Sonety odeskie - Adam Mickiewicz (jak czytać książki przez internet za darmo .TXT) 📖

1. quand’era in parte altr’uom da quel ch’io sono — kiedy byłem po części innym człowiekiem, niż dzisiaj; Petarca, Sonet I, w. 4. [przypis redakcyjny]

2. chłopczyna, co do mnie (...) strzelił — Amor. [przypis edytorski]

3. Danaidy (mit. gr.) — córki króla Argos, Danaosa; za zamordowanie swoich mężów w dzień ślubu zostały skazane na wieczne wykonywanie daremnej pracy w Hadesie: napełnianie wodą beczki bez dna. [przypis edytorski]

4. elegia — utwór liryczny o tematyce żałobnej, pożegnalnej. [przypis edytorski]

5. zmięsza — dziś popr. 3 os. lp.: zmiesza. [przypis edytorski]

6. kraśny — piękny, ładny. [przypis edytorski]

7. koncha — muszla. [przypis edytorski]

8. chwilą dłużej — dziś: chwilę dłużej. [przypis edytorski]

9. znaczyć — tu: wyrażać. [przypis edytorski]

10. niecnota — osoba lekkomyślna a. złośliwa (postępująca niecnotliwie). [przypis edytorski]

11. skrzydły — dziś popr. N. lm: skrzydłami. [przypis edytorski]

12. Do M*** — Do Maryli Puttkamerowej. [przypis redakcyjny]

13. kir — czarna, żałobna tkanina. [przypis edytorski]

14. Maria P. — Maria Puttkamerowa; wiersz pisany w roku 1823. [przypis redakcyjny]

15. genijusz — dziś popr.: geniusz. [przypis edytorski]

16. dumy pieje — śpiewa dumy; mówi o przeszłości. [przypis edytorski]

17. rohoża (daw.) — rogoża; mata pleciona z sitowia, łyka lub innych łodyg. [przypis edytorski]

18. dziecie — dziś popr.: dziecię. [przypis edytorski]

19. obuch — tępo zakończona część niektórych narzędzi, np. siekiery, znajdująca się po drugiej stronie ostrza. [przypis edytorski]

20. spłonić się — oblać się rumieńcem. [przypis edytorski]

21. powróz — gruby sznur skręcony z włókna. [przypis edytorski]

22. przyszle — dziś popr.: przyśle. [przypis edytorski]

23. Do Niemna — sonet ten został napisany w Szczorsach, jak dowodzi dopisek własnoręczny poety w autografie. Nie rozstrzyga to jednak dokładnie daty napisania, gdyż Mickiewicz bawił w Szczorsach kilkakrotnie, po raz pierwszy w drugiej połowie lipca 1819 roku. Dajemy tu pierwotne brzmienie sonetu tego, odmienne od tekstu w zbiorowym wydaniu Sonetów (Moskwa, 1826 r.). Odyniec miał tekst nadesłany mu z Moskwy z dopisem u dołu W Odessie. [przypis redakcyjny]

24. błonie — duża przestrzeń, równina pokryta trawą. [przypis edytorski]

25. jagoda (daw.) — policzek. [przypis edytorski]

26. lico (poet.) — twarz. [przypis edytorski]

27. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

28. wnijść (daw.) — wejść. [przypis edytorski]

29. galonowy (daw.) — lokaj, służący w odpowiedniej liberii. [przypis edytorski]

30. pastka — pułapka, w którą się wpada, zamaskowany dół, zasadzka na zwierzynę zastawiona przez kłusownika a. myśliwego. [przypis edytorski]

31. stygowa (...) tama — właśc. styksowa tama; odgradzająca tak nieodwołalnie, jak rzeka Styks w mit. gr. stanowiąca granicę krainy zmarłych, Hadesu. [przypis edytorski]

32. reduta (daw.) — tu: bal, przyjęcie. [przypis edytorski]

33. walcować — tu: tańczyć walca. [przypis edytorski]

34. Grecyi — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten należy czytać jak trzysylabowy: Gre-cy-i. [przypis edytorski]

35. ekskuza (daw.) — wytłumaczenie, tłumaczenie się. [przypis edytorski]

36. rówiennik (daw.) — rówieśnik. [przypis edytorski]

37. bardon — lutnia. [przypis edytorski]

38. Ursyna — aluzja do Juliana Ursyna Niemcewicza (1757–1841) cieszącego się wielkim poważaniem dyplomaty, pisarza, dramaturga i poety, którego utwory podejmowały tematykę patriotyczną. [przypis edytorski]

39. przegrywać — tu: przygrywać. [przypis edytorski]

40. słuchy — uszy, szczególnie zajęcze. [przypis edytorski]

41. Mówię z sobą, z drugimi plączę się w rozmowie — sonet ten powstał najprawdopodobniej nie w Odessie, ale w okresie wileńsko-kowieńskim, kiedy Mickiewicz odnowił znajomość z Marylą, wówczas już nie Wereszczakówną a Putkamerową. [przypis edytorski]

42. nieuczony — tu: niewyuczony, niewystudiowany. [przypis edytorski]

43. postać — tu: postawa, ułożenie ciała. [przypis edytorski]

44. Choć w ubraniu pasterki (...) królowa — sonet pisany w Odessie, uznawany jest przez badaczy literatury za wspomnienie dawnych spotkań poety z Marylą Wereszczakówną, która na jednym z nich miała rzeczywiście wystąpić w przebraniu pasterki. [przypis edytorski]

45. rówiennica (daw.) — rówieśnica. [przypis edytorski]

