Palestyna po raz trzeci - Ksawery Pruszyński (czytelnia książek online TXT) 📖
Wydana po raz pierwszy w 1933 roku książka Ksawerego Pruszyńskiego stanowi cykl reporterskich obrazów z Palestyny, gdzie właśnie — dzięki kolosalnemu, budzącemu mimowolny podziw wysiłkowi pionierów, wykorzystujących cień szansy, jaki pojawił się w polityce międzynarodowej — odradza się żydowskie państwo.
Pruszyński był wówczas korespondentem wileńskiego „Słowa”, trzymającego kurs konserwatywny za sprawą redaktora naczelnego, Stanisława Cata-Mackiewicza. Jednakże podobnie jak pismo potrafiło użyczyć swych łamów młodym, awangardowym i lewicowym żagarystom; tak samo Pruszyński potrafi zdobyć się na korektę swoich dotychczasowych zapatrywań. Autor „Palestyny po raz trzeci”, choć podkreśla swój katolicyzm (jeden z rodziałów stanowi emocjonalnie zaangażowany „reportaż uczestniczący” z uroczystości drogi krzyżowej podczas świąt wielkanocnych), swoją klasowo uwarunkowaną niechęć do komunizmu — podejmuje próbę obiektywnego spojrzenia na nowo powstające zręby społeczeństwa i kraju. Pisze wprost, jak bezpośrednie doświadczenie pozwalało mu wielokrotnie rozbijać antysemickie klisze.
Pruszyński szacunkiem postrzega żywiołowość, wielonurtowość i rozmach działań ludzi zmierzających do odzyskania Erec Israel; może nawet chciałby, żeby jego ojczyzna, też niedawno odrodzona, w tym i owym wzięła przykład z działań żydowskich. Co ciekawe jednak, niezwykle bystry reporter kreśli już wówczas zasadnicze rysy konfliktu politycznego w opisywanym regionie.
- Autor: Ksawery Pruszyński
- Epoka: Współczesność
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Palestyna po raz trzeci - Ksawery Pruszyński (czytelnia książek online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ksawery Pruszyński
72. Sowieci (pogard.) — Rosjanie; od ros. nazwy państwa powstałego po rewolucji radzieckiej 1917 r.: Советский Союз (fonet. Sowieckij Sojuz: Związek Radziecki), a. Союз Советских Социалистических Республик (fonet. Sojuz Sowieckich Socjalisticzjeskich Riespublik: Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, skrót ros.: CCCP, skrót pol. ZSRR); Związek Radziecki istniał w latach 1922–1991. [przypis edytorski]
73. Myśl w obcęgach. Studia nad psychologią społeczeństwa sowietów — wydana w 1931 r. publicystyczna książka Stanisława Cata-Mackiewicza stanowiąca owoc jego podróży po Związku Radzieckim odbytej w tym samym roku. [przypis edytorski]
74. Mackiewicz, Stanisław, pseud. Cat (1896–1966) — polski publicysta, wydawca i pisarz, z wykształcenia prawnik, propagator idei konserwatywnych; redaktor wydawanego w Wilnie dziennika „Słowo” w l. 1922–1939; w czasie II wojny światowej przebywał we Francji oraz Wielkiej Brytanii, działał w strukturach uchodźczych władz Rzeczypospolitej Polskiej; zwolennik pryncypialnie antyradzieckiej postawy, był zajadłym przeciwnikiem polityki gen. Władysława Sikorskiego, a następnie Stanisława Mikołajczyka; w l. 1954–1955 premier rządu londyńskiego; w 1956 powrócił do Polski. [przypis edytorski]
75. thalatta, thalatta (gr.) — morze, morze. [przypis edytorski]
76. co się u nas popularnie nazywa „propagandą Boya” — chodzi o planowaną rozrodczość, stosowanie środków antykoncepcyjnych. [przypis edytorski]
77. po kilka dzieci — popr.: po kilkoro dzieci. [przypis edytorski]
78. parti pris (fr.) — stronniczość. [przypis edytorski]
79. więcej (...) jak — dziś popr. w tego typu porównaniach: więcej niż. [przypis edytorski]
80. Kollokacja starego Korzeniowskiego — powieść z 1847 r. o życiu szlachty podolskiej, miłości i narodzinach stosunków kapitalistycznych, autorstwa Józefa Korzeniowskiego (1797–1863). [przypis edytorski]
81. Balfoura deklaracja (ang. The Balfour Declaration) — list wystosowany 2 XI 1917 r. przez rząd brytyjski w osobie ministra spraw zagranicznych, lorda Arthura Jamesa Balfoura (1848–1930), na ręce przywódcy społeczności żydowskiej w Wielkiej Brytanii, barona Waltera Rothschilda w celu przekazania treści pisma do wiadomości Syjonistycznej Federacji Wielkiej Brytanii i Irlandii. List zawierał deklarację, że Wielka Brytania podziela pragnienie odtworzenia w Palestynie „żydowskiej siedziby narodowej” („national home for the Jewish people”) i stanowił wyjście naprzeciw oczekiwaniom i usiłowaniom podejmowanym przez ruch syjonistyczny w Europie. Deklarację Balfoura opublikowano 9 listopada 1917 r., a następnie włączono do traktatu pokojowego zawartego w 1920 r. w Sèvres z Imperium Osmańskim. Działania te zaowocowały utworzeniem brytyjskiego Mandatu Palestyny. [przypis edytorski]
82. Gruba Berta (niem. M-Gerät, pot. Dicke Bertha) — najcięższy moździerz oblężniczy I wojny światowej wyprodukowany w liczbie 30 przez zakłady Kruppa w Essen (popularna nazwa Dicke Bertha miała „uhonorować” żonę fabrykanta broni Gustava Kruppa, Bertę Krupp); pociski moździerza (kaliber 420 mm) przebijały stropy o grubości 2,5 metra oraz osłony pancerne o grubości do 300 mm. [przypis edytorski]
83. symplak — zapewne: ktoś upraszczający złożoność problemu. [przypis edytorski]
84. dyplomant — tu: absolwent, który uzyskał dyplom ukończenia uczelni. [przypis edytorski]
85. powstanie sipajów (1857–1858) — powstanie w Indiach przeciwko Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, działającej jako niezależna władza kolonialna w imieniu Korony brytyjskiej; zapoczątkowane przez bunt oddziałów sipajów, czyli żołnierzy indyjskich w armii brytyjskiej, było wspierane przez lokalnych książąt; ostatecznie zostało krwawo stłumione, lecz skutkiem powstania było zlikwidowanie Kompanii Wschodnioindyjskiej i przejęcie władzy w Indiach bezpośrednio przez Koronę brytyjską. [przypis edytorski]
86. les fils dociles de la France (fr.) — posłuszni synowie Francji. [przypis edytorski]
87. nieudały (daw. forma) — dziś: nieudany. [przypis edytorski]
88. Akka (hebr. עכו: Akko; arab. عكا: Akka) — miasto w Izraelu, zw. także: Akra, Saint-Jean-d’Acre (fr.), położone w Dystrykcie Północnym, strategicznie położone, starożytne miasto portowe, o historii sięgającej epoki brązu. [przypis edytorski]
89. osiedlnictwo — dziś popr.: osadnictwo. [przypis edytorski]
90. hospicjum — tu: gospoda. [przypis edytorski]
91. hispano-suiza — samochód luksusowej marki, produkowanej przez założone w 1904 r. przedsiębiorstwo Hispano-Suiza, działające w branży lotniczej i motoryzacyjnej, a do II wojny światowej będące producentem broni, silników i luksusowych samochodów. [przypis edytorski]
92. Quo vadis? Quo vadimus? Getsemani, vadimus hodie (łac.) — Dokąd idziesz? Dokąd idziemy? Dziś idziemy do Getsemani. [przypis edytorski]
93. Ave Maria, gratia plena, Dominus tecum (łac.) — Zdrowaś Mario, łaskiś pełna, Pan z tobą (początkowe słowa jednej z modlitw chrześcijańskich). [przypis edytorski]
94. wystawić sobie (daw.) — wyobrazić sobie. [przypis edytorski]
95. Gotfryd a. Gotfred z Bouillon (ok. 1058–1100) — oryg. fr. Godefroy de Bouillon; książę Lotaryngii z rodu Ardennes-Verdun; jako jeden z pierwszych baronów odpowiedział na apel wzywający do krucjaty przeciwko muzułmanom i odbicia Jerozolimy z rąk Turków Seldżuckich, wystosowany przez synod duchowieństwa chrześcijańskiego zwołany przez papieża Urbana II w 1095 r. w Clermont. Dla sfinansowania wyprawy do Ziemi Świętej poniósł znaczne wydatki, sprzedając lub zastawiając swoje dobra u biskupów Verdun i Liège i stał się jednym z przywódców pierwszej krucjaty krzyżowej. 15 sierpnia 1096 r. wyruszył do Ziemi Świętej wyruszył wraz ze swoimi braćmi, na czele armii złożonej z oddziałów Lotaryńczyków, Flamandów, Saksończyków i Nadreńczyków; pod koniec grudnia 1096 r. dotarł do Konstantynopola, złożył hołd lenny cesarzowi Aleksemu I, przyrzekając zdobyć i przywrócić Bizancjum wszystkie dawne posiadłości Cesarstwa. Podczas oblężenia Jerozolimy dowodził siłami atakującymi z płn. wschodu; jako jeden z pierwszych wdarł się do miasta 15 lipca 1099 r. Po zdobyciu Jerozolimy pełnił władzę królewską, przyjąwszy tytuł Obrońcy Grobu Świętego. Zginął 18 lipca 1100 r. pod Hajfą, podczas wyprawy przeciwko sułtanowi Damaszku. [przypis edytorski]
96. oblepły — dziś popr.: oblepiony. [przypis edytorski]
97. niezmazalny — dziś popr.: niezmazywalny. [przypis edytorski]
98. Te Deum (łac.) — Ciebie Boże (wysławiamy); początkowe słowa jednej z pobożnych pieśni chrześcijańskich. [przypis edytorski]
99. Resurrexit sicut dixit (łac.) — zmartwychwstał, jak zapowiedział. [przypis edytorski]
100. tych trzy dni — dziś popr.: te trzy dni. [przypis edytorski]
101. urbi et orbi (łac.) — miastu i światu (formuła używana w odniesieniu do błogosławieństwa udzielanego przez papieża po uroczystej mszy w Niedzielę Wielkanocną w Rzymie). [przypis edytorski]
102. das wirkliche Deutschland (niem.) — prawdziwe Niemcy. [przypis edytorski]
103. wir suchten das religiöse Judentum — szukaliśmy religijnych Żydów (religijnego żydostwa). [przypis edytorski]
104. was sind das: Juden (niem.) — co to jest: Żydzi. [przypis edytorski]
105. billige Bleisoldaten; deine sind viel, viel bessere (niem.) — tanie ołowiane żołnierzyki; twoje są dużo, dużo lepsze. [przypis edytorski]
106. Dann aber kehrten wir zurück; in dem Ghetto war nichts zu suchen (niem.) — Potem jednak wróciliśmy; w getcie nie było czego szukać. [przypis edytorski]
107. Deutsch-Jüdisch Wander-Verein (niem.) — Niemiecko-Żydowskie Towarzystwo Wędrowców. [przypis edytorski]
108. deutsch-jüdisch (niem.) — niemiecko-żydowski. [przypis edytorski]
109. dajmonion (z gr. daimōn: bóg, demon) — w filozofii staroż. rodzaj odzywającego się w duszy człowieka wewn. głosu, sumienia, głosu bóstwa itp. [przypis edytorski]
110. doktor Judym — Tomasz Judym, główny bohater powieści Stefana Żeromskiego Ludzie bezdomni; sam pochodzący z nizin społecznych, dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu oraz własnym zdolnościom i ciężkiej pracy uzyskał świetne wykształcenie: ukończył studia medyczne na Sorbonie w Paryżu; jednak nie uległ pokusie konsumowania swojego sukcesu i nie zajął się np. leczeniem zamożnych pacjentów, lecz, kierując się ideami altruizmu, organicyzmu oraz pracy u podstaw, poświęcił się ostatecznie działaniu na rzecz podniesienia warunków życia ludzi ubogich i najbardziej potrzebujących pomocy lekarskich, jak robotnicy w Zagłębiu Dąbrowskim; aby realizować ten wzniosły cel, idąc za głosem wewnętrznym, zdecydował się nie zakładać własnej rodziny, poświęcił osobiste szczęście i zerwał narzeczeństwo z pokrewną mu duchowo kobietą, Joanną Podborską. [przypis edytorski]
111. Sturm und Drang Periode (niem.) — okres burzy i naporu; opisowa nazwa dla epoki preromantyzmu niem., przypadającej na lata 1767–1785i związanej z działalnością w dziedzinie filozofii i literatury: Johanna Gottfrieda Herdera, Johanna Wolfganga Goethego (por. przede wszystkim jego powieść epistolarną Cierpienia młodego Wertera) oraz Fryderyka Schillera (por. tegoż dramat Zbójcy); w muzyce do tego nurtu zalicza się natomiast m.in. symfonie Haydna z tego okresu. [przypis edytorski]
112. panopticum (z łac.) — zbiór osobliwości a. wystawa rzeczy osobliwych. [przypis edytorski]
113. spośród nich samych (...) wyniszcza się coraz to więcej — w domyśle: ludzi. [przypis edytorski]
114. Saint Jean d’Acre — Akka. [przypis edytorski]
115. training drive (ang.) — jazda próbna. [przypis edytorski]
116. smash (ang.) — zderzenie; także: świetne uderzenie (np. w tenisie). [przypis edytorski]
117. unteroficer (z niem.) — podoficer; tu: niższy urzędnik. [przypis edytorski]
118. osiedlnictwo — dziś popr.: osadnictwo. [przypis edytorski]
119. białogwardziejski — dziś popr.: białogwardyjski. [przypis edytorski]
120. Hoflieferant (daw., niem.) — nadworny dostawca. [przypis edytorski]
121. poputczik (z ros.) — idący tą samą drogą; towarzysz podróży; współwędrowiec; tymczasowy sojusznik. [przypis edytorski]
122. Klaczko, Julian (1825–1906) — ur. w Wilnie jako Jehuda Lejb, polski krytyk literacki i historyk sztuki pochodzenia żydowskiego, także publicysta polityczny i eseista związany z krakowskim środowiskiem konserwatywnym; był prywatnym nauczycielem synów Zygmunta Krasińskiego, współpracował z Hotelem Lambert, zyskał sobie tytuł c.k. radcy dworu. [przypis edytorski]
123. Allenby, Edmund Henry Hynman (1861–1936) — jeden z najwybitniejszych dowódców armii brytyjskiej, marszałek polny; dowódca Egipskiego Korpusu Ekspedycyjnego w kampanii na płw. Synaj i w Palestynie podczas I wojny światowej, w l. 1917–1918 przeprowadził śmiałą kampanię na Bliskim Wschodzie, łączącą działania piechoty, kawalerii i lotnictwa, uznawany z tego powodu za prekursora taktyki Blitzkriegu (tj. wojny błyskawicznej). [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to
Uwagi (0)