Trędowata - Helena Mniszkówna (czytać książki online za darmo .TXT) 📖

id="annotation-311">311. fagas (daw., pogard.) — służący, lokaj, sługus. [przypis edytorski]

312. plastron — biały, nakrochmalony przód koszuli fraka. [przypis edytorski]

313. vice versa (łac.) — na odwrót. [przypis edytorski]

314. nabab — przen.: wielki bogacz. [przypis edytorski]

315. uczesane w secesję — tj. we fryzurze z regularnie zwiniętych loków, zebranych u góry, całkowicie odsłaniającej kark i uszy. [przypis edytorski]

316. stan (daw.) — wcięcie w pasie, talia. [przypis edytorski]

317. monokl — pojedyncze szkło korekcyjne, okulary na jedno oko; przyrządu używano, osadzając go ciasno w oczodole i przytrzymując od góry łukiem brwiowym i przyciskając do góry policzka; monokl stanowił też rodzaj ozdoby, element mody męskiej, noszono go na łańcuszku przymocowanym do specjalnej, górnej kieszonki ubrania. [przypis edytorski]

318. karnet — notesik balowy, służący dawniej paniom do wpisywania kolejności tańców i partnerów podczas balu. [przypis edytorski]

319. kontredans — zbiorowy taniec towarzyski z figurami. [przypis edytorski]

320. kotylion — przypinana do piersi ozdoba naśladująca order, mająca formę rozetki lub bukieciku, używana podczas zabawy tanecznej zwanej również kotylionem. Pary jednakowych kotylionów są rozdzielane między tancerzy i tancerki, posiadacze jednakowych kotylionów mają odnaleźć się na sali i tańczyć w parze. [przypis edytorski]

321. Ça ressemble un peu mal! (fr.) — To niepodobna! [przypis edytorski]

322. Permettez, comtesse (fr.) — Pozwoli pani, hrabino. [przypis edytorski]

323. subretka (z fr.) — pokojówka. [przypis edytorski]

324. c’est une filie jeune, belle et très bien élevée (fr.) — to panna młoda, piękna i bardzo dobrze wychowana. [przypis edytorski]

325. mora — tkanina jedwabna ze smugowatym deseniem przypominającym słoje drzewa. [przypis edytorski]

326. numer — tu: pokój hotelowy, opatrzony numerem. [przypis edytorski]

327. fizjonomista — osoba odczytująca charakter osoby z jej twarzy. [przypis edytorski]

328. kontentować się — zadowalać się, poprzestawać na czymś. [przypis edytorski]

329. garson (daw.) — kelner lub boy hotelowy. [przypis edytorski]

330. rajtszula (daw.) — szkoła jazdy konnej; ujeżdżalnia. [przypis edytorski]

331. carte blanche (fr.) — dosł.: biała karta; dawać carte blanche oznacza dawać wolną rękę, swobodę działania. [przypis edytorski]

332. poroh (ukr.: próg) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemożliwiająca swobodną żeglugę. [przypis edytorski]

333. farbować (łow.) — o zwierzęciu: krwawić. [przypis edytorski]

334. elle est même bien tenue (fr.) — ona nawet ma dobrą prezencję. [przypis edytorski]

335. N’est-ce pas? (fr.) — Nieprawdaż? [przypis edytorski]

336. elle n’est pas pour nous (fr.) — ona nie jest dla nas. [przypis edytorski]

337. Monsieur, vous me troublez! (fr.) — Pan mnie niepokoi! [przypis edytorski]

338. Porwanie Sabinki — nawiązanie do legendarnego porwania Sabinek. W założonej przez Romulusa i jego towarzyszy osadzie Rzym brakowało kobiet, a sąsiednie plemiona odmawiały zgody na małżeństwa z ich kobietami. Romulus nakazał zorganizowanie święta, na które zaproszono panny z sąsiedniego plemienia Sabinów, a kiedy przybyły, kazał je porwać i wydać za mąż za mężczyzn z najlepszych rodów. Doszło do wojny, którą przerwano dopiero na prośbę porwanych kobiet. Porwanie Sabinek było popularnym motywem w sztuce, począwszy od renesansu. [przypis edytorski]

