Stulecie dziecka - Ellen Key (biblioteka cyfrowa .txt) 📖
Stulecie dziecka (1900) Ellen Key to książka miejscami irytująco przestarzała (stosunek do feminizmu, wyobrażenia dotyczące pracy i roli kobiet itp.), a miejscami zatrważająco aktualna — aktualna wszędzie tam, gdzie dotyka kwestii nierówności społecznych oraz edukacji i wychowania dzieci. Choć od jej powstania upłynęło blisko 120 lat, w wielu miejscach na świecie — w tym niestety także w Polsce — twierdzenia Key o niestosowności i nieskuteczności kar cielesnych, formowania dzieci według założonego z góry wzorca, wychowania religijnego i wychowania do militaryzmu wciąż uchodzą za kontrowersyjne i budzą istotny sprzeciw, zwłaszcza decydentów. Może zresztą nic w tym dziwnego, skoro — jak przekonująco dowodzi Key — dzięki tego rodzaju praktykom zyskuje się ludzi zalęknionych, „tuzinkowych”, myślących niesamodzielnie i bezkrytycznych. Ludzi, którymi łatwo sterować.
Czytasz książkę online - «Stulecie dziecka - Ellen Key (biblioteka cyfrowa .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ellen Key
Gdy natomiast każde dziecko przy pierwszych chwiejnych krokach swych słabych nóżek będzie się czuło twórcą nowych odkryć w obszarze nieskończoności, która przed nim leży — wtedy dopiero w krainie życia syn królewski przestanie pełnić służbę parobka niby zaginione dziecko na obcej ziemi i z całą siłą woli wygłosi słowa: „Chcę wstać i iść do mego ojca!”. Gdy w średnich wiekach Jaquino di Fiori180 głosił królestwo Ojca, Syna i Ducha Św. — i głosił je, „póki jego włos nie stał się srebrny jak korona oliwnego drzewa” — porównywał te trzy królestwa do pokrzywy, lilii i róży, do światła gwiazdy, jutrzenki i słońca.
Te kazania jego rozbrzmiewają dziś na wszystkich krańcach ziemi. Jednakże marzenie o trzecim królestwie, o czystości lilii i słonecznym blasku wtedy dopiero się urzeczywistni, gdy instynkt dziecięcy, który jest pragnieniem życia i szczęścia, swą promienną swobodą i świeżością rozproszy cienie upadku i upokorzenia człowieka, które nad naszym życiem zaległy. Nie wejdą bowiem ludzie do tego trzeciego królestwa, do królestwa Ducha Świętego — ludzkiego ducha — jeżeli się nie staną jako dzieci!
1. Darwin, Charles (1809–1882) — brytyjski przyrodnik, twórca teorii ewolucji. [przypis edytorski]
2. Nietzsche, Friedrich (1844–1900) — niemiecki filozof, twórca m.in. koncepcji nadczłowieka. [przypis edytorski]
3. artykuł (...) „Missbrauchte Frauenkraft” — wydany po polsku w moim przekładzie Trwonienie sił kobiecych. [przypis tłumacza]
4. Nina Lombroso — pomyłka autorki; chodzi o Ginę Lombroso (1872–1944). [przypis edytorski]
5. Duszy kobiecej — tyt. oryg. L’anima della donna, 1920. [przypis edytorski]
6. Kobieta w walce życiowej — być może chodzi o dzieło zatytułowane La donna nella vita, 1923. [przypis edytorski]
7. zaledwie parę lat temu — tj. w 1926 roku. [przypis edytorski]
8. Moszczeńska-Rzepecka, Izabela (1864–1941) — polska publicystka, działaczka społeczna i feministka. [przypis edytorski]
9. witali wiek nowy, a na dźwięk zegara bijącego północ tysiące przeczuć w przyszłość słali, czuli niezawodnie, że nadchodzące stulecie... — książka ta ukazała się w Szwecji w grudniu 1900 r., a w kraju tym uroczyście witano wiek nowy w dzień św. Sylwestra 1899 r. W przekładzie niemieckim ukazała się dopiero w lutym 1902 r. [przypis redakcyjny]
10. Sokrates (460–399 p.n.e.) — filozof grecki, twórca majeutyki i elenktyki, metod dyskusji, za pomocą których poszukiwał prawdy. [przypis edytorski]
11. Platon (ok. 427–347 p.n.e.) — filozof grecki, twórca nurtu nazywanego idealizmem platońskim, założyciel Akademii. [przypis edytorski]
