Darmowe ebooki » Satyra » Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖

Czytasz książkę online - «Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Ignacy Krasicki



1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Idź do strony:
dokonywania transakcji handlowych. Na kontraktach bywali również przedstawiciele bankierów warszawskich, zwanych także wekslarzami. [przypis redakcyjny]
343. kwerendy — poszukiwania, badania. [przypis redakcyjny]
344. Kitowicz pisze: „Zrobił się z tej gry wielom stopień do fortuny, wielom do upadku, gdy w profesją [zawód] szulerów, przedtem wzgardzoną i tylko między małym ludem zachowanie mającą [...] weszli ludzie dystyngwowani, a nawet najwięksi panowie stali się szulerami, ogrywając jedni drugich nie tylko z gotowych pieniędzy, ale nawet z nieruchomych substancji, z dóbr, z klejnotów i całej fortuny. Kiedy na jedną kartę wolno było stawić i tysiąc czerwonych złotych, i sto tysięcy, i przez jedne noc możno było miernie majętnemu lub synowi szlachcica, wyprawionemu do dworu albo do palestry, ograć się do koszuli”. (J. Kitowicz, Opis obyczajów, s. 577). [przypis redakcyjny]
345. komiega — statek rzeczny do spławiania zboża. [przypis redakcyjny]
346. łaszt — dawna miara towarów sypkich, równa około 3840 l. [przypis redakcyjny]
347. szczęściem postrzegł balkę — według rozpowszechnionego wśród karciarzy przesądu miejsce pod belką w suficie przynosi nieszczęście w grze. [przypis redakcyjny]
348. nowy Tytan — według mitologii starożytnej walczący z Zeusem Olbrzymi (już w starożytności myleni często z Tytanami) spiętrzyli szczyt Pelion na górze Ossie, aby dostać się na Olimp. [przypis redakcyjny]
349. perora — długie rozwlekle przemówienie. [przypis redakcyjny]
350. wotum — ślubowanie, przysięga. [przypis redakcyjny]
351. kościane znaki — sztony, liczmany z kości. [przypis redakcyjny]
352. zgrali — zgrali się. [przypis redakcyjny]
353. na fanty — w zastaw. [przypis redakcyjny]
354. zbiór — majątek. [przypis redakcyjny]
355. głód mrą — umierają z głodu. [przypis redakcyjny]
356. facjenda — spekulacja, afera. [przypis redakcyjny]
357. pamfila skinalą — waleta treflowego zamienią w atutowego (kinala). [przypis redakcyjny]
358. Palinodia — grecka nazwa utworu odwołującego wszystkie stawiane komuś zarzuty. Przykładem odwołania jest Pieśń 16 z ks. I Horacego, w której stara się on zjednać kochankę obrażoną uprzednio złośliwą satyrą: „Nad piękną matkę gładsza jeszcze córo! / Znam, żem przewinił wolnym rymem; którą / Chcesz włóż nań karę: czy komina warty, / Czy, by po morzu błędne gonił karty. / (.........) / Poprzestań żalów; i mnie w wieku młodym, / Niebacznym bystra krew była powodem; / Kiedym się gniewnym uniesiony błędem, / Rzucił za piórka ostrego zapędem. // Już ci przyrzekam na sumnienie moje, / Że jadowite żądło mu przykroję / I wziętą z zyskiem przywrócę ci sławę, / Rzuć tylko na mnie oczy twe łaskawe.” (Przekład A. Naruszewicza, tytuł: Do Panny [w książce:] A. Naruszewicz, Dzieła, Warszawa 1778, t. IV, s. 17–18). Tytuł Palinodia (w wyd. Dmochowskiego tytuł Odwołanie) jest użyty przez Krasickiego w sensie ironicznym i jak cały utwór nie jest odwołaniem. [przypis redakcyjny]
359. Których więc grzbiet... nawrócił — tj. chłosta. [przypis redakcyjny]
360. ozdobny — strojny, wykwintny. [przypis redakcyjny]