339. kordelas — długi nóż myśliwski, służący do oprawiania upolowanej zwierzyny. [przypis edytorski]

340. Vainqueur! maintenant vous l’avez prise, elle vous appartient (fr.) — Zwycięzco, teraz ją pan zdobył, ona należy do pana. [przypis redakcyjny]

341. nie stało (daw.) — zabrakło. [przypis edytorski]

342. quelle idée (fr.) — cóż za pomysł. [przypis edytorski]

343. różniczkować (daw.) — różnicować. [przypis edytorski]

344. lapis-lazuli — półszlachetny kamień ozdobny o intensywnie niebieskiej barwie. [przypis edytorski]

345. bacik — zdr. od bat (daw.): duża, drewniana płaskodenna łódź, opatrzona żaglem. [przypis edytorski]

346. sąd Parysa (mit. gr.) — Parys, królewicz trojański, został wybrany, by zażegnać spór pomiędzy boginiami o złote jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. Hera, żona Zeusa, władcy bogów, w zamian za wskazanie właśnie jej obiecywała mu władzę; Atena, bogini mądrości, obiecywała wiedzę i mądrość, zaś Afrodyta, bogini miłości, miłość najpiękniejszej kobiety. Parys wskazał Afrodytę i został wynagrodzony miłością pięknej Heleny, żony Menelaosa, co stało się przyczyną wojny trojańskiej. Dla wielu artystów europejskich scena bogiń prezentujących swoje wdzięki przed Parysem była okazją do ukazania aktów kobiecych. [przypis edytorski]

347. jatagan (z tur.) — broń sieczna średniej długości, o zakrzywionym ostrzu i charakterystycznej rękojeści, używana przez Turków, Arabów i Persów. [przypis edytorski]

348. szturmak — krótka strzelba z lufą rozszerzoną u wylotu, używana w Europie w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

349. litaury — perkusyjny instrument muzyczny; miedziane półkule pokryte skórą. [przypis edytorski]

350. bitwa pod Austerlitz (2 grudnia 1805) — jedna z najważniejszych bitew wojen napoleońskich, stoczona między dowodzoną przez cesarza Napoleona Bonapartego francuską Wielką Armią a znacznie większą od niej, połączoną armią austriacko-rosyjską; dzięki doskonałej taktyce Napoleona zakończona wielkim zwycięstwem armii francuskiej; po klęsce pod Austerlitz Austria poprosiła o zawarcie pokoju, koalicja antyfrancuska rozpadła się. [przypis edytorski]

351. bitwa pod Waterloo (18 czerwca 1815) — stoczona na terenie Belgii ostatnia bitwa cesarza Napoleona Bonapartego, w której armia francuska została zniszczona przez koalicyjne wojska angielskie Wellingtona i wojska pruskie Blüchera; w wyniku klęski Napoleon abdykował, co zakończyło okres rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich. [przypis edytorski]

352. Monsieur Stanislas Rudecki à Ruczajew (fr.) — Pan Stanisław Rudecki w Ruczajewie. [przypis edytorski]

353. Entrée (fr.) — Wejście. [przypis edytorski]

354. à bas le roi (fr.) — precz z królem. [przypis edytorski]

355. miecz Damoklesa — przen.: stale grożące niebezpieczeństwo. Damokles, dworzanin Dionizjosa, tyrana Syrakuz z IV w. p.n.e., gdy zazdrościł władcy szczęśliwego losu, został posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis edytorski]

356. au courant (fr.) — świadoma. [przypis edytorski]

357. Katarzyna Howard (ok. 1523–1542) — piąta żona króla Anglii Henryka VIII, którego poślubiła mając 17 lat; po dwóch latach małżeństwa została ścięta za zdradę z powodu cudzołóstwa. [przypis edytorski]

