina) — potęga bóstwa, jego świętość; w wierzeniach starorzym. nadprzyrodzona siła panująca w świecie; także: wyrocznia. [przypis edytorski]
58. cella (łac. dosł.: izba) — główne pomieszczenie w świątyni; także późn.: nawa. [przypis edytorski]
59. Argos (mit. gr.) — syn Gai (bogini-Ziemi), olbrzym o stu wiecznie czuwających oczach; zazdrosna bogini Hera kazała mu strzec nimfy Io przemienionej w krowę, aby nie zbliżył się do niej Zeus; ten jednak wysłał Hermesa, który grą na flecie uśpił Argosa, następnie uciął głowę olbrzymowi i wykradł Io. Hera, litując się nad losem Argosa, przeniosła jego oczy na ogon poświęconego sobie ptaka, pawia. [przypis edytorski]
60. Contarini, Gasparo (1483–1542) — wenecki dyplomata; po odbyciu studiów na Uniwersytecie w Padwie rozpoczął karierę polityczną w służbie Republiki Weneckiej; w 1520 krótko pełnił urząd ambasadora weneckiego przy dworze cesarza Karola V; uczestniczył w zwołanym w Wormacji sejmie Rzeszy, na którym Martin Luter występował w obronie swoich pism wobec Karola V i przedstawicieli kościoła, lecz nie dyskutował z augustianinem, którego po sejmie obwołano oficjalnie heretykiem; Contarini był świeckim dyplomatą,lecz w 1535 r. został mianowany przez papieża Pawła III kardynałem, aby zyskać go dla polityki kościoła katolickiego. Jako kardynał Contarini należał do najbardziej wpływowych Spirituali, tj przywódców ruchu na rzecz reformy kościoła katolickiego; w kwietniu 1536 papież wyznaczył go na przewodniczącego komisji mającej na celu opracowanie szczegółów dotyczących przeprowadzenia koniecznych reform; następnie Contarini przewodniczył przedstawicielstwu katolickiemu jako legat papieski podczas dysputy z teologami reformacji w Ratyzbonie w 1541 r., po której doszło do ostatecznego rozłamu kościołów. [przypis edytorski]
61. Luther, Martin (1483–1546) — niem. teolog, mnich augustiański, reformator religijny; jako autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów przez kościół rzymski i odrzucających możliwość kupienia łaski Bożej, a także autor licznych polemik i katechez, stał się współtwórcą luteranizmu, a także skupił wokół siebie zróżnicowaną opozycję wobec kościoła katolickiego. Naukę Lutra streszczają hasła: sola fide (tylko wiara), sola gratia (tylko łaska), solus Christus (tylko Chrystus), solum Verbum (tylko Słowo), sola Scriptura (tylko Pismo); z jego inicjatywy powstał pierwszy przekład Biblii na język narodowy (niemiecki). Kościoły anglikańskie uznają Lutra za świętego (czczonego 18 lutego). [przypis edytorski]
62. wczas (daw.) — odpoczynek. [przypis edytorski]
63. ridete puellae (łac.) — śmiejcie się, dziewczęta. [przypis edytorski]
64. czarem — tu: w wyniku czaru; poprzez czar. [przypis edytorski]
65. lemiesz — metalowa część pługa, ostrze zagłębiające się w ziemię podczas orki. [przypis edytorski]
66. paser — osoba biorąca udział w handlu kradzionymi rzeczami. [przypis edytorski]
67. nie stoję (...) o wdzięczność (daw.) — nie zależy mi na wdzięczności. [przypis edytorski]
68. pia fraus (łac.) — pobożne oszustwo; obowiązkowe oszustwo. [przypis edytorski]
69. Uhland, Johann Ludwig (1787–1862) — niem. poeta, literaturoznawca, z wykształcenia prawnik; był działaczem politycznym jako poseł do Landtagu, następnie do parlamentu frankfurckiego (1848), obrońcą koncepcji tzw. wielkoniemieckiego państwa narodowego (tj. obejmującego swym terytorium również Niemców zamieszkujących tereny ówczesnego państwa austriackiego); poezje Uhlanda były niezwykle popularne, zostały wydane kilkadziesiąt razy za jego życia i weszły w skład biblioteczek domowych w całym kraju; do jego wierszy muzykę komponowali m.in. Johannes Brahms, Franz Liszt, Franz Schubert i Robert Schumann; oprócz lirycznych obrazów dotyczących przyrody, pisał również dzieła literackie nawiązujące do historii (jak np. ballada Szwabska wieść, w oryg. Schwäbische Kunde, osnuta wokół wydarzeń trzeciej wyprawy krzyżowej i śmierci cesarza Fryderyka I Barbarossy) czy prace popularnonaukowe dotyczące starogermańskich wierzeń (np. Studia na temat mitologii nordyckiej, Der Mythos von Thor nach nordischen Quellen). [przypis edytorski]
70. gwoli czemu (daw.) — dla czego; na rzecz czego. [przypis edytorski]
71. gaudeamus igitur (łac.) — cieszmy się zatem; pierwsze słowa popularnej, biesiadnej pieśni studenckiej pochodzącej z czasów średniowiecza, obecnie wykonywanej podczas oficjalnych uroczystości uniwersyteckich. [przypis edytorski]
72. jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jest, czyż jest. [przypis edytorski]
73. znajdować (coś jakimś) (daw.) — uznawać (coś) za (jakieś). [przypis edytorski]
74. stajeć się — daw. konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć; inaczej: staje ci się; czy się staje. [przypis edytorski]
75. Lete (mit. gr.) — jedna z rzek podziemnej krainy zmarłych, Hadesu; jej woda miała przynosić duszom utratę pamięci o przeżytym życiu (gr. lethe: zapomnienie). [przypis edytorski]
76. kluby (daw.) — dyby, imadło, daw. narzędzie tortur; przen.: porządek, ryzy, ograniczenia. [przypis edytorski]
77. mamże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy mam, czyż mam. [przypis edytorski]
78. a minori ad maius (łac.) — od mniejszego do większego (od szczegółu do ogółu). [przypis edytorski]
79. a parte ad totum (łac.) — od części do całości. [przypis edytorski]
80. jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jest, czyż jest. [przypis edytorski]
81. wywczasy (daw.) — wypoczynek. [przypis edytorski]
82. Vanitas vanitatum homo (łac.) — człowiek (jest) marnością nad marnościami. [przypis edytorski]
83. dysekować (z łac.) — robić dysekcję, przeprowadzać sekcję, rozcinać ciało w celach badawczych; badać drobiazgowo. [przypis edytorski]
84. kazać — tu: wygłaszać kazania. [przypis edytorski]
85. przekładać — tu: wyżej cenić. [przypis edytorski]
86. ius talionis (łac.) — prawo odwetu. [przypis edytorski]
87. ignorantia legis (łac.) — nieznajomość
Uwagi (0)