Leopold Lis-Kula, Jacek Magdoń (biblioteka nowoczesna .pdf) 📖

Jego talent dostrzegł już w okresie strzeleckim Józef Piłsudski, zaliczając nastoletniego gimnazjalistę do grona tych, którzy „buławę marszałkowską noszą w tornistrze”. W szeregach I Brygady Legionów Polskich dowiódł trafności tych ocen, wyróżniając się w ciężkich walkach frontowych, podczas których znalazł jeszcze czas, aby zdać „wojenną” maturę. Umiejętność podjęcia najtrudniejszych wyzwań zaowocowała misją na Ukrainie w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej. Wywiad i dywersja okazały się żywiołem Leopolda Lisa-Kuli, ale konspiracja była też polem jego porażek. Kiedy znów w mundurze Wojska Polskiego ruszył na front ukraiński, po serii błyskotliwych zwycięstw poległ w ostatniej, wygranej przez siebie bitwie…  

Aleksandra Piłsudska w przedmowie do biografii Leopolda Lisa-Kuli (wówczas lektury szkolnej) pisała ze wzruszeniem:

Tak jak z bajki cudowną marą z ostatnich lat naszych dziejów jest postać młodziutkiego pułkownika Lisa-Kuli. Ile entuzjazmu, trudu, pracy dał dla zdobycia Niepodległości […]. Życie jego i praca to zaprzeczenie przysłowia: „głową muru nie przebijesz”.

Niepodległa II Rzeczpospolita uhonorowała wiernego żołnierza pośmiertnym awansem na stopień pułkownika, krzyżem Virtuti Militari (1922), Krzyżem Niepodległości z Mieczami (1930) i Krzyżem Wołynia (ok. 1932). Już 5 kwietnia 1919 r. minister spraw wojskowych dla uczczenia pamięci poległego na polu chwały ppłk. Lisa-Kuli przemianował Pociąg Pancerny Nr 3 („Pepetrójkę”) na „Podpułkownik Lis-Kula”; jego załoga zasłynęła na frontach wojen polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej.