Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖
Krótki opis książki:
Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią to najdłuższy zachowany średniowieczny wiersz polski. Stanowi realizację charakterystycznych dla epoki motywów: mówi o marności dóbr doczesnych, ich nieuchronnej przemijalności (vanitas) oraz o powszechnym zrównaniu ludzi różnych stanów, obu płci, zamożnych i biednych w obliczu śmierci, która wszytkich weźmie do swej „szkoły”, zaprosi do ostatniego tańca (Danse macabre).
Jednocześnie utwór ma wymowę satyryczną. Wykorzystując gatunek tradycyjny dla rozważań filozoficznych (dialog), szydzi z niemocy ludzkiego rozumu, w duchu plebejskim naśmiewa się z uczonego magistra, który śmierci boi się jak każdy głupiec i drży przed nią niczym żak przed najsroższym nauczycielem. Satyra społeczna, bardzo wyraźnie zarysowana, dotyczy różnych stanów, szczególnie jednak godzi swym ostrzem w sędziów (grożąc demaskacją ich niesprawiedliwych czynów i pomstą za nie na Sądzie Ostatecznym) oraz duchowieństwo (potępia zarówno opasłych plebanów, jak rozkiełznanych mnichów, łamiących swe śluby).
Utwór, datowany na lata 1463–1465, powstał w oparciu o pisany prozą wzór łaciński pt. Dialogus magistri Polycarpi cum morte. Staropolszczyzna tekstu zawiera dialektyzmy mazowieckie. Rękopis, znajdujący się w Bibliotece Seminaryjnej w Płocku, zaginął w czasie II wojny światowej. Szczęśliwie w 1904 r. opublikowany został odpis sporządzony przez Jana Rozwadowskiego, językoznawcy, profesora UJ, będący podstawą dalszych wydań.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Autor nieznany
- Epoka: Średniowiecze
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Autor nieznany
za niem biegać muszę,
Aż s niego wypędzę duszę.
Mówię to przez kłamu327 wierę328,
Dam ji329 czartom na ofierę.
Kustosza i przeora
Wezmę je do swego dwora;
Z opata sejmę330 kapicę331,
Dam komu na nogawicę;
Z szkaplerza będą pilśnianki332,
Suknia będzie pachołkom na lanki333;
Odejmę mu torłop kuni,
A nie wiem, gdzie się okuni;
Odejmę mu kożuch lisi
I płaszcz, co nazbyt wisi;
Koniecznie mu sejmę imfułę
I dam za szyję poczpułę334.
Magister dicit:
Chcę cię pytać, Śmirci miła,
By mię tego nauczyła:
Panie, co czystość chowają,
Jako się u Boga mają?
Mors respondit:
Azaś335 nie czytał świętych żywota,
Co mieli ciężkie kłopoty?
Jako panny mordowano,
Sieczono i biczowano,
Nago zwłoczono, ciało żżono336
I pirsi rzezano —
Potem do ciemnice wiedziono,
Niektóre głodem morzono,
Potem w powrozie wodzono,
Okrutnemi dręcząc mękami,
Targano je osękami337.
Ja się temu dziwowała,
Gdym w nich tę śmiałość widziała —
Dziwno jest nie dbać okrutności,
Cirzpiąc338 tako ciężkie boleści.
(dalszego ciągu brak)
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Podoba Ci się to, co robimy? Wesprzyj Wolne Lektury drobną wpłatą: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
Przypisy:
1. de morte prologus (łac.) — wstęp o śmierci. [przypis edytorski]
2. Gospodzinie (starop.) — W.lp: Panie (tu: zwrot do Boga). [przypis edytorski]
3. wszytko (starop.) — wszystko, całe. [przypis edytorski]
4. więcszy (starop.) — większy. [przypis edytorski]
5. pomoży mi (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: pomóż mi. [przypis edytorski]
6. działo (starop.) — dzieło. [przypis edytorski]
7. słożyć (starop.) — złożyć, ułożyć. [przypis edytorski]
8. bych (starop.) — bym, abym. [przypis edytorski]
9. fała (starop.) — chwała. [przypis edytorski]
10. śmirci (starop. forma) — śmierci. [przypis edytorski]
11. jej nizacz nie macie (starop.) — za nic ją macie. [przypis edytorski]
12. żadny (starop.) — żaden. [przypis edytorski]
13. kogo koli (starop.) — kogokolwiek. [przypis edytorski]
14. dziwno się swym żakom stawi (starop.) — dziwnie (w dziwny sposób) się ukaże swoim uczniom. [przypis edytorski]
15. zbawić (starop.) — pozbawić. [przypis edytorski]
16. wezwany (starop.) — (tak) nazywany, zwany; (o takim) wezwaniu, imieniu. [przypis edytorski]
