Poetyka - Arystoteles (darmowa biblioteka internetowa .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Pierwszy w historii traktat poświęcony teorii literatury. Arystoteles charakteryzuje w nim „poezję”, rozumianą przez niego jako literatura posiadającą fabułę, a zatem z wyłączeniem liryki, jako sztukę naśladowczą wykorzystującą mowę. Opisuje trzy rodzaje literatury: epos, tragedię i komedię, krótko omawia historyczny rozwój obu gatunków scenicznych oraz dokonuje szczegółowej analizy budowy, sposobów i środków używanych przez poszczególne sztuki. Wskazuje na przykładach, w jaki sposób dzieła powinny być konstruowane, a jakie rozwiązania stanowią błąd w sztuce i powinno się ich unikać. Pierwotnie traktat składał się z dwóch części, z których przetrwała tylko pierwsza, poświęcona przede wszystkim analizie tragedii oraz porównaniu eposu z tragedią. Część poświęcona komedii zaginęła.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Arystoteles
- Epoka: Starożytność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Poetyka - Arystoteles (darmowa biblioteka internetowa .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Arystoteles
„Katalog okrętów” — tradycyjna nazwa fragmentu II księgi Iliady (II 479–779), w którym Homer wymienia zgromadzone na wyprawę trojańską wojska achajskie z różnych krain i miast, ich wodzów i liczbę okrętów. [przypis edytorski]
143. poematu „Cypria” i (...) „Iliady mniejszej” — Epopeja Cypria opisująca zdarzenia zaszłe przed czasem, o którym mowa w Iliadzie, miała być utworem Stasinosa z Cypru, z końca VIII w. p.n.e.; Iliada mniejsza, opowiadająca zdarzenia późniejsze, aż do zburzenia Ilionu, była podobno dziełem Leschesa, Lesbijczyka, który żył w VII w. p.n.e. [przypis tłumacza]
144. scena pogoni za Hektorem... — Homer, Iliada XXII 205. [przypis tłumacza]
145. w przekonaniu o prawdziwości tego drugiego dusza nasza daje się w błąd wprowadzić, jakoby i tamto pierwsze prawdą było. A przykładem na to jest ów ustęp z „Niptrów” — Homer, Odyseja XIX 164–260. [Arystoteles wskazuje na scenę, która poprzedza mycie nóg: Odyseusz opowiada Penelopie, że jest Kreteńczykiem, który kiedyś spotkał jej męża, i na dowód prawdziwości swoich słów opisuje jej ubiór Odyseusza; Penelopa ze zgodnego z prawdą opisu ubioru wnioskuje, że poprzedzająca ten opis opowieść jest prawdziwa; stanowi to przykład wprowadzenia w błąd przez użycie pewnego prawdziwego elementu, jednak tutaj zmylona została postać utworu, a nie jego odbiorca; red. WL] [przypis tłumacza]
146. w „Elektrze” opowiadają o igrzyskach pytyjskich — Sofokles, Elektra 680 i nast. [w dramacie wychowawca Orestesa podaje szczegółowy opis okoliczności jego rzekomej śmierci podczas igrzysk, które jednak zostały ustanowione w czasach historycznych (582 p.n.e.); wyraźny anachronizm razi Arystotelesa; red. WL] [przypis tłumacza]
147. „Myzowie” — Myzowie była tragedia Ajschylosa. Telefos, syn Heraklesa, zabił w Tegei swoich wujów i zmuszony był udać się do Myzji dla zmycia z siebie tej plamy. Nie wolno mu było wymówić słowa przez całą tę drogę. Zużytkowanie tej okoliczności w tragedii gani Arystoteles. [przypis tłumacza]
148. w „Odysei” szczegóły odnoszące się do wysadzenia na ląd Odyseusza — Homer, Odyseja XIII 119 i nast. [Arystoteles ma na myśli, że wydaje się niewiarygodne, iż Odyseusz nie obudził się, kiedy jego statek przybił do lądu na Itace, a żeglarze feaccy wynieśli go na brzeg; red. WL] [przypis tłumacza]
149. co do bogów (...) jak o tym utrzymuje Ksenofanes — W jednym fragmencie jego powiedziane, że o bogach nic pewnego powiedzieć nie można. Ksenofanes z Kolofonu (ur. ok. 569 p.n.e.) uczył, że jest tylko bóg jeden, wyższy nad wszelkie istoty, doskonały, a pojmował go jako istotę wewnętrzną świata. [przypis tłumacza]
150. a dzidy ich stały prosto na żeleźcach — Homer, Iliada X 152. [Arystoteles zapewne ma na myśli, że włócznie niełatwo wbić ostrzami w ziemię, tak żeby stały stabilnie w pionie i nie przewróciły się; red. WL] [przypis tłumacza]
