Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖
Krótki opis książki:
Twórcą, który w doskonały sposób wytykał różne wady współczesnym mu Polakom, był Ignacy Krasicki. Satyry to kolejny dowód kunsztu artystycznego tego autora.
Po raz kolejny wyśmiewa on takie wady jak pijaństwo, uleganie modzie, skąpstwo, a także ukazuje różne oblicza różnych życiowych sytuacji, np. małżeństwa lub podróży. Tym razem używa do tego gatunku, jakim jest satyra, łącząca w sobie elementy epiki, liryki i dramatu, jej zadaniem jest ukazanie rzeczywistości w krzywym zwierciadle.
Ignacy Krasicki to biskup warmiński, poeta, prozaik i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Autor pierwszej polskiej powieści (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki),a także wielu bajek, satyr i poematów heroikomicznych. Tworzył w imię zasady „i śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa”.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ignacy Krasicki
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ignacy Krasicki
były bardzo wąskie (na półtora łokcia), ustawiano koło stołów półki, na których podawane były słodycze. [przypis redakcyjny]
248. tatarskie ziele — tatarak. [przypis redakcyjny]
249. W ładunkach bibułowych kmin kandyzowany — kmin obsmażany w cukrze podawany był w tutkach z kolorowego papieru. [przypis redakcyjny]
250. toruński piernik pozłacany — pierniki toruńskie, których wyrób osiągnął szczytowy poziom w XVIII w., słynęły z wybornego smaku i bogatej ornamentyki. Często powlekane były dla ozdoby złotą farbą. [przypis redakcyjny]
251. że się stawię sprzecznie — że się przeciwstawię. [przypis redakcyjny]
252. kłaniam — forma pozdrowienia mająca odcień lekceważenia. [przypis redakcyjny]
253. Dla panien pokojowych — w bogatszych dworach szlacheckich prócz płatnej służby przyjmowano dziewczęta z chudopacholskich rodzin szlacheckich, pełniące funkcje pośrednie między damą do towarzystwa a służebną. [przypis redakcyjny]
254. kwatera — działka w ogrodzie. [przypis redakcyjny]
255. kiosk — altanka w kształcie chińskiej świątyni; holenderskie wanny — prawdopodobnie baseny wokół fontann wykładane ozdobnymi kafelkami holenderskimi. [przypis redakcyjny]
256. kościół Dyjanny — pawilon ogrodowy w kształcie świątyni greckiej. [przypis redakcyjny]
257. Belwederek — budynek na wzniesieniu z rozległym widokiem na okolicę. [przypis redakcyjny]
258. A ogród — jeszcze na początku panowania Stanisława Augusta modne były ogrody „francuskie”, odznaczające się symetrią i sztucznością doprowadzoną czasem do dziwactwa. Krasicki tak o nich pisze w Listach o ogrodach: „Nie dość było kunsztownej sztuce holenderskich zwłaszcza i niemieckich ogrodników czynić z drzew słupy, obeliski i piramidy, ledwo pojętym wysileniem przeistaczali je w posągi: „Grał na cytrze Apollo z jodły złotowłosy, / Ceres z szyszek borowych piastowała kłosy, / Błyszczał Neptun trójzębny od bzowego lustru, / Jowisz w zapale rzucał pioruny z ligustru, / Mars z figi, rozjuszony zabójczym rzemiosłem, / Bachus na tyce chmielu z Sylenem i osłem, Wenus / wdzięczna jałowcem z uśmiechu i giestu, Gracyje / porzeczkowe, Kupido z agrestu”. / (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. V, s. 393). Nowa moda, związana z sentymentalizmem, zastąpiła ogród „francuski” „angielskim”, który miał naśladować swobodną i dziką naturę. Gust francuskiego rokoka wprowadził do ogrodów „angielskich” architekturę sielanki dworskiej. Całe urządzenie ogrodu żony modnej, a więc belwederki, meczeciki, domki pustelnika, świątynie Diany spotykamy w opisach słynnych wówczas ogrodów, jak Solca Kazimierza Poniatowskiego, brata królewskiego, czy Arkadii Heleny Radziwiłłowej. [przypis redakcyjny]