17. wieliki (starop.) — wielki. [przypis edytorski]
18. wybrany (starop.) — wyborny, wyjątkowy. [przypis edytorski]
19. prawie (starop.) — tu: akurat, właśnie, zgoła. [przypis edytorski]
20. uźrzał (starop.) — ujrzał. [przypis edytorski]
21. w jej postawie (starop.) — we własnej osobie. [przypis edytorski]
22. moglić się (starop.) — tu: modlić się. [przypis edytorski]
23. ostał wszech ludzi w kościele (starop. konstrukcja) — został w kościele sam, bez żadnych ludzi (po wyjściu wszystkich ludzi). [przypis edytorski]
24. przyrodzenie (starop.) — tu: płeć. [przypis edytorski]
25. niewieści (starop.) — kobiecy; przyrodzenia niewieściego: płci żeńskiej. [przypis edytorski]
26. obraza skaradego (starop.) — o szkaradnym wyglądzie. [przypis edytorski]
27. wielmi (starop.) — wielce. [przypis edytorski]
28. skarady (starop.) — szkaradny. [przypis edytorski]
29. łoktusza (starop.) — chusta. [przypis edytorski]
30. lice (starop.) — twarz. [przypis edytorski]
31. łszczyć się (starop.) — błyszczeć się, lśnić się. [przypis edytorski]
32. miednica (starop.) — tu: naczynie miedziane. [przypis edytorski]
33. upadł (starop.) — tu: odpadł. [przypis edytorski]
34. krwawa rosa (starop.) — tu: krwawe łzy. [przypis edytorski]
35. samojedź (starop.) — ludożerca. [przypis edytorski]
36. skrżyta zęby (starop.) — zgrzyta zębami. [przypis edytorski]
37. miece (starop. forma) — 3.os. lp: miota, ciska, rzuca. [przypis edytorski]
38. skarada (starop.) — tu: szkaradna. [przypis edytorski]
39. przez (starop.) — bez. [przypis edytorski]
40. lutość (starop.) — litość. [przypis edytorski]
41. groźno (starop.) — srodze; tu: bardzo. [przypis edytorski]
42. eże (starop.) — aż. [przypis edytorski]
43. wznak (starop.) — na wznak (leżał). [przypis edytorski]
44. wiła (starop.) — szaleniec; początkowo: chory na padaczkę, epileptyk, który podczas ataku choroby zwykł padać na ziemię i w sposób niekontrolowany wić się całym ciałem. [przypis edytorski]
45. mors dicit (łac.) — śmierć mówi. [przypis edytorski]
46. barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]
47. wrzekomoś zdrów (starop.) — rzekomo jesteś zdrów. [przypis edytorski]
48. wżdy (starop.) — przecież. [przypis edytorski]
49. nosić co (starop.) — uważać, mieć za co; tę rzecz tako nosił: tak tę rzecz rozumiał. [przypis edytorski]
50. abych (starop.) — abym, żebym. [przypis edytorski]
51. wszytkę (starop.) — całą. [przypis edytorski]
52. wzjawić (starop.) — objawić, ukazać. [przypis edytorski]
53. ci (starop.) — tu: partykuła wzmacniająca; otoż ci (...) stoję: oto (właśnie) stoję. [przypis edytorski]
54. oględaj (starop. forma) — oglądaj. [przypis edytorski]
55. moję (starop. forma) — moją. [przypis edytorski]
56. mie (starop.) — mnie. [przypis edytorski]
57. obraz (starop.) — wejrzenie, wzrok; iż mię widzisz przed obrazem: że mnie widzisz na własne oczy. [przypis edytorski]
58. przydę (starop. forma) — przyjdę. [przypis edytorski]
59. k tobie (starop.) — do ciebie. [przypis edytorski]
60. tedy (starop.) — zatem, a więc; tu: wtedy. [przypis edytorski]
61. zecknić sobie (starop.) — doznać odrazy, obmierzić sobie co, obrzydzić sobie co. [przypis edytorski]
62. zableszczyć na strony oczy (starop.) — przewrócić oczyma. [przypis edytorski]
63. eż, eże (starop.) — aż. [przypis edytorski]
64. rzucęć się (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
65. sirce (starop.) — serce. [przypis edytorski]
66. wdyszeć, wdyszyć (starop.) — westchnąć, wciągnąć powietrze. [przypis edytorski]
67. odchoceć się (starop.) — odechce ci się. [przypis edytorski]
68. tarnki (starop.) — owoce tarniny; też ogólnie: jagody, owoce. [przypis edytorski]
69. gdyć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
70. jad (starop.) — trucizna. [przypis edytorski]
71. ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]
72. przez dzięki a. przezdzięki (starop.) — także: przezdzięcznie, bezdzięcznie, tj. gwałtem, koniecznie, wbrew woli, przymusowo, mimo woli, chcąc nie chcąc. [przypis edytorski]