361. W brulionie satyry przekreślił Krasicki dalszy ciąg charakterystyki filuta: „Dogodziłeś twym żądzom, a gdyś sztucznie szeptał, / Choć (jak mówią niektórzy) wszystkieś względy zdeptał, / Ja nie wierzę. Statysto, zacny i ostrożny! / Wielkim jesteś człowiekiem, boś jaśnie wielmożny.” (I. Krasicki, Satyry i listy, s. 120). [przypis redakcyjny]
362. Machijawelów wykręty i sztuki — Niccolo Machiavelli (1469–1527), polityk i historyk florencki, „sławny przez swoje polityczne, ale wykrętne i rzetelności przeciwne pisma”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Jako teoretyk władzy absolutnej zalecał panującym zręczność, przebiegłość i bezwzględność, nie krępowaną żadnymi normami etycznymi. [przypis redakcyjny]
363. Zoil — „krytyk niepomiarkowany, oszczerca swego wieku ludzi uczonych. Jego imię stało się powszechną nomenklaturą nieprawych krytyków. Żył za czasów Ptolomeusza Philadelfa, króla Egiptu”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]
364. Juwenal — Iunius Decimus Iuvenalis, satyryk rzymski z I w. n. e., słynny z krytyki warstwy rządzącej ówczesnego Rzymu. „Pisarz ten satyr, wszystkich innych w zwięzłości i wytworze przewyższył” — mówi o nim Krasicki w dziele O rymotwórstwie i rymotwórcach, nazywając go równocześnie „żarliwym obyczajów strażnikiem i obrońcą”. (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. III, s. 176). [przypis redakcyjny]
365. Horacjusz — Quintus Horatius Flaccus (63 p. n. e.—8 n. e.), poeta rzymski, autor liryk, satyr i listów, o którym Krasicki powiedział, że jest „najsławniejszy w rodzaju swoim rymotwórca”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]
366. konsul — „w czasie Rzeczypospolitej Rzymskiej najwyższa władza do roku tylko trwająca; dwóch zaś corocznie konsulów obierano”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Asystą konsulów było 12 liktorów, o których por. Pan niewart sługi, przyp. do ww. 103–104. [przypis redakcyjny]
367. kwestor — w starożytnym Rzymie urzędnik zarządzający skarbem państwa. [przypis redakcyjny]
368. Augury — „u Rzymian zwali się kapłani, którzy z lotu ptaków czynili wieszczbiarstwa. Rozciągały się te wieszczby [...] do sposobu jedzenia lub krzyków ptaszych. Zabobonność ta powszechna prawie była u wszystkich narodów. [...] Augures u Rzymian z najznamienitszych obywatelów wybierani bywali”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Wróżb nadużywali często augurzy do celów osobistych i politycznych. [przypis redakcyjny]
369. kredyt — zaufanie, wiara. [przypis redakcyjny]
370. co lud obchodzi — co lud oburza. [przypis redakcyjny]
371. Persjusz — Aulus Persius Flaccus (34–62 n. e.), satyryk rzymski z okresu cesarstwa. Piętnował zepsucie moralne i obyczajowe współczesnego Rzymu i przeciwstawiał mu starorzymską cnotę. „Satyry jego wiadomości wieków naszych doszły i między wyborniejszymi rzymskimi autorami dały mu miejsce” (Zbiór potrzebn. wiad.). Wiersze satyry dotyczące Persjusza nie są zgodne z rzeczywistością. (S. Skimina, Persjusz w Polsce, Toruń 1952, s. 55). [przypis redakcyjny]
372. wróżka — wróżba. [przypis redakcyjny]
373. Pretor — „urzędnik Rzeczypospolitej Rzymskiej, najpierwszy w dostojeństwie po konsulach, jego obowiązek był sądzić sprawy obywatelów”. (Zbiór potrzebn. wiad.). [przypis redakcyjny]
374. Stratni — utracjusze, marnotrawcy. [przypis redakcyjny]
375. znikły — znikomy, nietrwały. [przypis redakcyjny]
