Trędowata - Helena Mniszkówna (czytać książki online za darmo .TXT) 📖
Najsłynniejszy polski melodramat, książka, która przebojem podbiła serca czytelników i czytelniczek. Wątki i motywy znane z wielkiej literatury pozytywistycznej, jak mezalians, krytyka wyobcowania elit czy propagowanie pracy u podstaw, zaspokajały czytelnicze potrzeby obcowania z literaturą wyższą. Z drugiej strony jest to pozycja łatwa w odbiorze nawet dla niewyrobionych czytelników, przy tym posługująca się popularnym motywem „księcia i Kopciuszka”, nęcąca opisami olśniewającego życia arystokracji, a przede wszystkim: książka o miłości.
Dotychczasowa wielka polska proza skupiała się na wielkich sprawach narodowych i społecznych, traktując wątki uczuciowe jako uzupełnienie głównych tematów. Nagle pojawiła się powieść miłosna, na jaką czekały tysiące odbiorców. Po jej ukazaniu się większość recenzentów Trędowatą zbagatelizowała, w najlepszym razie udzielając autorce uprzejmych zachęt do dalszej pracy. Tym większe było zaskoczenie, kiedy powieść błyskawicznie podbiła rynek czytelniczy, mnożyły się wydania, zaczytywano się nią w pałacach i w czynszowych kamienicach. Niezwykłą popularność powieści doceniło również kino: pierwszym polskim filmem niemym była ekranizacja Trędowatej, w której w głównych rolach wystąpiły dwie największe gwiazdy: Jadwiga Smosarska i Józef Węgrzyn; od czasu publikacji romans sfilmowano czterokrotnie.
- Autor: Helena Mniszkówna
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Trędowata - Helena Mniszkówna (czytać książki online za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Helena Mniszkówna
Na czwartym palcu prawej dłoni błyszczał pierścionek z perłą uriańską. Spod miękkich fałd sukni wysuwał się brzeżek różowego pantofelka.
Wyraz twarzy miała zamyślony, dziwnie uroczy. Usta pąsowe, złożone lekko, zdawały się coś szeptać. Wielkie gwiaździste oczy, lśniące fioletem, w ciemnej przepysznej oprawie, patrzały przed siebie marząco, lecz z iskrami wesołości, pełne życia. Zarysowane ładnie brwi, podgięte nieco w górę, i niesłychanie długie rzęsy drgały w swawolnym uśmiechu.
Powaga, zamyślenie i ta jakaś dojrzałość duchowa, wyzierająca z głębin jej oczu, stanowiła zachwycający kontrast z młodą wesołością, widną z każdego ruchu postaci.
Na jasnym czole, okolonym łagodnie lśniącą masą włosów, świeciła inteligencja. Subtelność natury przebijała się w rysach i w kątach drobnych ust. W zagięciu brwi znać bujność temperamentu.
Słodyczą nęciły śliczne wargi dziewczyny i urok jej spojrzenia pociągał nieprzeparcie. I wiosna śpiewała w niej. Czar jakiś upajający i prostota, i szczerość dziecięca.
A zarazem tyle było w niej szlachetnej dumy, tyle klasycznej pańskości, takie bogactwo uduchowienia w połączeniu z gorącą krwią.
Postać Stefci, wystylizowana genialnie, z wielką siłą i techniką wykonania, była ponadto wybornie odczuta.
Artysta znał Stefcię z Warszawy: szkicował jej portret w zaręczynowej sukni. Interesowała go wykwintna postać dziewczyny, w tece swej posiadał kilka rysunków jej głowy, zrobionych naprędce. To mu ułatwiało wzorowe odtworzenie dosyć trudnego w charakterze wyrazu i stylu jej wewnętrznej istoty.
Stefcia stała na portrecie wypukło odcieniowana, ze śmiałością linii i niezwykłą swobodą.
Stefcia żyła.
Jej jasna postać, rzucając na salę niby podmuch zorzy porannej, odbijała rażąco od surowej w tonie Gabrieli de Bourbon.
Rozświetlała salę, jak ukwiecona gałąź białej akacji rozświetla zmurszałe modrzewie.
Przodkowie Michorowskich zdumieli się.
— Kto to?... kto to?... — snuły się szmery.
Martwe oczy portretów patrzyły na cudną postać dziewczyny i na brzeg płótna, blisko szerokiej ramy rzeźbionej z mahoniu z brązowym okuciem.
Tam widniał napis:
„Śp. Stefania Rudecka, narzeczona Waldemara Michorowskiego 12. ordynata Głębowicz.
Zgasła przedwcześnie, zatruta fanatyzmem pewnych członków jego sfery.
Żyć będzie wśród niej wiecznie”.
Zgroza wiała z tych słów pełnych tragizmu.
Portrety wstrząsnęły się. Dreszcz wstydu za żyjące pokolenia przeleciał po nich.
Znieruchomiały w swej martwocie.
Ordynat wstał, wyprostował się, cofnął i długo patrzał na Stefcię zmatowionym wzrokiem. Po czym zawołał głośno:
— Pozostaniesz wśród nas wiecznie!
Odpowiedziało mu głuche milczenie.
Waldemar usiadł ciężko na kanapce. Bezbrzeżnie smutny wzrok utkwił w różowej Stefci, rozbierając każdy szczegół osobno. Spoglądał i na swą rękę: błyszczały na niej obok siebie razem dwa pierścionki zaręczynowe — uriańska perła Stefci i wielki brylant Michorowskich.
W zamku panowała głucha, tragiczna cisza, jakby ostatnie zamarło w nim szczęście.
1. czeladź (daw.) — służba. [przypis edytorski]
2. Akademia Rolnicza w Dublanach — polska uczelnia założona w 1856 roku w Dublanach koło Lwowa; obecnie Lwowski Narodowy Uniwersytet Rolniczy. [przypis edytorski]
3. Okopcone szkło — do znalezienia plam w „oślepiającym blasku swego ideału”, tak jak dla uniknięcia utraty wzroku obserwuje się Słońce przez okopcone nad ogniem szkło. W XVII w. dzięki teleskopom odkryto ciemne plamy na powierzchni Słońca. [przypis edytorski]
4. rezydent — ubogi szlachcic korzystający ze stałego utrzymania w zamożnym dworze. [przypis edytorski]
5. parweniusz (z fr.) — człowiek, który dorobił się majątku i nieumiejętnie naśladuje klasy wyższe. [przypis edytorski]
6. ordynat (daw.) — właściciel ordynacji: wielkiego, niepodzielnego rodowego majątku ziemskiego, przechodzącego z ojca na syna. [przypis edytorski]
7. mila — dawna miara odległości o różnej wartości; mila rosyjska wynosiła ok. 7,5 km. [przypis edytorski]
8. pełnik — roślina z rodziny jaskrowatych o żółtych, dużych, kulistych i pełnych kwiatach (stąd nazwa). [przypis edytorski]
9. niewód — ciągniona sieć rybacka złożona ze stożkowatego worka (matni) i dwóch długich skrzydeł. [przypis edytorski]
10. czaprak — okrycie konia, umieszczane pod siodłem. [przypis edytorski]
11. botforty — długie buty do jazdy konnej. [przypis edytorski]
12. pud — dawna rosyjska jednostka wagi, równa ok. 16 kg. [przypis edytorski]
13. munsztuk — kiełzno, element uprzęży, którego główną częścią jest wędzidło, zakładany na pysk koński i służący do kierowania koniem. [przypis edytorski]
14. szpicrózga (daw.) — szpicruta, giętki pręt, zazwyczaj obciągnięty skórą, używany przy jeździe konnej. [przypis edytorski]
15. westalka — w starożytnym Rzymie: kapłanka bogini Westy, zobowiązana do zachowania dziewictwa w czasie pełnienia tej funkcji. [przypis edytorski]
16. Vous plaisantez, monsieur le comte (fr.) — Pan żartuje, panie hrabio. [przypis edytorski]
17. Votre cousin est detestable. Il n’est pas sage (fr.) — Twój kuzyn jest paskudny. On nie jest grzeczny. [przypis edytorski]
18. być w pretensjach — chcieć się podobać, zabiegać o to, czasem przesadnie. [przypis edytorski]
19. kajet (daw.) — zeszyt. [przypis edytorski]
20. Franciszek Józef I (1830–1916) — cesarz cesarstwa austro-węgierskiego od 1848. [przypis edytorski]
21. à la reine (fr.) — po królewsku. [przypis edytorski]
22. komysz — zarośla, chaszcze, krzaki; zwykle lm: komysze. [przypis edytorski]
23. starka — odmiana wódki poddawanej leżakowaniu. [przypis edytorski]
24. madera — portugalskie wino wzmacniane destylatem, zawierające 17–20% alkoholu, pochodzące z atlantyckiej wyspy Madera. [przypis edytorski]
25. burgund — francuskie wino z Burgundii. [przypis edytorski]
26. rekuza (daw.) — odmowa ze strony kobiety, odrzucenie propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]
27. vis-à-vis (fr.) — naprzeciw; tu: towarzyszenie po przeciwnej stronie stołu. [przypis edytorski]
28. kare, kasztany, gniade — określenia maści (barwy sierści) koni; kary: czarny; kasztan: rudobrązowy; gniady: jasnobrązowy z czarną grzywą i ogonem. [przypis edytorski]
29. stangret — służący powożący końmi w bryczce, powozie lub karecie. [przypis edytorski]
30. altruizm — bezinteresowna dbałość o dobro innych osób, przeciwieństwo egoizmu. [przypis edytorski]
31. poliszynel (z wł. pulcinella: kogucik) — tu: pajac; pierwotnie: jedna z charakterystycznych postaci włoskiej komedii dell’arte, zwykle występująca z kogucim piórem, charakteryzująca się złośliwością, nieuprzejmością i egoizmem. [przypis edytorski]
32. idiosynkrazja (z gr.) — szczególny, indywidualny sposób postrzegania, często wyrażający odmienność, ekscentryzm lub osobliwość; także: wstręt, niechęć do kogoś. [przypis edytorski]
33. Halle (Saale) — miasto w środkowych Niemczech, ob. część aglomeracji Lipsk-Halle; tu zamiast nazwy uczelni w tym mieście. [przypis edytorski]
34. filantrop (z gr.) — dobrodziej, wspomagający ubogich. [przypis edytorski]
35. filister (pogardl.) — mieszczuch o ograniczonych horyzontach, małostkowy materialista pozbawiony wyższych aspiracji. [przypis edytorski]
36. gogo (daw.) — goguś; laluś, bezmyślny próżniak, dbający tylko o modny, elegancki wygląd. [przypis edytorski]
37. makaronizować — wplatać w ojczysty język obce słowa i zwroty. [przypis edytorski]
38. in summo gradu (łac.) — w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
39. makolągwa — niewielki ptak śpiewający. [przypis edytorski]
40. masztalerz — starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]
41. szezlong — rodzaj wyściełanej sofy. [przypis edytorski]
42. konsola — ozdobny, wąski stolik umieszczany zwykle pod lustrem. [przypis edytorski]
43. pas pour moi (fr.) — nie dla mnie. [przypis edytorski]
44. par politesse (fr.) — z grzeczności. [przypis edytorski]
45. wolant — lekki, odkryty powóz z jednym siedziskiem i kozłem dla stangreta. [przypis edytorski]
46. brek — duży, odkryty pojazd konny na resorach, z bocznymi ławkami. [przypis edytorski]
47. liberia — oficjalny ubiór służby. [przypis edytorski]
48. dunka (daw.) — duńska rękawiczka, z delikatnej skóry, obróconej gładką stroną do wewnątrz. [przypis edytorski]
49. Voyons, monsieur, vous avez de la chance (fr.) — Ależ pan ma szczęście. [przypis edytorski]
50. Hannibal ante portas! (łac.) — Hannibal u bram (okrzyk mieszkańców Rzymu po miażdżącym zwycięstwie kartagińskiego wodza Hannibala nad armią rzymską w bitwie pod Kannami (216 p.n.e.). [przypis edytorski]
51. styl cesarstwa — styl w sztuce, meblarstwie, modzie itp., rozwinięty we Francji za panowania cesarza Napoleona I, będący odmianą późnego klasycyzmu; wykorzystywał wzory i motywy sztuki staroż. Grecji, Rzymu i Egiptu. [przypis edytorski]
52. dystynkcja — tu: dystyngowany sposób bycia. [przypis edytorski]
53. Spartanka — mieszkanka starożytnego miasta Sparta; Spartanie i Spartanki słynęli z surowego trybu życia. [przypis edytorski]
54. fular — cienka tkanina jedwabna. [przypis edytorski]
55. binokle — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, mocowanych na nosie za pomocą sprężynki. [przypis edytorski]
56. folblut (z niem.) — koń pełnej krwi angielskiej. [przypis edytorski]
57. Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun wieszczbiarstwa, sztuk i nauk, przewodnik dziewięciu muz, patronujących różnym rodzajom twórczości; klasyczny ideał męskiego piękna; opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią. [przypis edytorski]
58. perszeron — ciężki koń pociągowy. [przypis edytorski]
