Trędowata - Helena Mniszkówna (czytać książki online za darmo .TXT) 📖

id="annotation-404">404. hydra (mit. gr.) — potwór z wieloma głowami, odrastającymi po ścięciu, zabity przez Heraklesa. [przypis edytorski]

405. Ikaria — tu zapewne: utopijna wyspa o doskonałym ustroju społecznym, opisana w powieści Voyage en Icarie (Podróż do Ikarii, 1840) Étienne’a Cabet, francuskiego teoretyka wczesnego socjalizmu; także: nazwa wzorcowej wspólnoty, która miała kierować się ideałami równości i braterstwa, założonej w Stanach Zjednoczonych przez autora tej powieści. [przypis edytorski]

406. Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama, według legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka. [przypis edytorski]

407. C’est son cheval bataille (fr.) — To jego konik. [przypis edytorski]

408. mezalians — małżeństwo z osobą niższego stanu. [przypis edytorski]

409. dewizka (daw.) — łańcuszek, na którym wieszało się zegarek; dewizkę zaczepiało się na guziku kamizelki, żeby łatwo było wyjąć zegarek z kieszeni. [przypis edytorski]

410. cadeau (fr.) — podarunek. [przypis edytorski]

411. morganatyczny związek — zawierany przez członka rodziny królewskiej z osobą niższego stanu, która wraz z dziećmi nie dziedziczy majątku ani uprawnień do tronu. [przypis edytorski]

412. vice versa (łac.) — na odwrót. [przypis edytorski]

413. noblesse oblige (fr.) — szlachectwo zobowiązuje. [przypis edytorski]

414. Le jeu ne vaut pas la chandelle (fr.) — Gra nie jest warta świeczki. [przypis edytorski]

415. chloroform — organiczny związek chemiczny w postaci lotnej cieczy o słodkawym zapachu, używany jako środek usypiający. [przypis edytorski]

416. jakobini — republikańskie ugrupowanie polityczne działające w okresie rewolucji francuskiej, znane głównie z okresu radykalizacji i rewolucyjnej dyktatury. [przypis edytorski]

417. antrakt — przerwa między jednym a drugim aktem w sztuce teatralnej, operze, koncercie. [przypis edytorski]

418. C’est plus que ridicule (fr.) — To więcej niż śmieszne. [przypis edytorski]

419. I ty, Brutusie?! — ostatnie słowa Juliusza Cezara, wypowiedziane, kiedy wśród zamachowców, którzy kolejno uderzali go sztyletami, rozpoznał Marka Juniusza Brutusa, któremu ufał i uważał za przyjaciela. [przypis edytorski]

420. L’amour c’eśt la vie (fr.) — Miłość to życie. [przypis edytorski]

421. Rubikon — rzeka w płn. Włoszech, w czasach republiki rzymskiej stanowiąca granicę pomiędzy leżącą na płn. Galią Przedalpejską a położoną na płd. Italią, do której wodzom rzymskim nie wolno było wkraczać z armią. Zakaz, chroniący republikę przed zamachem stanu, został złamany w r. 49 p.n.e. przez Juliusza Cezara, który przekroczył Rubikon ze swoim legionem, rozpoczynając w ten sposób wojnę domową. „Przekroczenie Rubikonu” oznacza wykonanie przełomowego kroku, którego skutków nie da się cofnąć. [przypis edytorski]

422. crescendo (wł., muz.) — coraz głośniej. [przypis edytorski]

423. un amour passant (fr.) — przemijająca miłość. [przypis edytorski]

424. matka zbuntowanego Graccha — Kornelia, rzymska arystokratka z II w. p.n.e., matka Tyberiusza i Gajusza Grakchów, wzór szlachetności, poświęcenia i przywiązania do dzieci, symbol nieszczęśliwej matki, była znana pod mianem „matki Grakchów”. Jej starszy syn Tyberiusz jako trybun ludowy przeprowadził reformy prawa rolnego na rzecz ubogich obywateli, prześladowany przez przeciwników politycznych, zginał tragicznie podczas zamieszek. W zachowanych dwóch fragmentach jej listów, o niepewnej autentyczności, Kornelia sprzeciwiała się zamiarom Gajusza, który również chciał objąć trybunat, i przestrzegała go przed kontynuowaniem rewolucyjnej polityki jego brata. Gajusz nie posłuchał matki, jako trybun przeprowadził reformy na rzecz ubogiej, plebejskiej ludności, proponował nadanie obywatelstwa sprzymierzeńcom Rzymu, co doprowadziło do zamieszek i jego śmierci. Kornelia, jako jedyna z kobiet w czasach republiki, została pośmiertnie uczczona posągiem w Rzymie. [przypis edytorski]