12. Goethe, Johann Wolfgang, von (1749–1832) — niemiecki poeta, dramatopisarz i myśliciel, autor m.in. Cierpień młodego Wertera, o których w dalszej części książki wspomina Ellen Key. [przypis edytorski]
13. Likurg (być może IX lub VIII w. p.n.e.) — na poły legendarny prawodawca spartański. [przypis edytorski]
14. ontogenia — nauka o rozwoju osobniczym. [przypis edytorski]
15. Leeuvenhoek, Antonie, van (1632–1723) — holenderski mikrobiolog, budowniczy mikroskopów i odkrywca bakterii. [przypis edytorski]
16. Graaf, Regnier, de (1641–1673) — holenderski lekarz i anatom. [przypis edytorski]
17. Baer, Karl Ernst, von (1792–1876) — estoński przyrodnik i geograf, twórca embriologii. [przypis edytorski]
18. Utrzymywano, że przez zmianę trybu żywienia matki określać można płeć dziecka; próbowano wykazać, że niemal 3/5 ludzi genialnych było dziećmi pierworodnymi — profesor Schenk w Wiedniu i profesor Axenfeld w Perugii. Poglądy obu należą jeszcze do bardzo wątpliwych hipotez. Lecz w tym wypadku, jak i w wielu innych, okazać się może, że śmiałe hipotezy prowadzą do nowych odkryć. [przypis autorski]
19. Galton, Francis (1822–1911) — brytyjski przyrodnik i lekarz, twórca eugeniki. [przypis edytorski]
20. Weismann, August Friedrich Leopold (1934–1914) — niemiecki biolog zajmujący się problemem dziedziczności. [przypis edytorski]
21. Mojżesz (prawdopodob. XII w. p.n.e.) — prawodawca żydowski. [przypis edytorski]
22. Menes — legendarny władca, który zjednoczył Dolny i Górny Egipt. [przypis edytorski]
23. Mahomet (ok. 570–632) — twórca islamu. [przypis edytorski]
24. Morus, Tomasz, właśc. Thomas More (1478–1535) — angielski myśliciel i polityk. [przypis edytorski]
25. Owen, Robert (1771–1858) — walijski socjalista i propagator ruchu spółdzielczego, krytykujący praktykę zatrudniania dzieci w fabrykach. [przypis edytorski]
26. Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — angielski ekonomista i socjolog. [przypis edytorski]
27. Essay on the Principle of Population — w Polsce książka wyszła pt. Prawo ludności w przekładzie K. Steina w 1925 roku. [przypis edytorski]
28. Martineau, Harriet (1802–1876) — brytyjska socjolożka i feministka. [przypis edytorski]
29. W sławnej pracy Franciszka Galtona „Hereditary Genius” — Galton wyłożył swoje poglądy nie tylko w tym głównym dziele, lecz i w innych, mianowicie: Inquiries into human faculty and its development, Life history album, Record of family faculties i Natural inheritance. [przypis autorski]
30. Romanes, George (1848–1894) — kanadyjsko-angielski biolog, zwolennik ewolucjonizmu. [przypis edytorski]
31. angielski darwinista Romanes — Romanes jest autorem dzieł Mental evolution in animals, Mental evolution in man itp. [przypis autorski]
32. Spencer, Herbert (1820–1903) — angielski filozof i socjolog. [przypis edytorski]
33. Wallace, Alfred Russel (1823–1913) — brytyjski przyrodnik i podróżnik, niezależnie od Darwina stworzył teorię ewolucji. [przypis edytorski]
34. inni pisarze liczą na dobrowolne zrzeczenie się małżeństwa w tych wszystkich wypadkach, gdy z niego liche potomstwo zrodzić by się mogło — np. W.R. Grey obrabiał tę kwestię w Enigmas of life. [przypis autorski]
35. czytamy w etnograficznych i socjologicznych dziełach, jak ścisłym zastrzeżeniom małżeńskim poddawały się ludy dzikie... — np. w Primitive Marriage McLennana i The History of Human Marriage Westermarcka. [przypis autorski]