259. Pamela — tytułowa bohaterka sentymentalnego romansu (1740) angielskiego pisarza Samuela Richardsona. [przypis redakcyjny]
260. Heloiza — bohaterka powieści czołowego przedstawiciela sentymentalizmu Jean—Jacques Rousseau, pt. Nowa Heloiza (1761). W szkicu O romansach Krasicki zaliczy przecież między „obyczajne” i Pamelę Richardsona: „Mieści się w rodzaju tych dzieł uczciwych i Pamela; ale choć z wielu miar te księgi godne szacunku, mogą ich miejsce inne w pierwiastkowej panien edukacji zastąpić”. (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. VI, s. 390). [przypis redakcyjny]
261. sztafeta — posłaniec konny. [przypis redakcyjny]
262. planta — plan, pomysł. [przypis redakcyjny]
263. Z stołowej izby balki wyrzuciwszy stare — w większych domach szlacheckich ozdabiano pułap belkami, wypełniając barwnymi ornamentami kwadraty powstałe przy skrzyżowaniu. Nowa moda wprowadza sufit gładki, ozdobiony malowidłami często o tematyce mitologicznej. [przypis redakcyjny]
264. Wenery ofiara — obraz przedstawiający boginię miłości, Wenerę, składającą parę gołębi na ofiarę. [przypis redakcyjny]
265. alkowa — sypialnia bez okien łącząca się z drugim pokojem. [przypis redakcyjny]
266. Gipsem wymarmurzony — ozdobiony gipsowymi sztukateriami. [przypis redakcyjny]
267. szafy mahoni — szafy mahoniowe. [przypis redakcyjny]
268. W przekreślonych po w. 145 wierszach brulionu pozorne zainteresowanie się książkami wyraża autor z dosadniejszą ironią: Jejmość moja uczona; nawet na stoliku, / Nawet na gotowalni swoje księgi mieści. / (I. Krasicki, Satyry i listy, s. 102). [przypis redakcyjny]
269. Po wieczerzy fajerwerk — sztuczne ognie, rzecz często bardzo kosztowna, były ulubionym sposobem uświetniania większych uroczystości bogatej szlachty i magnaterii. [przypis redakcyjny]
270. szmermel — fajerwerk o wężykowatych skrętach, który przed zgaśnięciem daje wystrzał. [przypis redakcyjny]
271. gumno — podwórze między zabudowaniami gospodarskimi. [przypis redakcyjny]
272. dociec — dobiec. [przypis redakcyjny]
273. estyma — poważanie, szacunek. [przypis redakcyjny]
274. tor — tu: sposób postępowania. [przypis redakcyjny]
275. grzeczny — wytworny. [przypis redakcyjny]
276. wyraz — wyrażone, określone. [przypis redakcyjny]
277. zażył — tu: wziął, przywłaszczył. [przypis redakcyjny]
278. liczman — znaczek umownej wartości zastępujący pieniądze przy grze karcianej. [przypis redakcyjny]
279. z siebie nic nie waży — sam nie stanowi żadnej wartości. [przypis redakcyjny]
280. walor — cena, wartość. [przypis redakcyjny]
281. nietuczne — nietuczące, niesycące. [przypis redakcyjny]
282. ciżba — tłum. [przypis edytorski]
283. a co słucha — a ten, co słucha, słuchający. [przypis redakcyjny]
284. być do kroju — przypaść do upodobania. [przypis redakcyjny]
285. dniem dobrym uraczył — powiedział mu „dzień dobry”. [przypis redakcyjny]
286. fawor — łaska, życzliwość. [przypis redakcyjny]
287. przemysł — przemyślność, przebiegłość. [przypis redakcyjny]
288. barwa — liberia służby, odmienna kolorem w każdym domu magnackim. [przypis redakcyjny]
289. teatrum — ulubiona metafora w. XVIII: „teatr życia ludzkiego”. [przypis redakcyjny]
290. Rzym... stawiał cnoty przysionek przed domem honoru — w mitologii Cnota „miana jest za boginią i czczona w ubiorze poważnej matrony, a częstokroć szędziwej, na kamieniu czworogranistym siedzącej. Tej Markus Marcellus wspaniały poświęcił kościół, przy którym zaraz i Honorowi bazylikę wystawić postarał się, ale tak żeby przez kościół Cnoty do bazyliki Honoru było przejście, czym chciał pokazać, iż inaczej do honoru wstąpić nie można, tylko przez cnotę”. (F. Pomey, Pantheum mithicum, albo bajeczna bogów historia, Warszawa 1768, s. 352–353). [przypis redakcyjny]