151. οὐρῆας μὲν πρῶτον (muły naprzód) — Homer, Iliada I 50. [gdzie mowa o tym, że Apollo, mszcząc się za zniewagę wyrządzoną przez Achajów, niosącymi zarazę strzałami z łuku poraził najpierw muły i psy; krytycy podnosili, że w pierwszej kolejności powinien przecież zaatakować ludzi; red. WL] [przypis tłumacza]
152. Dolona, „który z postaci był szpetny” — Homer, Iliada X 316. [być może Arystoteles odnosi się do problemu wynikającego z mniemanej nieforemności ciała Dolona w połączeniu w występującym w tym samym wersie stwierdzeniem, że był szybki w biegu; red. WL] [przypis tłumacza]
153. mocniej namieszaj wina — Homer, Iliada IX 203. [przypis tłumacza]
154. o winie niemieszanym, jakoby dla pijaków — starożytni Grecy uważali picie wina rozcieńczonego wodą za przejaw cywilizacji. Wino nierozcieńczone pili tylko barbarzyńcy i pijacy. [przypis edytorski]
155. „Inni tedy bogowie i mężowie spali przez całą noc”, a tuż potem mówi poeta: „a ilekroć na równinę trojańską spojrzał, fletów i piszczałek odgłos” — Mowa tu o Iliadzie X 1–13, nie o Iliadzie II 1, tylko że czytamy tam ἄλλοι, nie πάντες, nadto w tekście dzisiejszym sprzeczności żadnej nie widzimy [ponieważ wszyscy prócz Agamemnona Achajowie śpią, natomiast wrzawa dociera do niego zapewne z obozu trojańskiego; red. WL]. [przypis tłumacza]
156. sama jedna nie zachodzi — Homer, Iliada XVIII 489. [mowa o konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy, która nie zachodzi pod horyzont, wbrew słowom poematu nie jest jednak jedyną z konstelacji, która pozostaje widoczna na niebie przez cały rok, a jedynie najbardziej znaną; red. WL] [przypis tłumacza]
157. można rozwiązać trudność, jak rozwiązywał Hippiasz Tazyjczyk: δίδομεν δέ οἱ (dajemy mu) — Słowa δίδομεν δέ οἱ εύχος αρέSζ czytamy w Iliadzie XXI 297. W tym miejscu odnoszą się do księgi II (sen Agamemnona), gdzie ich obecnie nie ma. Arystoteles miał zatem w swoim tekście słowa owe w Iliadzie II 15 zamiast Τρώεσσι δε κήδε έφηπται, jak dzisiaj czytamy. Hippiasz (nieznany nam zresztą wcale), pragnąc Zeusa uwolnić od zarzutu kłamstwa, zmienił akcent i uznał δίδομεν za infinitiv [bezokolicznik] w zastępstwie imperativu [trybu rozkazującego]. [przypis tłumacza]
158. τὸ μὲν οὗ καταπύθεται ὄμβρῳ (część jego psuje się na deszczu) — Homer, Iliada XXIII 328: miało być οὐ. Zarzucano, że to samo drzewo, które poeta dopiero co nazwał suchym, bezpośrednio potem mieni cokolwiek nadgniłym przez deszcz. Dlatego tenże sam Hippiasz zmienił οὐ na οὗ. [przypis tłumacza]
159. przez interpunkcję, np. Empedokles mówi: „nagle stają się śmiertelnymi, co dawniej byli nieśmiertelnymi i mieszanymi, co dawniej byli czystymi” — We fragmencie z Empedoklesa: αἶψα δὲ θνήτ᾽ ἐφύοντο τὰ πρὶν μάθον ἀθάνατ᾽ εἶναι ζωρά τε πρὶν κέκρητο przez użycie przecinka między ζωρά τε i πρὶν (które w takim razie musi być spójnikiem) myśl staje się niezrozumiała. O co się właściwie rozchodziło, trudno orzec, zwłaszcza że i tekst fragmentu niepewny. [przypis tłumacza]
160. dwuznaczność: παρῴχηκεν δὲ πλέω νύξ (minęła większa część nocy) — Homer, Iliada X 252. Po słowach przytoczonych następują wyrazy: τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δ’ ἔτι μοῖρα λέλειπται. Tłumacząc zatem: „minęła większa część nocy niż dwie trzecie”, nie można tego pogodzić z dodatkiem, że jeszcze trzecia część pozostawała. Arystoteles wyjaśnia zatem: „z dwóch połówek nocy upłynęła część większa”, to jest cała połowa jedna, a z drugiej tyle, że razem wziąwszy wynosiło to dwie trzecie części całej nocy. O takim rozumieniu miejsca przytoczonego wiemy ze scholiów, gdzie zachowało się to wyjaśnienie z zaginionego pisma Arystotelesa Άπορηματα Όμηρικά [Kwestie Homeryckie]. [przypis tłumacza]
161. nagolenica z cyny świeżo obrobionej — Homer, Iliada XXI 592. Cyna wymieniona tu zamiast innego metalu według Arystotelesa. Ponieważ spiż i miedź od najdawniejszych czasów obrabiano, przeszło miano spiżownik na rzemieślników, którzy sporządzali narzędzia także z innych metali. [przypis tłumacza]