376. Bogdaj ów czas szczęśliwy... — aluzja do panowania Sasów, a szczególnie Augusta II, który urządzał orgie pijackie w czasie rozjazdów po kraju dla skaptowania sobie stronników w czasie walki o tron ze Stanisławem Leszczyńskim. [przypis redakcyjny]
377. trzy stany — król, stan senatorski i rycerski. [przypis redakcyjny]
378. Zakładanie wielkich modnych ogrodów było bardzo kosztowne i przyczyniało się niejednokrotnie do ruiny gospodarcze] nierozważnych amatorów ogrodnictwa. [przypis redakcyjny]
379. karczochy — delikatna jarzyna, podawana jako potrawa luksusowa. [przypis redakcyjny]
380. Płużne — pracujące bardzo ciężko, jak przy pługu. [przypis redakcyjny]
381. cecha — próba (wyznaczająca wartość metali szlachetnych). [przypis redakcyjny]
382. manijerny — elegancki, wytworny. [przypis redakcyjny]
383. sprawny — zręczny. [przypis redakcyjny]
384. grzeczne Sokratesy... — wymienionym tu postaciom starożytnych filozofów, mężów stanu, uczonych i pisarzy przypisuje Krasicki ironiczne cechy wprost przeciwne tym, którymi się odznaczali się zgodnie z przekazana tradycją. [przypis redakcyjny]
385. Co nie jest do istności — to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]
386. go — je: milczenie. [przypis edytorski]
387. Zbyt poznani — przejrzani. [przypis redakcyjny]
388. tajne — zatajone przed społeczeństwem. [przypis redakcyjny]
389. Maszka — maska; dawniej: maszkaron. [przypis edytorski]
390. nie jest jej kunszt głuszyć — nie trudno zmusić ją do milczenia. [przypis redakcyjny]
391. wyruszyć — wydobyć na światło dzienne. [przypis redakcyjny]
392. niezmazanej — czystej, niepokalanej. [przypis edytorski]
393. Mocnić — umacniać. [przypis redakcyjny]
394. barwa — tu: cecha, znamię. [przypis redakcyjny]
395. Co nie jest do istności — to, czego nie możemy zaliczyć do rzeczy istniejących; to, czego się nie da wymierzyć ani zliczyć. [przypis redakcyjny]
396. go — je: milczenie. [przypis edytorski]
397. Zbyt poznani — przejrzani. [przypis redakcyjny]
398. tajne — zatajone przed społeczeństwem. [przypis redakcyjny]
399. Maszka — maska; dawniej: maszkaron. [przypis edytorski]
400. nie jest jej kunszt głuszyć — nie trudno zmusić ją do milczenia. [przypis redakcyjny]
401. wyruszyć — wydobyć na światło dzienne. [przypis redakcyjny]
402. niezmazanej — czystej, niepokalanej. [przypis edytorski]
403. Mocnić — umacniać. [przypis redakcyjny]
404. barwa — tu: cecha, znamię. [przypis redakcyjny]
405. dzielność — władza, siła. [przypis redakcyjny]
406. żądza — żądanie. [przypis redakcyjny]
407. zamożne — przemożne, potężne. [przypis redakcyjny]
408. wolne — swobodnie wypowiedziane, niehamowane. [przypis redakcyjny]
409. Mesalina — słynna z rozpusty żona cesarza rzymskiego Klaudiusza, „dla niepowściągnionej rozwiązłości śmiercią ukarana od męża swego”. (Zbiór potrzebnych wiadomości). [przypis redakcyjny]
410. Penelopa — żona Odyseusza, jednego z głównych bohaterów Iliady i Odysei Homera, wzór wierności małżeńskiej. [przypis redakcyjny]
411. W zaniechanej później brulionowej redakcji satyry odczytujemy odmienny fragment zakończenia: Czyta modny literat sprośne w wierszach strofy, / Bluźnią grzecznie a śmiało modne filozofy, / A ciekawość niewieścia, którą wstyd nie tłumi, / Chwali sprośność i bluźni to, co nie rozumie. / Równe stanów i związków najświętszych koleje: / Córka z matki, syn z ojca, mąż z żony się śmieje, / Natrząsa się brat z brata, a kiedy go ściska, / Myśli wtenczas, skąd pochop wziąć na pośmiewiska. (I. Krasicki, Satyry i listy. [przypis redakcyjny]