291. pięćdziesiąt — domyślnie: plag. [przypis redakcyjny]
292. kryminał — zbrodnia. [przypis redakcyjny]
293. plagi — baty, razy; chodzi o wymierzanie chłosty. [przypis edytorski]
294. pasamany — galony, tu: liberia. [przypis redakcyjny]
295. Zza karety, gdzie stawał — jako hajduk. [przypis redakcyjny]
296. mundur — mundury wojewódzkie albo obywatelskie nosiła szlachta pełniąca funkcje poselskie i urzędowe mocą uchwały sejmu z r. 1776; mundury poszczególnych województw różniły się kolorem kontuszów i żupanów. [przypis redakcyjny]
297. barwa — liberia sługi dworskiego. [przypis redakcyjny]
298. próba — dowód. [przypis redakcyjny]
299. na krzesła przerabia warsztaty — na krzesła senatorskie zamienia warsztaty rzemieślnicze. „Cudotworność” Fortuny określa tu autor przy pomocy poetyckiej przenośni; w XVIII w. bowiem uzyskanie godności senatorskiej przez mieszczanina było niemożliwe. [przypis redakcyjny]
300. ja nie chcę kaduka — nie chcę otrzymać majątku Macieja, oskarżając go jako nieszlachcica o bezprawne nabycie dóbr ziemskich. Kadukiem nazywano majątek pozostawiony bez testamentu i prawnych spadkobierców lub dobra skonfiskowane wyrokiem sądu, które otrzymywał zwykle oskarżający. [przypis redakcyjny]
301. maszkara — maska, kostium. [przypis redakcyjny]
302. czuł — czuwał. [przypis redakcyjny]
303. za co — czemu, dlaczego. [przypis redakcyjny]
304. opłonąć — ochłonąć. [przypis redakcyjny]
305. utratny — rozrzutny. [przypis redakcyjny]
306. strawne — wypłata służbie na wyżywienie. [przypis redakcyjny]
307. stema — setką, stoma; domyślnie: plagami. [przypis redakcyjny]
308. wziątek — tu: zapłata. [przypis redakcyjny]
309. snadnie — łatwo. [przypis edytorski]
310. widocznie — jawnie. [przypis redakcyjny]
311. oświeca — nadaje blasku. [przypis redakcyjny]
312. zmykać — ściągać, kraść. [przypis redakcyjny]
313. „Pokojowi była to służba pałacowa, jednakowo ubrana, zawsze przy pałaszach, stojąca za panem, panią i gośćmi z talerzami u stołu; tym się często trafiało leżeć na kobiercach”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 93). Chłostę na kobiercu odbierali pokojowi w odróżnieniu od chłopów, którym taki przywilej nie przysługiwał. [przypis redakcyjny]
314. gumienny, co w mierze — do obowiązków gumiennego należało kontrolowanie miary dostawianych lub wydzielanych z pańskiego spichrza plonów. [przypis redakcyjny]
315. komisarz — administrator, urzędnik do specjalnych zleceń. [przypis redakcyjny]
316. kraść — okraść. [przypis redakcyjny]
317. gala — uroczystość dworska, biesiada. [przypis redakcyjny]
318. Zwyczajne u dworu... — magnaci urządzali swoje dwory na wzór dworu królewskiego, ustanawiając szereg urzędów. Obok oficjalistów, którzy byli płatni, hierarchia dworska obejmowała również nie obarczonych żadnymi stałymi funkcjami dworzan, z których część związana była jednak z dworem służbowo, przeważnie na całe życie, i pobierała wynagrodzenie zależnie od ilości posiadanej służby i koni. Cały dwór, liczący niekiedy kilkaset osób, dzielił się zasadniczo na dwie części: właściwy dwór szlachecki i służbę pochodzenia plebejskiego. I tak np. oficjalnie zarządzał stajnią pańską koniuszy, w rzeczywistości wyręczający się masztalerzami, starszymi stajennymi. Pośrednie stanowisko na dworze zajmowali specjaliści, np. architekci, lekarze, muzycy, którzy jako przeważnie cudzoziemcy nie byli szlachtą, korzystali jednak z przywilejów dworzan. [przypis redakcyjny]