162. mowa, że Ganimedes Zeusowi wino nalewa, chociaż bogowie wina nie piją — Homer, Iliada XX 234. [gdyż bogowie piją nektar, a śmiertelnicy wino; red. WL] [przypis tłumacza]
163. tu utkwiła spiżowa dzida — Homer, Iliada XX 270 i nast. [w opisie pojedynku włócznia rzucona przez Eneasza „utkwiła” w „złotej warstwie” tarczy Achillesa, przeszywając dwie inne warstwy, gdy trzy pozostałe warstwy tarczy, składającej się w sumie z pięciu warstw: złotej, dwóch spiżowych i dwóch cynowych, pozostały nietknięte; tymczasem wydaje się logiczne, że warstwa ze złota była warstwą zewnętrzną, powstaje więc problem, w jaki sposób włócznia przeszyła dwie następne warstwy, skoro utkwiła w pierwszej; red. WL] [przypis tłumacza]
164. ci, o których Glaukon mówi — Nie wiemy, o jakim Glaukonie mowa. [przypis tłumacza]
165. Ikarios (mit. gr.) — ojciec Penelopy. [przypis tłumacza]
166. Lakończyk — Spartanin, człowiek mieszkający w Lakonii, krainie, która stanowiła główną część państwa spartańskiego. [przypis edytorski]
167. Telemach (mit. gr.) — syn Odyseusza i Penelopy; jego podróż w poszukiwaniu ojca stanowi temat kilku spośród pieśni Odysei Homera. [przypis edytorski]
168. Lacedemon — Sparta. [przypis edytorski]
169. Inne znowu trudności usuwać należy... — Wyjaśnienia trudności podane w tym ustępie są po większej części błahe albo niedostateczne. Z jednej strony świadczy to o nierozwiniętej jeszcze wówczas krytyce utworów poetycznych, z drugiej o wielkiej względności Arystotelesa, który i w rzeczach podrzędniejszych nawet strzeże się przed narzucaniem poetom jakichkolwiek więzów zbytecznie ich krępujących. Pamiętać przy tym należy, że głównym zamiarem Arystotelesa nie było podanie samego rozwiązania tej lub innej trudności, ale wskazanie rozmaitych sposobów, przez które można je osiągnąć. [przypis tłumacza]
170. sprzeczność taką wprowadzi, jak np. Eurypides z Egeuszem uczynił — Czy mowa o wystąpieniu Egeusa w Medei w. 658, czy w innej tragedii, noszącej tytuł Egeus, nie wiadomo. [Arystoteles zdaje się wskazywać, że wprowadzenie postaci Egeusza (Ajgeusa), który przybywszy do Koryntu, w trakcie rozmowy z Medeą obiecuje jej schronienie w swoim kraju, a następnie wraca do domu, jest nieuzasadnione, skoro bohaterka była czarownicą i nie potrzebowała pomocy, zaś ze spotkania z Egeuszem nic dla fabuły nie wynika; red. WL] [przypis tłumacza]
171. Odparcia zaś zarzutów szukać należy w wyliczonych sposobach, a jest ich dwanaście — Sposoby te są: 1) można się powołać na cel sztuki, cel wywołania podziwu, 2) na to, że błąd nie dotyka kunsztu poetycznego, ale jakiś inny, 3) na zadanie poety wystawienia tego, co być powinno, 4) na rozpowszechnione mniemanie, 5) na rzeczywistość, 6) na warunki kompozycji. W pozostałych sześciu sposobach uwzględnione jest wyrażenie się: 7) użycie wyrazu obcego, 8) przenośni, 9) zastosowanie prozodii, 10) rozdzielenie albo połączenie wyrazów ściślejsze, 11) użycie wyrazu dwuznacznego albo 12) wyrazu ogólnie znanego i utartego. [przypis tłumacza]
172. przodownika chóru szarpią, jeżeli grają „Scyllę” — mityczna Scylla to potwór morski w postaci psa o sześciu pyskach i dwunastu przednich łapach, mieszkający pod skałą w morzu i ściągający żeglarzy ze statków. [przypis edytorski]
173. Myniskos mianowicie nazywał Kallippidesa (...) o Pindarze... — Myniskos, znakomity aktor Ajschylosa; Kallippides, słynący za czasów Sokratesa; Pindar i wymienieni poniżej Sozystrat i Mnasiteos nie są bliżej znani. [przypis tłumacza]
Wesprzyj Wolne Lektury!
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Nowoczesna Polska zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.
E-book można pobrać ze strony: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/arystoteles-poetyka/
Darmowe książki «Poetyka - Arystoteles (darmowa biblioteka internetowa .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)