Emancypowana - Józefa Sawicka (biblioteka publiczna TXT) 📖

Czułem, jak ręka jej zadrżała pod moim ramieniem.

– Tych wakacji nie przyjeżdżałam wcale – mówiła po chwilowym milczeniu – zdarzała się dobra korepetycja na wsi. Pojechałam zaraz po zamknięciu kursów... Sam mnie o to prosił! Och, bo już w domu u niego... i chleba nawet nie było! Liczyłam, że na jesieni może zobaczę go jeszcze.

– A przed kilku laty wyglądał jeszcze tak rzeźwo – rzekłem, usiłując zwrócić wspomnienie w weselsze czasy.

– Nędza go zniszczyła! Kiedy wyprawił mnie na kursa, przez dwa pierwsze lata przysyłał mi ile mógł, to jest wszystko, co miał. Sprzedał nawet swój ogród ulubiony! A wszystko to dla mnie! Dotąd cieszyłam się nadzieją, że mu oddam stokrotnie, że choć przed śmiercią odpocznie przy mnie. Dziś pozostało sieroctwo i najboleśniejszy wyrzut sumienia.

Przeszliśmy kilka razy wzdłuż dworca.

– Dokąd pani jedzie – spytałem.

– Do Petersburga. Mam jeszcze rok nauki przed sobą.

– Co pani studiuje?

– Medycynę – odrzekła z dziwnym jakimś uśmiechem – to daje chleb najpewniejszy, a mnie przede wszystkim chodziło o chleb dla ust, co z przyczyny mojej nieraz może głodem marły!...

– Po ukończeniu, pani myśli zamieszkać w N.?

Potrzęsła głową przecząco.

– Tu punkt dobry, ożywiony, na takie miejsce dużo amatorów się znajdzie, ja sobie wybiorę biedną jaką, odosobnioną okolicę... mnie tak mało potrzeba teraz. Żebym tylko zaufanie wzbudzić potrafiła! Na nas patrzą, jeszcze jak na dziwolągów... wiem o tym. Biednych w ogóle łatwiej zdobyć sercem niż nauką... postaram się jedno z drugim połączyć... Może potrafię być użyteczną... może i sobie choć skromną niezależność zdobędę.... Wówczas cel mój będzie osiągnięty. Tylko mego staruszka nigdy już przy sobie nie ujrzę!...

Słowa te płynęły prosto z serca. Ta kobieta chyba nigdy w życiu nie nauczy się igrać frazesem! A więc wierzyła w swoje siły? Szczęśliwa! Był czas, kiedy i ja tę wiarę wyznawałem.

Pociąg świsnął na stacji; całe towarzystwo weszło na platformę, zaczęły się pożegnania i ja pożegnałem swoją Terenię. Swoją – bo w tej chwili prócz mnie nie miała może nikogo, kto by jej wyrzekł serdeczne: „Bądź zdrowa! Niech ci siły wystarczą do końca! A że wystarczą, pewny tego jestem, hartowałaś je w ogniu szyderstwa i nędzy”.

Pociąg odjechał. Długo towarzyszyłem mu myślą!

Studiowałem dotąd kobiety ze strony estetycznej i posagowej jedynie. Nawet w zapalonych czasach młodości, gdy burzyłem świat stary, a na miejscu jego wznosiłem kunsztowną budowę, otwartą ze wszech stron na wiatry tolerancji, oświaty, swobody i równości, nawet przy tej budowie naznaczyłem kobiecie rolę bardzo skromną; brzydkim pozwalałem nosić wodę i glinę miesić, ładne skazywałem na pielęgnowanie kwiatów w cieplarniach. W późniejszych czasach, gdy już świat zostawiłem na dawnym miejscu, pozwalając mu starzeć się do końca, w pismach spotykałem wzmianki o reformach w zajęciach kobiecych; całe ustępy zostawiałem nieczytane, w głębokim przekonaniu, że za lat sto przeczytam je w samą porę, jeżeli dożyję. Terenia rzuciła ciepłe, łagodne, a zarazem ożywcze światło na tę nieczułą dotąd stronę mojego umysłu.

Ile razy myślę o niej, zawsze mi się przedstawi zarazem jakaś ciemna, zapadła strona naszej obszernej Litwy, a śród niej równe, spokojne światło silnego umysłu wytrwałej woli i szlachetnego, prawdziwie kobiecego serca! Ciemnych okolic u nas bardzo dużo – a świateł?