Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖
Krótki opis książki:
Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią to najdłuższy zachowany średniowieczny wiersz polski. Stanowi realizację charakterystycznych dla epoki motywów: mówi o marności dóbr doczesnych, ich nieuchronnej przemijalności (vanitas) oraz o powszechnym zrównaniu ludzi różnych stanów, obu płci, zamożnych i biednych w obliczu śmierci, która wszytkich weźmie do swej „szkoły”, zaprosi do ostatniego tańca (Danse macabre).
Jednocześnie utwór ma wymowę satyryczną. Wykorzystując gatunek tradycyjny dla rozważań filozoficznych (dialog), szydzi z niemocy ludzkiego rozumu, w duchu plebejskim naśmiewa się z uczonego magistra, który śmierci boi się jak każdy głupiec i drży przed nią niczym żak przed najsroższym nauczycielem. Satyra społeczna, bardzo wyraźnie zarysowana, dotyczy różnych stanów, szczególnie jednak godzi swym ostrzem w sędziów (grożąc demaskacją ich niesprawiedliwych czynów i pomstą za nie na Sądzie Ostatecznym) oraz duchowieństwo (potępia zarówno opasłych plebanów, jak rozkiełznanych mnichów, łamiących swe śluby).
Utwór, datowany na lata 1463–1465, powstał w oparciu o pisany prozą wzór łaciński pt. Dialogus magistri Polycarpi cum morte. Staropolszczyzna tekstu zawiera dialektyzmy mazowieckie. Rękopis, znajdujący się w Bibliotece Seminaryjnej w Płocku, zaginął w czasie II wojny światowej. Szczęśliwie w 1904 r. opublikowany został odpis sporządzony przez Jana Rozwadowskiego, językoznawcy, profesora UJ, będący podstawą dalszych wydań.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Autor nieznany
- Epoka: Średniowiecze
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Autor nieznany
id="annotation-120">120. pokuszać się na co (starop.) — skusić się na co. [przypis edytorski]
121. rzeknąc (starop.) — daw. forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]
122. jedno (starop.) — tylko; gdy tylko. [przypis edytorski]
123. tedy (starop.) — wtedy; zatem. [przypis edytorski]
124. ułakomić się (starop.) — połakomić się. [przypis edytorski]
125. ukusić (starop.) — ukąsić, ugryźć. [przypis edytorski]
126. barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]
127. wszytko (starop.) — całe. [przypis edytorski]
128. plemię (starop.) — potomstwo. [przypis edytorski]
129. wzjewić (starop.) — wyjawić. [przypis edytorski]
130. przecz (starop.) — czemu; przez co; dlaczego; w jakim celu. [przypis edytorski]
131. zać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: czy, czyż. [przypis edytorski]
132. chcem (starop. forma) — chcę. [przypis edytorski]
133. poczty (starop.) — ofiary, dary. [przypis edytorski]
134. dałbych (starop. forma) — dałbym. [przypis edytorski]
135. bych (starop.) — bym, abym; bych mogł (...) uciec: żebym mógł uciec. [przypis edytorski]
136. tyle dwoje (starop.) — dwa razy tyle; dwa razy bardziej. [przypis edytorski]
137. korzyszczę (starop. forma) — forma 1 os.lp; dziś: korzystam; nie korzystać w czym: nie czerpać z czego korzyści.. [przypis edytorski]
138. wszytki (starop. forma) — wszystkich; wszytki w żywocie zaniszczę: zniszczę, zgładzę wszystkich, którzy żyją. [przypis edytorski]
139. chcesz li wiedzieć (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; inaczej: jeśli chcesz wiedzieć. [przypis edytorski]
140. statecznie (starop.) — poważnie; tu: (wiedzieć) solidnie, na pewno. [przypis edytorski]
141. przezpiecznie (starop.) — bezpiecznie. [przypis edytorski]
142. bych (starop.) — tu: abym. [przypis edytorski]