319. Szlachci dumny urzędnik — wzorem dworu królewskiego marszałek na dworze pańskim był mistrzem ceremonii biesiad i przyjęć. „Marszałek dworu musiał być koniecznie posesjonatem i jakim urzędnikiem powiatowym lub wojewódzkim; on zastępował gospodarza domu, pod jego dependencją byli dworzanie, w ścisłym bardzo dozorze pokojówce, paziowie, cała barwa (tak wówczas zwano liberią) i kuchnie”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 94); szlachcic — upiększać, wywyższać. [przypis redakcyjny]
320. zaszczyt — powaga, szacunek. [przypis redakcyjny]
321. „Liktorowie, rodzaj woźnych i sług przedniejszych urzędników rzymskich, nosili je [tzw. fasces — pęk rózg około drzewca toporowego uwiniony] w ręku przed urzędnikami. Że zaś ci liktorowie byli egzekutorami sentencji kryminalnych, a według zwyczaju rzymskiego winowajcy przed egzekucją rózgami byli bici [...], naówczas odwiązywał liktor pęk rózg od topora na smaganie winowajcy, toporem zaś głowę ucinał”. (Zbiór potrzebn. wiad., s. v. Fasces). [przypis redakcyjny]
322. pajuk — bogato ubrany służący. „Służby tej używano tylko w domu, w pokojach; dobierano do niej ludzi wysokiego wzrostu, pleczystych, z dużymi wąsami”. (J. D. Ochocki, Pamiętniki, s. 96.) [przypis redakcyjny]
323. nahajki, dyscypliny, wyrabiane w podlaskim miasteczku Boćki, znane współcześnie pod nazwą „boćkowskiego monitora”. [przypis redakcyjny]
324. niżnik czerwienny — walet kierowy. [przypis redakcyjny]
325. kinal — walet atutowy. [przypis redakcyjny]
326. matedorstwo — starszeństwo w kartach; matador — najstarsza karta atutowa. [przypis redakcyjny]
327. Lahir — Etienne de Vignoles (1390–1433), znany bardziej pod nazwiskiem La Hire, jeden z przywódców wojsk króla francuskiego Karola VII; nazwiskiem jego ochrzczono we Francji waleta kierowego. Tradycyjne przypisywanie La Hire’owi wynalezienia kart do gry nie jest zgodne z prawdą historyczną. [przypis redakcyjny]
328. Króle winne, czerwienne... — staropolskie nazwy kolorów w kartach, obok których w XVIII w. wprowadzono nazwy francuskie: pik, kier, trefl, karo. [przypis redakcyjny]
329. kralka — dama kierowa. [przypis redakcyjny]
330. adherent — stronnik, poplecznik. [przypis redakcyjny]
331. kolor wyświęci się — zostanie kolorem atutowym. [przypis redakcyjny]
332. tuz — as w kartach. [przypis redakcyjny]
333. Marek hrabia na żołędzi — tj. na treflu, bo zdobył majątek szulerską grą w karty. Ironiczny tytuł hrabiego na żołędzi wystylizowany jest na wzór ówczesnych tytułów rodowych, np. Jacek hrabia Fredro na Pleszowicach i Hoczwi. [przypis redakcyjny]
334. porze — pruje. [przypis redakcyjny]
335. faraon — hazardowa gra w karty, niezwykle popularna w Polsce od czasów saskich. [przypis redakcyjny]
336. pliszki — gra polegająca na rzucaniu czterech rozłupanych drewienek z gałęzi. Wygrana zależała od tego, czy ktoś rzucił do pary, tj. dwa drewienka na stronę płaską, białą i drugie dwa na stronę półokrągłą lub wszystkie cztery na jedną stronę. [przypis redakcyjny]
337. rus — gra w karty, w której ten wygrywał, kto miał trzy kolejne karty starsze lub jednego koloru [przypis redakcyjny]
338. bicz — rodzaj popularnej gry karcianej. [przypis redakcyjny]
339. ciskanka — gra pieniędzmi lub liczmanami: „orzeł czy reszka”. [przypis redakcyjny]
340. Asamble — bale, reduty były miejscem szczególnie wysokiej gry w karty. [przypis redakcyjny]
341. sztony — liczmany, znaczki metalowe lub kościane zastępujące umownie pieniądze w grze. [przypis redakcyjny]
342. bankierowie na walne jarmarki — kontrakty, wielkie doroczne zjazdy szlachty dla
Darmowe książki «Satyry - Ignacy Krasicki (biblioteka w txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Podobne książki:
Dodaj komentarz
Uwagi (0)