59. anglezowanie (z fr. anglais: angielski) — unoszenie się w siodle do rytmu biegu konia. [przypis edytorski]
60. Il l’abhorre (fr.) — Nie znosi jej. [przypis edytorski]
61. Voilà une idée! (fr.) — Cóż za pomysł! [przypis edytorski]
62. Chut! (fr.) — Pst! Sza! [przypis edytorski]
63. mâitresse (fr.) — nauczycielka; kochanka; faworyta, utrzymanka królewska lub szlachecka; pierwotnie: pani, mistrzyni. [przypis edytorski]
64. Pas mal, pas mal (fr.) — Niezła, niezła. [przypis edytorski]
65. Klio, Melpomene, Urania i Terpsychora (mit. gr.) — muzy opiekuńcze: historii, tragedii, astronomii oraz tańca i chóralnej pieśni. [przypis edytorski]
66. Talia, Kaliopa, Euterpe i Polihymnia, a Erato (mit. gr.) — muzy opiekuńcze: komedii, poezji epickiej, poezji lirycznej, poezji sakralnej i hymnicznej oraz poezji miłosnej. [przypis edytorski]
67. wierzchówka — klacz używana do jazdy wierzchem. [przypis edytorski]
68. meklemburg — koń rasy meklemburskiej, dawniej używanej jako pociągowa lub do celów wojskowych. [przypis edytorski]
69. ryngraf — duży blaszany medalion z godłem państwowym bądź wizerunkiem Maryi, zwykle w kształcie tarczy lub półksiężyca; pierwotnie część zbroi rycerskiej noszona pod szyją. [przypis edytorski]
70. szyldwach (daw., z niem.) — żołnierz na warcie, wartownik. [przypis edytorski]
71. dziewięć pałek — odznaka godności hrabiowskiej umieszczana w herbie: opaska z dziewięcioma wachlarzowato ułożonymi „pałkami”, tj. promieniami mającymi na końcach perły. [przypis edytorski]
72. C’est une absurdité! (fr.) — To absurd! [przypis edytorski]
73. Comment donc! (fr.) — Coś takiego! [przypis edytorski]
74. Te voilà! (fr.) — Jesteś tutaj! [przypis edytorski]
75. Mais, mon cher (fr.) — Ależ, mój drogi. [przypis edytorski]
76. amazonka — tu: strój kobiecy do jazdy konnej. [przypis edytorski]
77. epikurejczyk — zwolennik filozofii Epikura, według której najważniejsze jest szczęście, upatrywane w dążeniu do przyjemności, korzystaniu z życia. [przypis edytorski]
78. ciekawam — forma skrócona; inaczej: ciekawa jestem. [przypis edytorski]
79. dzieciństwo (daw.) — dziś: dziecinada; postępowanie dziecinne, właściwe dzieciom, a nie dojrzałym ludziom. [przypis edytorski]
80. burszowski — zawadiacki, łobuzerski; od bursz: członek korporacji studenckiej na niemieckim uniwersytecie. [przypis edytorski]
81. „Korynna” i „Delphina” pani Stael — popularne francuskie romanse autorstwa pani de Staël: Korynna czyli Włochy (1807) oraz Delfina (1802). [przypis edytorski]
82. Byron, George Gordon (1788–1824) — czołowy angielski poeta i dramaturg okresu wczesnego romantyzmu. [przypis edytorski]
83. scherzo — utwór instrumentalny o trójdzielnej budowie i szybkim tempie. [przypis edytorski]
84. Zola, Émile (1840–1902) — francuski pisarz, krytyk sztuki, główny przedstawiciel naturalizmu; wszystkie jego dzieła zostały wpisane na indeks ksiąg zakazanych. [przypis edytorski]
85. andante (muz., wł.) — tempo umiarkowane; także tytuł utrzymanego w takim tempie utworu lub części obszerniejszego utworu, np. sonaty, symfonii. [przypis edytorski]
86. Ocean Wielki — Ocean Spokojny. [przypis edytorski]
87. tyfon (daw., z gr.) — tajfun, huragan tropikalny we wsch. i płd.-wsch. Azji. [przypis edytorski]
88. tytani (mit. gr.) — bogowie z pokolenia olbrzymów poprzedzającego bogów olimpijskich; pokonani przez Zeusa i bogów olimpijskich w walce o panowanie nad światem. [przypis edytorski]
89. abnegacja (z łac.) — wyrzeczenie się; brak troski o swój stan, wygląd i korzyści. [przypis edytorski]
90. jedzącym tylko śliwki w czasie burzy — suszone śliwki spożywane jako lekarstwo na chorobę
Uwagi (0)