425. ampla — lampa wisząca zaopatrzona w płytki klosz. [przypis edytorski]

426. sandałowy — wykonany z cennego drewna sandałowca, uprawianego w płd.-wsch. Azji, używanego do wyrobu ozdobnych sprzętów i galanterii. [przypis edytorski]

427. rogóżki — niewielka mata upleciona z sitowia lub łyka; także: bawełniana tkanina o luźnym splocie używana na serwetki. [przypis edytorski]

428. dań (daw.) — danina, dar. [przypis edytorski]

429. blanki — zębate zwieńczenie murów obronnych, stanowiące osłonę dla obrońców. [przypis edytorski]

430. elle connait son rôle (fr.) — ona zna swoją rolę. [przypis edytorski]

431. Te Deum laudamus (łac.) — Ciebie Boga wysławiamy; hymn kościelny, śpiewany przy szczególnie uroczystych okazjach. [przypis edytorski]

432. Anioł Pański — modlitwa maryjna, odmawiana rano, w południe i wieczorem, o której dawniej przypominano wiernym, bijąc w dzwony kościelne. [przypis edytorski]

433. precjoza — kosztowności, klejnoty. [przypis edytorski]

434. omasta — tłuszcz dodawany do potraw, np. masło a. smalec, którym smaruje się chleb. [przypis edytorski]

435. Quelle noble filie! quelle enchanteresse! (fr.) — Jaka szlachetna panna, jaka czarująca! [przypis edytorski]

436. vicomte (fr.) — wicehrabia. [przypis edytorski]

437. sztamowy — o krzewach, najczęściej różach: pienny, mający pień. [przypis edytorski]

438. machiawelizm a. makiawelizm — postawa, którą cechuje przewrotność, cynizm, wyrachowanie i amoralizm; od nazwiska włoskiego historyka, dyplomaty i pisarza, Niccolo Machiavelliego (1469–1527), autora traktatu o sprawowaniu władzy i cechach skutecznego politycznie władcy (Książę, 1513). [przypis edytorski]

439. Boreasz (mit. gr.) — bóg i uosobienie wiatru północnego, zimnego, porywistego i srogiego. [przypis edytorski]

440. pianissimo (wł., muz.) — bardzo cicho. [przypis edytorski]

441. teorban — instrument muzyczny podobny do lutni; popularny na Ukrainie. [przypis edytorski]

442. buńczuk — drzewce zakończone grotem (a. kulą), ozdobione końskim włosiem; symbol władzy w wojskach tatarskich, kozackich i tureckich. [przypis edytorski]

443. rota (daw.) — oddział wojska. [przypis edytorski]

444. Herse — dawny ekskluzywny dom mody założony w 1868 przez Bogusława Hersego w Warszawie. [przypis edytorski]

445. imbecilé (fr.) — głupia; idiotka. [przypis edytorski]

446. hetera (gr. ἑταίρα: towarzyszka) — kurtyzana w staroż. Grecji; heterami były niezależne społecznie, wykształcone kobiety o wysokiej kulturze. [przypis edytorski]

447. Hrabina — opera Stanisława Moniuszki, wystawiona po raz pierwszy 7 lutego 1859. [przypis edytorski]

448. zresztą (daw.) — co do reszty, poza tym. [przypis edytorski]

449. Une belle chance (fr.) — Świetna okazja. [przypis edytorski]

450. zdetonować się (daw.) — zmieszać się, stracić pewność siebie. [przypis edytorski]

451. znaleźć kogoś jakimś (daw.) — zobaczyć, że ktoś jest jakiś; uznać kogoś za jakiegoś; ocenić jako. [przypis edytorski]

452. Grottger, Artur (1837–1867) — malarz okresu romantyzmu, znany z cyklu rysunków na temat powstania styczniowego. [przypis edytorski]

453. Mentona — miejscowość wypoczynkowa na Riwierze Francuskiej, w pobliżu granicy z Włochami; w XIX w. jedno z ulubionych miejsc arystokracji. [przypis edytorski]