73. pożyć czego (starop.) — doświadczyć czego; pożywiesz wielikiej męki: doświadczysz wielkiego cierpienia. [przypis edytorski]
74. tesnica (starop.) — smutek; tu: cierpienie. [przypis edytorski]
75. odbyć (starop.) — porzucić, odejść; odbędziesz swej miłośnice: porzucisz swą ukochaną. [przypis edytorski]
76. ostać czego (starop.) — porzucić co; ostań tego wszego: porzuć to wszystko. [przypis edytorski]
77. wieleć a. wielić (starop.) — rozkazywać; tobie wielę: rozkazuję ci. [przypis edytorski]
78. kaźń (starop.) — nakaz, rozkaz, wyrok skazujący, kara; przez dzięki kaźnią rozdzielę: wbrew woli rozdzielę nakazem. [przypis edytorski]
79. se mną (starop.) — ze mną. [przypis edytorski]
80. mam działo (starop.) — mam dzieło, mam zadanie. [przypis edytorski]
81. tesnica (starop.) — smutek. [przypis edytorski]
82. wisz a. wiszar (starop.) — chwasty, zarośla czepne, pnącza. [przypis edytorski]
83. uciecze (starop. forma) — ucieknie. [przypis edytorski]
84. jestli (starop.) — jeśli. [przypis edytorski]
85. za a. aza (starop.) — czy, czyż, czyżby; za po polsku nie rozumiesz: czy nie rozumiesz po polsku. [przypis edytorski]
86. snać a. sna (starop.) — także: snadź; widocznie, prawdopodobnie, widocznie, chyba. [przypis edytorski]
87. Sortes — tu: Sokrates (ok. 470–399 p.n.e.), żyjący w Atenach filozof grecki, mistrz Platona i in.; tu: symbol świeckiej mądrości, filozofii w ogóle. [przypis edytorski]
88. przelęknąłeś się (starop. forma) — dziś popr.: przeląkłeś się. [przypis edytorski]
89. odetchni (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: odetchnij. [przypis edytorski]
90. czyść (starop.) — czytać. [przypis edytorski]
91. magister respondit (łac.) — mistrz odpowiada. [przypis edytorski]
92. wielmi (starop.) — wielce; bardzo. [przypis edytorski]
93. eż (starop.) — tu: że, iż; eż nic po mnie: że już po mnie. [przypis edytorski]
94. umorzyć (starop.) — uśmiercić. [przypis edytorski]
95. ostęp (starop.) — odstąp, oddal się. [przypis edytorski]
96. mało (starop.) — trochę, nieco. [przypis edytorski]
97. coć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
98. zstać (starop.) — stać. [przypis edytorski]
99. mgleć (starop.) — mdleć. [przypis edytorski]
100. wszytek (starop.) — cały. [przypis edytorski]
101. ać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: a, a wtedy. [przypis edytorski]
102. swoję głowę (starop. forma) — swoją głowę. [przypis edytorski]
103. darma (...) mowa (starop.) — daremna mowa. [przypis edytorski]
104. dzirżę (starop.) — dzierżę. [przypis edytorski]
105. na rejistrze (starop.) — na rejestrze; w pogotowiu. [przypis edytorski]
106. przez dzięki noclegu proszę (starop.) — o nocleg proszę gwałtem. [przypis edytorski]
107. chcęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
108. dzisia (starop.) — dzisiaj. [przypis edytorski]
109. zniewierzać się (starop.) — zawieść zaufanie; sprzeniewierzyć się. [przypis edytorski]
110. jedwo (starop.) — ledwo. [przypis edytorski]
111. lelejać się (starop.) — chwiać się. [przypis edytorski]
112. dawno liś się urodziła (starop. konstrukcja) — konstrukcja z partykułą -li oraz z przestawną końcówką czasownika; inaczej: czy dawno się urodziłaś. [przypis edytorski]
113. bych (starop.) — bym; rad bych wiedział: rad bym, chętnie bym wiedział. [przypis edytorski]
114. eż (starop.) — tu: aż. [przypis edytorski]
115. nad źwierzęty (starop. forma) — nad zwierzętami. [przypis edytorski]
116. gorze (starop.) — bieda, nieszczęście; zbawić wszego gorza: pozbawić wszelkiej troski. [przypis edytorski]
117. ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]
118. wsza (starop.) — wszystka, cała; wszej biady: wszelkiej biedy. [przypis edytorski]
119. owszejki a. owszelki (starop.) — tu: wcale, zupełnie; bądź co bądź, zaiste, istotnie, rzeczywiście. [przypis edytorski]
Darmowe książki «Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)