36. Maudsley zajmował się głównie dziedzicznością chorób umysłowych i postarał się ją wyświetlić — zwłaszcza w The Physiology and Pathology of the Mind. Jednym z najbardziej znanych dawniejszych dzieł na ten temat jest Traité philos. et physiol. de l’hérédité naturelle Prospera Lucasa (Paryż, 1850). [przypis autorski]
37. Maudsley, Henry (1835–1918) — brytyjski lekarz, autor pionierskich badań z zakresu psychiatrii. [przypis edytorski]
38. Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk i filozof, popularyzator dzieła Nietzschego. [przypis edytorski]
39. Kurelli — prawdopodobnie chodzi o Hansa Georga Kurellę (1858–1916), niemieckiego neurologa i psychiatrę, ucznia Cesarego Lombrosa. [przypis edytorski]
40. Ammon, Otto Georg (1843–1916) — niemiecki antropolog i inżynier, autor Natürliche Auslese beim Menschen (1893), o której wspomina Ellen Key. [przypis edytorski]
41. przestrogi niemieckiego socjologa Kurelli, który, wygłaszając swe zdanie w tej kwestii... — Die Zukunft, około 1895 r. [przypis autorski]
42. Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i antropolog, kontrowersyjny badacz przestępczości oraz autor słynnej rozprawy Geniusz i obłąkanie. [przypis edytorski]
43. Ferri, Enrico (1856–1929) — włoski prawnik, uczeń Lombrosa. [przypis edytorski]
44. Ribot, Théodule Armand Ferdinand Constant (1839–1916) — francuski psycholog. [przypis edytorski]
45. Letourneau — prawdopodobnie chodzi o Charlesa Letourneau (1831–1902), francuskiego antropologa. [przypis edytorski]
46. Havelock Ellis, Henry (1859–1939) — lekarz, badacz ludzkiej seksualności. [przypis edytorski]
47. Haycraft, John Berry (1859–1922) — brytyjski fizjolog. [przypis edytorski]
48. Colajanni, Napoleone (1847–1921) — włoski dziennikarz, kryminolog i socjalista. [przypis edytorski]
49. Sergi, Giuseppe (1841–1936) — włoski antropolog. [przypis edytorski]
50. pewien antysemicki autor — H.S. Chamberlain: Podstawy XIX wieku. [przypis autorski]
51. Disraeli — prawdopodobnie chodzi o Benjamina Disraelego (1804–1881), brytyjskiego polityka konserwatywnego i premiera. [przypis edytorski]
52. Fiński socjolog — chodzi o Edvarda Aleksandra Westermarcka (1862–1939). [przypis edytorski]
53. Fiński socjolog motywował znaczenie piękności dla miłości i rozwoju rasy... — Westermarck: The History of Human Marriage. [przypis autorski]
54. Burne-Jones, Edward (1833–1898) — brytyjski malarz, twórca z nurtu prerafaelitów. [przypis edytorski]
55. Tołstoj, Lew (1828–1910) — rosyjski pisarz, myśliciel i moralista. [przypis edytorski]
56. Lwiątko — chodzi o sztukę Lejonets unge, którą pod pseudonimem Harald Gote opublikowała Helga Frideborg Maria Stéenhoff (1865–1945), szwedzka pisarka i działaczka na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]
57. Lwiątko — ukazało się pod męskim pseudonimem Harald Gote, pod tym pseudonimem jednak ukrywa się kobieta. [przypis autorski]
58. Heidenstam, Verner, von (1859–1940) — szwedzki pisarz, noblista w dziedzinie literatury. [przypis edytorski]
59. Strindberg, August (1849–1912) — szwedzki pisarz, ojciec nowoczesnego dramatu. [przypis edytorski]
60. Maupassant, Guy, de (1850–1893) — francuski pisarz, jeden z głównych twórców naturalizmu. [przypis edytorski]
61. u większości małżeństw już z samego początku pożycie zostało zatrute przez to, że mąż wnosi poglądy i przyzwyczajenia przyjęte od tych nisko upadłych kobiet — po George Sand, która pierwsza odważyła się podjąć ten temat, nowsza literatura nierzadko go poruszała, np. Erik Skram w powieści Gertrude Colbjörnson, Jules Case w powieści Un Jeune Ménage i inni. [przypis autorski]
62. Michał Anioł (1475–1564) — włoski malarz, rzeźbiarz i poeta, jeden z najwybitniejszych twórców doby renesansu. [przypis edytorski]
63. Thoreau, Henry David (1817–1862) — amerykański pisarz i myśliciel. [przypis edytorski]
64. Masy mogłyby bowiem i poza małżeństwem w dalszym ciągu okradać dzieci ze szczęścia i zdrowia już przed ich urodzeniem, obciążając je dziedzicznymi chorobami lub złymi skłonnościami — w specjalnej dziedzinie tej rozleglej kwestii badania podejmował jeden z synów Darwina, profesor G. Darwin w Cambridge, i udzielał mi wiadomości o ich rezultatach. Chodziło mianowicie o małżeństwa między rodzeństwem i ich wpływ na potomstwo. Poruszył tę kwestię najprzód w „Contemporary Review” 1873 w rozprawie On Beneficial Restrictions to Liberty of Marriage, a potem w „Journal of the Statistical Society” 1875 mówił o własnych badaniach dowodzących niebezpieczeństwa małżeństw między krewnymi. Wylicza on kilka prac, traktujących tę samą kwestię i dochodzących do tych samych wniosków, np.: dr Arthur Mitchell: On Blood Relationship in Marriage, Huth: The marriage of near kins; Mantegazza, który i inne studia o pokrewnych kwestiach napisał: Studio sui matrimoni consanguinei oraz inne prace o głuchoniemocie i idiotyzmie, stwierdzające związek tych zjawisk z małżeństwami między krewnymi. Według różnych innych autorów małżeństwa takie sprowadzają również bezpłodność i śmiertelność wśród potomstwa. Jeżeli dzieci unikną niebezpieczeństw, spadają one na wnuki. Od 1880 roku przybyło wiele prac w tym przedmiocie, jakkolwiek już Mantegazza przytacza 57 autorów ostrzegających przed zawieraniem małżeństw w familii, a tylko 15 takich, którzy je uważają za nieszkodliwe. W kwestii dziedziczności przestępstw prace Lombrosa, Tarde’a, Krafft-Ebinga i innych tak są powszechnie znane, że tutaj tylko o nich wspomnę, a wymienię kilka nowszych: L’âme criminelle M. Fleury’ego i Déterminisme et Responsabilité A. Hamona. [przypis autorski]
65. Gripenberg, Alexandra (1857–1913) — fińska publicystka i feministka, założycielka pierwszego w Finlandii stowarzyszenia działającego na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]
66. Burowie, dziś: Afrykanerzy — biali mieszkańcy Afryki, potomkowie osadników holenderskich; w XIX wieku prowadzili wojny z Wielką Brytanią. [przypis edytorski]
67. Gdy przed kilku laty brałam udział w ruchu kobiecym — por. Missbrauchte Frauenkraf. [przypis autorski]
68. Jedna ze sławnych niemieckich autorek w swej ostatniej książce — Frau Bürgelin und ihre Söhne Gabrieli Reuter. [przypis autorski]
69. Mrs Sidney Webb — chodzi o Beatrice Webb (1858–1943), brytyjską socjalistkę, która wraz z mężem, lewicowym politykiem Sidneyem Webbem, założyła London School of Economics. [przypis edytorski]
70. Booth, Charles (1840–1916) — brytyjski badacz społeczny i reformator. [przypis edytorski]
71. Życie i praca w Londynie — tyt. oryg. Life and Labour of the People in London, 1889–1903. [przypis edytorski]
72. Historia Trade Unionów — tyt. oryg. History of Trade Unionism, 1894. [przypis edytorski]
73. Demokracja przemysłowa — tyt. oryg. Industrial Democracy, 1897. [przypis edytorski]
74. Już kiedy indziej miałam sposobność zaznaczyć, że wpływ pracy fabrycznej... — w czasie uroczystości majowej w 1894 r. mówiłam o kobiecie i normalnym dniu roboczym. [przypis autorski]
75. Niebezpieczeństwa pracy nocnej i kopalnianej... — kto chce mieć jakiekolwiek pojęcie o wpływie pracy w kopalniach na kobiety, niechaj czyta Germinal Zoli. [przypis autorski]
76. Wettstein-Adelt, Minna (1869–ok. 1908) — niemiecka publicystka i działaczka na rzecz praw kobiet. [przypis edytorski]
77. Ruskin, John (1819–1900) —
Uwagi (0)