46. Niepewność — wiersz po raz pierwszy ogłoszony w „Dzienniku Wileńskim” w roku 1827. [przypis redakcyjny]

47. mię — dziś: mnie. [przypis edytorski]

48. mojem — dziś popr.: moim. [przypis edytorski]

49. luby — miły, ulubiony. [przypis edytorski]

50. wieszczy — natchniony. [przypis edytorski]

51. lub (daw.) — czy. [przypis edytorski]

52. wprzódy — wcześniej. [przypis edytorski]

53. przed tobąm nie składał — nie składałem przed tobą: przykład ruchomej końcówki czasownika; por. nadaremniem badał. [przypis edytorski]

54. Muza — chodzi tu zapewne o Muzę poezji miłosnej Erato. [przypis edytorski]

55. Parnas — pasmo górskie w Grecji; w mit. gr. siedziba Apollina oraz stanowiących jego orszak dziewięciu Muz, patronek poszczególnych sztuk. [przypis edytorski]

56. Ranek i wieczór — utwór należy do cyklu sonetów powstałych pod bezpośrednim wpływem Petrarki, stanowiących albo poetycką parafrazę utworu poety renesansowego, albo rozwinięcie (jak w tym przypadku) przejętego od włoskiego mistrza motywu. [przypis redakcyjny]

57. Rezygnacja — utwór należy do cyklu sonetów powstałych pod bezpośrednim wpływem Petrarki, stanowiących albo poetycką parafrazę utworu poety renesansowego, albo rozwinięcie przejętego od włoskiego mistrza motywu. [przypis edytorski]

58. Diana — w mit. rzym. dziewicza bogini księżyca i śmierci, opiekunka lasów i myślistwa (odpowiedniczka gr. Artemidy), siostra Apollina. Słynęła z urody; przedstawiano ją z łukiem i pękiem strzał w kołczanie, w krótkiej do kolan tunice przepasanej szarfą. [przypis redakcyjny]

59. Kaim — właśc. Kain, w Biblii mityczny pierwszy zabójca. [przypis edytorski]

60. zżymać się — reagować gniewnie, niecierpliwie; oburzać się. [przypis edytorski]

61. C. S. — Celina Szymanowska, córka pianistki Marii Szymanowskiej, od 1834 roku żona Adama Mickiewicza; wiersz ogłoszono po raz pierwszy w 1844 roku. [przypis edytorski]

62. hułan — ułan. [przypis edytorski]

63. albom — album; tu: pamiętnik adresatki wiersza, tytułowy „imionnik”. [przypis edytorski]

64. na prawym flanku — na prawym skrzydle. [przypis edytorski]

65. grenadyjer — grenadier; w XVIII w.: żołnierz oddziałów wyborowych, przeznaczonych do ataków na bagnety. [przypis edytorski]

66. Z Petrarki — utwór należy do cyklu sonetów powstałych pod bezpośrednim wpływem Petrarki, stanowiących albo poetycką parafrazę utworu poety renesansowego (jak w tym przypadku), albo rozwinięcie przejętego od włoskiego mistrza motywu. [przypis redakcyjny]

67. Senuccio i vo’che sappi (wł.) — Senuccio, chcę, żebyś wiedział; początek sonetu 89 Petrarki. [przypis edytorski]

68. Zima miejska — wiersz ukazał się w „Tygodniku Wileńskim” 15 lipca 1818 roku; był to pierwszy opublikowany wiersz Mickiewicza. [przypis redakcyjny]

69. stalna Fryzów stopa — podkowa koni fryzyjskich. [przypis redakcyjny]

70. słota — długotrwały deszcz. [przypis edytorski]

71. londyński pojazd — angielska kareta. [przypis edytorski]

72. tarkot — dziś: terkot. [przypis edytorski]

73. kręgi zbrojnymi — okutymi kołami. [przypis redakcyjny]

74. narody miejskie — mieszkańcy miast. [przypis edytorski]

75. Niemeńcy, Lechowie — Litwini i Polacy. [przypis edytorski]

76. ciżba — wielka liczba stłoczonych ludzi; tłum. [przypis edytorski]

77. driada (mit.gr.) — nimfa leśna żyjąca w drzewie. [przypis edytorski]

78. faun (mit.rzym) — lubieżny bożek leśny. [przypis edytorski]

79. czerstwy — zdrowy, krzepki; czerstwić: przydawać zdrowia, siły. [przypis edytorski]

80. niebieski zmysł — niebo. [przypis edytorski]

81. lico — twarz. [przypis edytorski]

82. czyli — tu: czy; czy też. [przypis edytorski]

83. śnieżna kiść — płatek. [przypis redakcyjny]

84. sporszy — większy. [przypis edytorski]

85. Wilia — rzeka na Białorusi i Litwie, prawy dopływ Niemna, przepływa przez Wilno. [przypis edytorski]

86. źwierciadło — dziś: zwierciadło. [przypis edytorski]

87. sioło (daw.) — osiedle wiejskie. [przypis edytorski]

88. wiszar (poet.) — urwisko, przepaść. [przypis edytorski]

89. nie silną — nie mającą siły. [przypis edytorski]

90. zimne ciężary — obfity śnieg. [przypis redakcyjny]

91. dając (...) Cererę za Pluta — zamieniając zboże na pieniądze; Ceres, Cerera (mit.rzym): bogini płodności, rolnictwa i urodzaju; Plutos (mit.gr.): bóg bogactwa. [przypis redakcyjny]

92. podwoje — drzwi; zwykle: okazałe, dwuskrzydłowe. [przypis edytorski]

93.