454. foyer — pomieszczenie bądź korytarz w pobliżu sali teatralnej, w którym podczas przerw przebywa publiczność. [przypis edytorski]

455. désillusionnée (fr.) — rozczarowana. [przypis edytorski]

456. high life (ang.) — wytworne towarzystwo, wielki świat. [przypis edytorski]

457. Une très belle personne, tres distinguée! (fr.) — Bardzo piękna osoba, bardzo dystyngowana! [przypis edytorski]

458. Bien, bien, merci! (fr.) — Dobrze, dobrze, dziękuję! [przypis edytorski]

459. recitativo (muz., wł.) — recytatyw, melodeklamacja na tle muzycznym, element opery. [przypis edytorski]

460. jowialny — świadczący o pogodnym usposobieniu i rubasznym poczuciu humoru. [przypis edytorski]

461. Vive! (fr.) — Niech żyją! [przypis edytorski]

462. Oui, justement! (fr.) — Tak, właśnie! [przypis edytorski]

463. egida (mit. gr.) — tarcza Zeusa, króla bogów, wykonana przez Hefajstosa; stąd przen. pod egidą: pod opieką, przewodnictwem, protektoratem. [przypis edytorski]

464. sybarytyzm — rozmiłowanie w zbytku, wygodach i przyjemnościach życia. [przypis edytorski]

465. ministerium (daw.) — ministerstwo. [przypis edytorski]

466. nervus rerum (łac.) — moc sprawcza, żartobliwe określenie pieniędzy. [przypis edytorski]

467. nieszpory (z łac. vespera: wieczór) — wieczorne nabożeństwo w kościołach chrześcijańskich, tradycyjnie odprawiane o zachodzie słońca. [przypis edytorski]

468. smółka (łac. Viscaria) — roślina z rodziny goździkowatych, o czerwonych kwiatach, rosnąca na wilgotnych łąkach. [przypis edytorski]

469. lansada — długi skok konia. [przypis edytorski]

470. ekwipaż (daw.) — powóz. [przypis edytorski]

471. Wizytki — tu: kościół Wizytek w Warszawie, przy ulicy Krakowskie Przedmieście, barokowy, z bogatym w zdobienia wnętrzem. [przypis edytorski]

472. nicpotem (daw.) — do niczego; nic nie wart. [przypis edytorski]

473. ćma (daw.) — tu: chmara, mnóstwo. [przypis edytorski]

474. mars — surowy wyraz twarzy; od imienia Marsa, rzym. boga wojny. [przypis edytorski]

475. Ce ressemble un peu mail (fr.) — To niepodobna! [przypis edytorski]

476. du mois de miel! (fr.) — miodowego miesiąca. [przypis edytorski]

477. en foule (fr.) — tłumnie. [przypis edytorski]

478. cela va sans dire (fr.) — oczywiście; nie muszę tego mówić. [przypis edytorski]

479. charivari (fr.) — zgiełk, wrzawa. [przypis edytorski]

480. Peszt — wschodnia, większa część Budapesztu, położona na lewym brzegu Dunaju; dynamiczne centrum adm., polit. i hand.; dawniej odrębne miasto, w 1873 oficjalnie połączone z prawobrzeżną Budą (oraz z Óbudą, Starą Budą) w nową metropolię. [przypis edytorski]

481. Kiedy ranne wstają zorze... — fragment Pieśni porannej, popularnej pieśni religijnej Franciszka Karpińskiego. [przypis edytorski]

482. Salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, Królowo; tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]

483. stalle — ozdobne ławy kościelne z wysokimi oparciami, ustawiane wzdłuż ścian blisko głównego ołtarza, przeznaczone dla dostojników, zwł. duchownych, a. dla zakonników. [przypis edytorski]

484. Campo Santo — położony w północnej części placu katedralnego w Pizie zabytkowy cmentarz z XIII–XV w., mający formę czworobocznego wydłużonego dziedzińca otoczonego otwartymi do wewnątrz krużgankami. [przypis edytorski]

485. komunikować — tu: udzielać komunii. [przypis edytorski]

486. mitenki a. mitynki (z fr.) — rękawiczki bez palców lub kryjące palce tylko do połowy; używane przez kobiety od XVIII w., często ozdobne, z delikatnych materiałów, koronki, wyszywane itp., sięgające do nadgarstka lub dalej, do łokcia. [przypis edytorski]