143. morzyć (starop.) — uśmiercać. [przypis edytorski]
144. działo (starop.) — dzieło; czyn, czynność. [przypis edytorski]
145. pytać (starop.) — prosić, żądać. [przypis edytorski]
146. nawięcsze (starop.) — największe. [przypis edytorski]
147. wiesiele (starop.) — wesele. [przypis edytorski]
148. jimać się (starop.) — wziąć się za co; gdy się jimę (...) plęsać: kiedy zacznę pląsać. [przypis edytorski]
149. znamię (starop.) — znak, oznaka. [przypis edytorski]
150. wszytko (starop.) — całe. [przypis edytorski]
151. ludzskie (starop.) — ludzkie. [przypis edytorski]
152. wiła (starop.) — tu: głupiec, szaleniec. [przypis edytorski]
153. skazywać (starop.) — ukazywać; w tym skazuję swoje siły: poprzez to ukazuję swoją siłę. [przypis edytorski]
154. zbawić żywota (starop.) — pozbawić życia. [przypis edytorski]
155. lubo (starop.) — czy. [przypis edytorski]
156. zgodzić komu (starop.) — dogodzić komu. [przypis edytorski]
157. szwytki (starop.) — wszytki; dziś: wszystkich. [przypis edytorski]
158. świecskie (starop. forma) — świeckich. [przypis edytorski]
159. grabie (starop.) — hrabiowie. [przypis edytorski]
160. pobierzę k sobie (starop.) — zabiorę do siebie. [przypis edytorski]
161. semknąć a. zemknąć (starop.) — zdjąć. [przypis edytorski]
162. ji (starop.) — jemu; mu. [przypis edytorski]
163. wemknąć (starop.) — wsadzić. [przypis edytorski]
164. zimie, lecie (starop. forma) — zimą, latem. [przypis edytorski]
165. gwiazdarz (starop.) — astronom. [przypis edytorski]
166. na sparze (starop.) — na widoku; spara: szpara. [przypis edytorski]
167. zradźce (starop.) — zdrajcy. [przypis edytorski]
168. lifnik a. lifarz (starop.) — lichwiarz. [przypis edytorski]
169. miech (starop.) — tu: sakwa, sakiewka; worek na pieniądze i kosztowności. [przypis edytorski]
170. jem (starop. forma) — im. [przypis edytorski]
171. jedno (starop.) — jedynie, tylko; kiedy tylko. [przypis edytorski]
172. zdawić (starop.) — zdławić, zdusić. [przypis edytorski]
173. naprzod (starop.) — naprzód, najpierw. [przypis edytorski]
174. dziewka (starop.) — dziewczynka, dziewczyna, panienka. [przypis edytorski]
175. smektać się (starop.) — głaskać się; aż się chłop po sircu smekce: aż się chłop gładzi po sercu (łapie za serce ze zdenerwowania). [przypis edytorski]
176. Golijasz właśc. Goliat — postać biblijna, wojownik filistyński olbrzymiego wzrostu (Księga Samuela podaje sześć łokci i jedną piędź, tj. ok. 3 m), postrach wojsk Izraela; zginął rażony pociskiem z procy z rąk młodego Dawida, późniejszego króla. [przypis edytorski]
177. Annasz i Kajfasz — arcykapłani żydowscy; Annasz syn Setiego (arcykapłan w l. 6–15) oraz jego zięć, Józef Kajfasz (arcykapłan w l. 18–36) uczestniczyli w procesie przeciw Jezusowi z Nazaretu; Annasz, niepełniący wówczas żadnego urzędu, a jedynie cieszący się poważaniem ludu zamożny i uczony obywatel, nie uzyskawszy od Jezusa wiążącej odpowiedzi na temat treści jego nauk, odesłał go ze swego pałacu do Kajfasza, będącego przewodniczącym Sanhedrynu i mogącego prowadzić przesłuchanie. [przypis edytorski]
178. Judasz — postać ewangeliczna; jako jeden z uczniów Jezusa z Nazaretu miał go zdradzić i wydać, przekupiony sumą 30 srebrników; następnie, dręczony wyrzutami sumienia, powiesił się na drzewie. [przypis edytorski]
179. obiesić (starop.) — obwiesić; powiesić. [przypis edytorski]
180. dwu łotru (starop. forma) — daw. B. liczby podwójnej; dziś: dwóch łotrów. [przypis edytorski]
181. umorzyć (starop.) — uśmiercić. [przypis edytorski]
182. nawięcej (starop.) — najwięcej. [przypis edytorski]
183. słamię (starop.) — tu: złamię. [przypis edytorski]
184. chcesz li (starop. forma) — jeśli chcesz. [przypis edytorski]
185. wzjawić (starop.) — wyjawić. [przypis edytorski]
186. jedno bierz na rozum sobie (starop.) — tylko rozważ (to) sobie. [przypis edytorski]
187. spatrzać (starop.) — zobaczyć. [przypis edytorski]
188. mistrzostwać nic nie pomogą (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
189. w ocemgnieniu (starop.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]
190. wezdrżysz nogą (starop.) — zadrżą pod tobą nogi (ze strachu). [przypis edytorski]
191. puzdro (starop.) — pudło, futerał. [przypis edytorski]
192. smienić głosy (starop.) — zmienić głos; przen. dziś: zacząć inaczej śpiewać. [przypis edytorski]
193. Salomon — postać biblijna, król Izraela, syn i następca Dawida; prorok i słynny z mądrości władca. Podczas swego panowania doprowadził do rozkwitu państwo: prowadził politykę pokojową (m.in. z Egiptem, poślubiwszy córkę faraona, z arabskim Królestwem Saby), stworzył flotę, która rozwijała stosunki handlowe, zrealizował wiele budowli (m.in. świątynię jerozolimską zw. pierwszą, kilka pałaców, mury Jerozolimy, miasta-spichlerze), a jego dwór był ośrodkiem kultury, w tym literackiej. Samemu Salomonowi przypisywane jest autorstwo Pieśni nad Pieśniami, Księgi Koheleta i Księgi Przysłów. Wiadomości o Salomonie pochodzą gł. z Pierwszej Księgi Królewskiej, 1–11 i Drugiej Księgi Kronik, 1–9 Starego Testamentu. Inne źródła (np. Koran, gdzie występuje pod imieniem Sulejman, Talmud, Dzieje Flawiusza) przypisują mu władzę nad demonami (dźinami), uchodzi też za autora okultystycznej księgi Sztuka Geocji. [przypis edytorski]
194. Absolona właśc. Absalom — postać biblijna, syn króla Dawida, słynny z urody, szczególnie z bujnych włosów. Kiedy jego przyrodni brat, Amnon, pierworodny potomek króla, zgwałcił rodzoną siostrę Absaloma, Tamar i nie został ukarany, Absalom kazał swoim sługom zamordować go podstępnie podczas uczty, a następnie zbiegł na dwór swego dziada, Talmaja, króla Geszur. Po trzech latach uzyskał zgodę Dawida na powrót do Jerozolimy, ale nie miał wstępu na dwór. Absalom zawiązał bunt przeciw ojcu, został w Hebronie obwołany przez swoich zwolenników królem i wkrótce zajął Jerozolimę. Kiedy doszło do decydującego starcia w lesie Efraima, wojska Dawida odniosły zwycięstwo. Absalom ocalał, lecz kiedy uchodząc po bitwie przejeżdżał pod dębem, zaczepił włosami o jego gałęzie, zaś jego wierzchowiec umknął: tak uwięzionego znalazł go jeden z dowódców wojsk Dawida, Joab i, wraz ze swymi sługami, zabił buntownika. Stało się to wbrew woli Dawida, który nakazał oględnie obchodzić się z synem. [przypis edytorski]
195. Sampson, właśc. Samson — postać biblijna, jeden z sędziów, nazirejczyk: na mocy zobowiązania, które anioł nałożył na jego ojca, Manoacha, i jego bezpłodną żonę, syn, który im się narodzi miał złożyć śluby pełnego posłuszeństwa Bogu (nazireatu), w związku z czym miał nie spożywać alkoholu ani nieczystych pokarmów oraz nie strzyc włosów ani brody. Z woli Boga miał rozpocząć misję wyrwania Izraela z rąk Filistynów. Był obdarzony legendarną, nadludzką siłą: zabił gołymi rękami lwa, pokonał liczący tysiąc Filistynów oddział, będąc uzbrojony jedynie w oślą szczękę, kiedy indziej zaś w Gazie wyrwał bramę miasta, za którą czyhali na niego wrogowie. Filistyni wielokrotnie próbowali go wziąć w niewolę i obezwładnić; w końcu z ich namowy kochanka Samsona, Dalila, wydobyła sekret jego mocy: kiedy Samson spał, jeden z Filistynów obciął mu włosy, a wtedy, z powodu złamania ślubów nazireatu, Samson utracił moc, którą obdarzał go Bóg. Został pojmany, oślepiony, a następnie skuty kajdanami i zmuszony do pracy przy żarnach w Gazie. Filistyni przyprowadzili go do świątyni Dagona podczas trwających tam uroczystości, żeby napawać się upokorzeniem ujarzmionego siłacza i bawić jego kosztem. Wtedy Samson, którego włosy nieco już odrosły, wezwał pomocy Boga, wstrząsnął kolumnami budynku i zburzył go, grzebiąc pod gruzami wraz z sobą tysiące wrogów. [przypis edytorski]
196. zbracić się z kim (starop.) — pobratać się z kim. [przypis edytorski]
197. wszytki (starop.) — wszystkich. [przypis edytorski]
198. wszędyć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; wszędy: wszędzie. [przypis edytorski]
199. urobić się (starop.) — spracować się. [przypis edytorski]
200. owa (starop.) — oto, otóż. [przypis edytorski]
201. smyję (starop.) — zmyję; tu przen.: usunę, zabiję. [przypis edytorski]
202. w ocemgnieniu (starop.) — w okamgnieniu. [przypis edytorski]
203. setnę (starop.) — tu: zetnę. [przypis edytorski]
204. czemu się tako z rzeczą wciekasz (starop.) — po co tak dociekasz (tej) sprawy. [przypis edytorski]
205. snać (starop.) — prawdopodobnie, pewnie, widocznie. [przypis edytorski]
206. barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]
207. kupia (starop.) — towar; tu: rzecz, sprawa. [przypis edytorski]
208. korzyszczęć (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; forma 1 os.lp, dziś: korzystam. [przypis edytorski]
209. nawięcszy (starop.) — największy. [przypis edytorski]
210. jimienie — własność, bogactwo. [przypis edytorski]
211. zawżdyć (starop.) — zawsze. [przypis edytorski]
212. stać za mało komu (starop.) — mieć dla kogo małą wartość; mało znaczyć dla kogo. [przypis edytorski]
213. eksamit (starop.) — aksamit. [przypis edytorski]
214. postawce a. postawy (starop.) — kosztowne tkaniny. [przypis edytorski]
215. przeniechać co (starop.) — zostawić co, porzucić co. [przypis edytorski]
216. świecski (starop. forma) — świecki. [przypis edytorski]
217. zbawić żywota (starop.) — pozbawić życia. [przypis edytorski]
218. morzyć (starop.) — zabijać. [przypis edytorski]
219. miąszy (starop.) — gruby. [przypis edytorski]
220. jiżto (starop.) — że to; przez to że. [przypis edytorski]
221. podgardłki (starop.) — podbródki. [przypis edytorski]
222. rostocharz a. roztrucharz (starop.) — handlarz końmi. [przypis edytorski]
223. wszytki (starop.) — wszystkich. [przypis edytorski]
224. rozpasta (starop.) — rozpusta; tu: uczta. [przypis edytorski]
225. mordarz (starop.) — morderca. [przypis edytorski]
226. ty (starop. forma) — te; ty posiekę: tych posiekam. [przypis edytorski]
227. dziewka (starop.) — tu: panna, dziewczyna. [przypis edytorski]
228. jich (starop. forma) — ich. [przypis edytorski]
229. niestatek (starop.) — niestateczność, lekkomyślność. [przypis edytorski]
230. szyp (starop.) — grot strzały; strzała; pocisk. [przypis edytorski]
231. tulec a. tuł (starop.) — także: tula, tuleja; kołczan. [przypis edytorski]
232. gonić na ostre (starop.) — brać udział w pojedynkach na kopie. [przypis edytorski]
233. miece się (starop. forma) — miota się, rzuca się.
Darmowe książki «Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią - Autor nieznany (biblioteka ekonomiczna online TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)