412. piętno — cecha, właściwość. [przypis redakcyjny]
413. zmyślnej — wymyślnej. [przypis redakcyjny]
414. dzielność — władza, siła. [przypis redakcyjny]
415. żądza — żądanie. [przypis redakcyjny]
416. zamożne — przemożne, potężne. [przypis redakcyjny]
417. wolne — swobodnie wypowiedziane, niehamowane. [przypis redakcyjny]
418. Mesalina — słynna z rozpusty żona cesarza rzymskiego Klaudiusza, „dla niepowściągnionej rozwiązłości śmiercią ukarana od męża swego”. (Zbiór potrzebnych wiadomości). [przypis redakcyjny]
419. Penelopa — żona Odyseusza, jednego z głównych bohaterów Iliady i Odysei Homera, wzór wierności małżeńskiej. [przypis redakcyjny]
420. W zaniechanej później brulionowej redakcji satyry odczytujemy odmienny fragment zakończenia: Czyta modny literat sprośne w wierszach strofy, / Bluźnią grzecznie a śmiało modne filozofy, / A ciekawość niewieścia, którą wstyd nie tłumi, / Chwali sprośność i bluźni to, co nie rozumie. / Równe stanów i związków najświętszych koleje: / Córka z matki, syn z ojca, mąż z żony się śmieje, / Natrząsa się brat z brata, a kiedy go ściska, / Myśli wtenczas, skąd pochop wziąć na pośmiewiska. (I. Krasicki, Satyry i listy. [przypis redakcyjny]
421. piętno — cecha, właściwość. [przypis redakcyjny]
422. zmyślnej — wymyślnej. [przypis redakcyjny]
423. Tym dzielniej zeszły — tym radykalniej zniknęły. [przypis redakcyjny]
424. Więc zmyślał ów Horacy — zapewne uwaga Krasickiego odnosi się do ww. 45–48 p. 6 z III ks. Pieśni Horacego: „Z upłynnym czasem wszystko na dół leci: / Gorsi po dziadach nastali rodzice, / Rodziców jeszcze przepisują dzieci, / A nasi, nie wiem, czym będą dziedzice.” (Przekład A. Naruszewicza, [w książce:] A. Naruszewicz, Dzieła, Warszawa 1778, t. IV, s. 87). [przypis redakcyjny]
425. zwiększyć się — wydoskonalić się. [przypis redakcyjny]
426. się coś popsuło u osi — współczesne kalendarze (por. satyrę Żona modna.) zamieszczały przy bałamutnych przepowiedniach pogody obszerne komentarze na temat rzekomego odchylenia się osi ziemskiej, co miało być przyczyną zaburzeń atmosferycznych, m. in. i w Polsce. [przypis redakcyjny]
427. Drzemał Homer niekiedy — aluzja do słów Horacego z Listu do Pizonów (w. 359): Czasem i Homerowi zdrzymać się przychodzi, / Lecz w długiej dzieła pracy zasnąć się też godzi. — tzn., że nawet największym talentom zdarzają się momenty zniżenia lotu. (Q. Horatius Flaccus, De arte poetica [...] przekład Onufrego Korytyńskiego, Warszawa 1770, s. 19). [przypis redakcyjny]
428. matka rzeczy — natura. [przypis redakcyjny]
429. pojęcie — pojmowanie, wiedza. [przypis redakcyjny]
430. baczny — rozsądny, mądry. [przypis redakcyjny]
431. w punkcie — natychmiast. [przypis redakcyjny]
432. przedtem ledwo znaleźć było w tłumie — domyślnie: mędrca. [przypis redakcyjny]
433. wspacznym obrotem — przez wsteczny obrót ziemi i czasu (pisze o tym Platon w Kritonie). [przypis redakcyjny]
434. wiek złoty — złoty wiek rozkwitu nauk i sztuk.
1 ... 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Idź do strony:

Darmowe książki «Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Podobne książki:

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz