Podróż po Ameryce Północnej - Olympe Audouard (gdzie czytać książki w internecie za darmo .txt) 📖

Zaprawdę, powiadam wam, stary świat pozostał w tyle; Amerykanie są zwiastunami przyszłych wieków.

Zasługują oni pod każdym względem na nazwę ludzi dwudziestego wieku. Rycerstwo! historia starożytna! — nie znają tego nawet z nazwy.

Idee przyjęte i nakazane zwyczajem? Przesądy!

Nie myślcie jednakże, iż je podeptali nogami, nie; oni to wszystko szanują, ale z dziwną zręcznością umieją obracać na własną korzyść!

Talleyrand88 był tylko naiwny w porównaniu z ludźmi Nowego Świata.

Tartuffe89 to głupiec, mający dobre zasady, ale nieumiejący chować ich w sekrecie, odkrywał całą swoją duszę Elmirze.

Amerykanie są kuci, bardzo kuci. Praktyczność ich przechodzi wszelkie granice. I tak: nie ma wolnomyślicieli w Ameryce... bo to rzecz niepraktyczna; religia jest płaszczem wygodnym i łatwym do noszenia dla ludzi obrotnych!

Wolnomyśliciel! Ależ takiego ciągle biorą na egzamin, śledzą jego życie, szukają w nim zgorszenia, bojaźliwie, lecz z nieporównaną gorliwością; pełno ma nieprzyjaciół. Gdy tymczasem świętoszek to co innego; wierzą ślepo jego cnocie.

Amerykanie są pobożni, bardzo pobożni, czynami to pokazują.

Lubią moralność, ciągle o niej mówią; są surowymi bigotami nawet.

Nie znajdziesz między nimi ateuszów, wszyscy wierzą w Boga. On jest wielki, nieskończony i wszechmocny, mówią; trzeba go wielbić w każdej godzinie życia.

Ale myślą także, iż jeżeli miło jest służyć Bogu, to i diabłu czasem zakadzić nie wadzi.

Temu czarnemu szatanowi jednakże służyć trzeba ostrożnie, nie zanadto, bo nabywa się w takim razie reputacji łotra i traci szacunek u ludzi poczciwych; a szacunek jest potrzebny.

Szukali więc sposobu takiego zachowania się, żeby nie stracić dobrej opinii, a nie przyjąć zarazem upokorzeń, jakie ona za sobą pociąga. Powiedzieli sobie, że dać wolny bieg wszystkim namiętnościom, wszelkim wadom, używać uciech, nie będąc za nie karanym pogardą, byłoby to tym nowym postępem, tym nec plus ultra postępu!

Szukali i... znaleźli...

Tak, powtarzam, Tartuffe, którego nie znają nawet z nazwiska, był wielkim niezgrabiaszem przy nich.

Dla dopięcia swego celu Amerykanie tego trzymają się przepisu; jest on może nie bardzo uczciwy, ale za to dowcipny.

U nich Bóg, cnota, moralność są na usługach namiętności i występku.

Stworzyli oni sekty religijne przedstawiające wszystkie wady, rozpusty, niemoralności, jakie tylko wymyślić i wymarzyć może imaginacja ludzka.

Odgrywa się sztukę.

Każdy wybiera sektę schlebiającą niemoralnościom, do których największy ma pociąg, i jest gorliwym jej wykonawcą.

Proszę go nie nazywać rozpustnikiem, bo odpowiedziałby dumnie i surowo:

— Panie, ja pełnię swoją religią!

Gdyby kto chciał przekonywać ich, że właśnie ta religia służy im do nieprawości, nazwaliby go nietolerantem.

Dzięki temu dowcipnemu wymysłowi religii zezwalającej na wszelkie instynkty nierządne, żądze urojone, złe namiętności, nie ma najmniejszej niemoralności w Ameryce; są tylko sto dwadzieścia dwie sekty religijne pozwalające na wszelką rozpustę możebną i niemożebną.

Nie ma tam ludzi niemoralnych, są tylko pobożni i gorliwi wykonawcy sekt.

Trzeba widzieć, z jakim błogosławionym zapałem każdy wypełnia religię przez siebie obraną!

Trzeba widzieć, jak ci mistrze świętoszkowie gorszą się demoralizacją Europy! Jaki grad obelg spada codziennie z ich ust na lekkomyślność obyczajów francuskich!

Bo Francja szczególniej jest przedmiotem ich potępienia.

Uświęcić rozpustę! Taka myśl, zaiste, nie przyszła by nigdy do głowy narodowi francuskiemu; jest on w samej rzeczy trochę lekkomyślny, ale oddajmy mu tę sprawiedliwość, że nie zapiera się swoich wad, swoich nawet występków.

O, wielka różnica między Francuzem a Amerykaninem.

Francuz niekiedy chce się wydać gorszy, niż jest rzeczywiście. Pobożny odgrywa czasem rolę wolnomyśliciela, cnotliwy pozwoli uważać się za niemoralnego. Nie chełpi się z cnoty, ukrywa ją nawet. Yankees przeciwnie, mając ciągle na języku cnotę, moralność, nie jest ani cnotliwy, ani moralny; jest on udanej skromności, surowy, aby ukryć swoją niemoralność, jest to Don Juan90 przysięgający, że nie dla swojej przyjemności ugania się za pięknościami, ale jedynie dla zachowania przepisów swojej religii.

Nie ufam ludziom mającym ciągle na ustach wyrazy: honor, cnota, moralność; być poczciwym, cnotliwym jest rzeczą tak naturalną, że nie ma o czym mówić.

Przesada w praktyce pobożności oburza mnie zawsze, bo zdaje mi się, że jedynie ma na celu ukrywać jakieś niecne postępki.

Tym uczuciem nieufności wiedziona, odkryłam przyczynę surowości ludu amerykańskiego.

Słyszałam ich zawsze mówiących tylko o moralności, o obowiązkach, o cnocie; widziałam ludzi zatopionych w Bogu, drażliwych na najmniejsze słówko wolnomyślicieli.

W dziennikach czytałam długie artykuły o rozpuście i bezbożności narodu francuskiego. Porównują Paryż z Sodomą i Gomorą. W niedziele tylko Biblię widzieć można w rękach u wszystkich.

Pomyślałam sobie: to nienaturalne... zbyt wiele przesady, to musi coś ukrywać. Zaczęłam badać. Amerykanie starają się przekonywać, że nowy świat jest jedną religijną gminą, zajętą wyłącznie swoim zbawieniem...

Kiedy byłam już na tropie jednej sekty, bardzo gorszącej, starali się mnie zmylić, a kiedy żądałam wyjaśnienia, dawali mi je niedokładne albo zwracali rozmowę na inny przedmiot.

Ale jeśli kobieta chce... jeżeli Bóg tego nie chce, to przynajmniej diabeł jej pomoże. Udało mi się dojść prawdy o wielu z nich. Są takie, o których mówić niepodobna; a chociaż we francuskim języku wszystko się da omówić, domyślić, nie czuję się jednakże na siłach dać o nich pojęcie.

Takiego rodzaju jest np. sekta Oneida. Posiada ona rozległy zakład w stanie samego Nowego Jorku; jest to gmach wystawiony na wzór pałacu wersalskiego. Są tam prześliczne ogrody. Pałac ten, a raczej klasztor jest zamieszkany przez tysiąc pięćset kobiet i mężczyzn przyjętych do tej sekty. Wszyscy mogą ich odwiedzać, cudzoziemcy mile są tu widziani, wolno im nawet zabawić tam kilka dni, jeżeli zechcą.

Członkowie tego wyznania nie kryją się z nim, wszelkie praktyki odbywają jawnie, chętnie tłumaczą je cudzoziemcom. Nadto rozpisali broszurki traktujące z surowością biblijną o uczynkach pobożności ich religii; posyłają te pisma do domów, są one i w księgarniach. Jednakże jeżeli przybywszy do Nowego Jorku, zapytasz się w jakimś salonie, co to jest sekta Oneida, to ci odpowiedzą:

— Oneida? What it is? I do not know: Co to jest? Nie wiem.

Niedawno, już w Paryżu, mówiłam o Ameryce w jednym domu, znajdował się tam jakiś Yankees osiadły w Paryżu; zwrócił się do mnie:

— Zapewne pani znalazła nasz kraj bardzo moralnym? Niepodobny on do Francji?

— Bardzo moralnym... — odpowiedziałam — to rzecz względna!

— Jak to, względna? Wszakże u nas nie ma ani loretek91, ani kokotek92. Nasze małżeństwa nie są tak gorszące jak francuskie, kobiety nasze surowej cnoty.

— Tak, to prawda — odpowiedziałam — kobiety u was nie znają nieprawej miłości, bo mają rozwód, nie macie kokotek ani młodych rozpustników dla prostej przyczyny, że mężczyźni lękający się łańcuchów małżeństwa, panny nieczujące powołania na matkę i żonę wstępują po prostu do sekty free love (wolnej miłości).

Nie do smaku było Amerykaninowi widzieć, że nie byłam olśniona pięknymi pozorami surowości ich obyczajów; rzekł też z niechęcią:

— Free love liczy zaledwie cztery lub pięć tysięcy zwolenników.

— Być może, ale niech każda ze stu dwudziestu dwóch sekt, które macie, liczy po cztery lub pięć tysięcy, a utworzy się porządna liczba ludzi niemoralnych!

— Niemoralnych!... Mających inne pojęcia religijne, chce pani powiedzieć — odparł żywo ten Yankees, coraz więcej urażony.

— Lecz przyznaj pan, że w Oneidzie na przykład religia bardzo małą rolę odgrywa, a rozpusta wielką.

— Oneida! What it is that? — powiedział.

— Jedna z waszych sekt.

— I do not know! — odpowiedział także.

Przed pięciu minutami mówił mi, że obszedł pieszo cały stan Nowego Jorku w celu podziwiania i kopiowania pięknych krajobrazów!

Czyż jest choć jeden paryżanin, który by przynajmniej z nazwy nie znał parku wersalskiego?

Oneida jest najpiękniejszym zamkiem, najcudniejszym parkiem w Nowym Jorku.

Nic tak nie gniewa Amerykanina, jak kiedy widzi, że ktoś nie wierzy ślepo surowości obyczajów jego ojczyzny. Ten jegomość znienawidził mnie. Jak mnie tylko spostrzeże, przyśpiesza kroku; rozumiem, to upiór Oneidy tak go ode mnie odstrasza. Przekonana jestem, że mówiąc prawdę o tych sektach, opisując ich niemoralność, zniechęcę wielu do siebie; ale nie dlatego zrobiłam przeszło dziewięćset mil, piłam lemoniadę, jadłam pomidory i surową kapustę przez trzynaście miesięcy, żebym nie miała powiedzieć, co widziałam, opisać tak dobro, jak zło.

Wymyślić jakąś religię jest to w modzie w Ameryce, jest to sposób zwrócenia uwagi na siebie; w takim razie nie uchodzi się tu bynajmniej za wariata ani za oszusta, ale za proroka.

Bardzo jest wielu takich, którzy utrzymują, że mają objawienia; zapewniają, że są w ciągłej rozmowie z Bogiem. Słuchający ich, jedni uśmiechają się, drudzy wzruszają ramionami, niektórzy mówią:

— Wszystko to być może! W Biblii pełno dowodów na to, że Bóg często udziela się ludziom. Możność objawienia się boskiego jest artykułem wiary.

Wierzę zresztą, że niektórzy z tych ludzi mówią szczerze, że mają objawienia. Umysł podrażniony rzeczami niezrozumiałymi dla natury ludzkiej: Bogiem, nieskończonością, przyszłością, myśl ciągle natężona ku pojmowaniu tego, zgłębiająca bez ustanku tajemnice bóstwa musi wprawiać ich w stan gorączkowy, a trwając w rozdrażnieniu nerwowym, stają się na koniec wariatami lub obłąkanymi, co na jedno wychodzi. Wtenczas biorą oni marzenia, fantazje swojej imaginacji za rozkazy Boskie.

*

Pan Harris urodził się z nieprzezwyciężonym powołaniem na proroka.

Nie próbował też sprzeciwiać się temu powołaniu, i owszem:

Poddany angielski, przybył od najmłodszych lat do Ameryki, chcąc znaleźć tu, jak mówi, wolność sumienia. Zaczął badać wszystkie religie i sekty