358. Dyrektoriat — pięcioosobowy rząd Republiki Francuskiej ustanowiony w 1795, w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej; także: okres działania tego rządu, tj. do zamachu stanu dokonanego przez Napoleona w 1799. [przypis edytorski]

359. au naturel (fr.) — w naturze; naturalny. [przypis edytorski]

360. Les extrêmes se touchent (fr.) — Przeciwieństwa przyciągają się. [przypis edytorski]

361. Cette fille a l’air d’une princesse (fr.) — Ta panna wygląda jak księżniczka. [przypis redakcyjny]

362. l’etat c’est moi (fr.) — państwo to ja (słowa przypisywane królowi Francji Ludwikowi XIV, zwanemu „Królem Słońce”, wskazujące na absolutyzm jego władzy). [przypis edytorski]

363. awantaż (daw., z fr.) — korzyść. [przypis edytorski]

364. Beauharnais, Józefina (1763–1814) — od 1779 żona wicehrabiego Alexandre’a de Beauharnais, straconego w 1794, przeżywała liczne romanse, w 1796 została pierwszą żoną Napoleona Bonapartego. [przypis edytorski]

365. Maria Ludwika Austriaczka (1791–1847) — księżniczka austriacka, druga żona Napoleona I, cesarzowa Francuzów w latach 1811–1814. [przypis edytorski]

366. bitwa pod Trafalgarem (21 października 1805) — bitwa morska stoczona podczas wojen napoleońskich pomiędzy flotą brytyjską pod dowództwem admirała Horacego Nelsona a połączoną flotą francusko-hiszpańską; zakończona wielkim zwycięstwem floty brytyjskiej, stała się początkiem hegemonii Brytyjczyków na morzach świata, trwającej aż do II wojny światowej. [przypis edytorski]

367. bitwa nad Berezyną (25–29 listopada 1812) — stoczona nad rzeką Berezyną Dnieprową (ob. na Białorusi), przez wycofującą się spod Moskwy Wielką Armię cesarza Napoleona I, otoczoną z trzech stron przez wojska Rosjan; zakończona ciężkimi stratami Wielkiej Armii, która zdołała jednak przekroczyć rzekę i uniknąć całkowitej zagłady. [przypis edytorski]

368. bitwa pod Somosierrą (30 listopada 1808) — szarża polskiego szwadronu szwoleżerów na silnie bronioną przełęcz Somosierra w Hiszpanii; doprowadziła do złamania oporu hiszpańskich obrońców i zdobycia wąwozu, co otworzyło Napoleonowi drogę na Madryt i pozwoliło kontynuować kampanię hiszpańską. [przypis edytorski]

369. Merci! (fr.) — Dziękuję! [przypis edytorski]

370. zastosowany do kogoś — dziś: dostosowany do kogoś. [przypis edytorski]

371. Monsieur, je suis enchantée (fr.) — Panie, jestem zachwycona. [przypis edytorski]

372. menuet — wytworny, dworski taniec francuski o umiarkowanym tempie, szczególnie popularny w XVIII w. [przypis edytorski]

373. Sanssouci (z fr. sans souci: beztroski) — rokokowy pałac Hohenzollernów w Poczdamie, w pobliżu Berlina, wzniesiony w latach 1745–1747 jako letnia rezydencja króla Prus Fryderyka II Wielkiego. [przypis edytorski]

374. epoka jurajska — środkowy okres ery mezozoicznej, ok. 201–145 mln lat temu; na lądach dominowały wówczas dinozaury, pierwsze hominidy (człowiekowate) pojawiły się dopiero 14–6 mln lat temu. [przypis edytorski]

375. tête-à-tête (fr.) — sam na sam; spotkanie tylko we dwoje. [przypis edytorski]

376. Veni Creator Spiritus (łac.) — O Stworzycielu Duchu, przyjdź; pierwsze słowa hymnu do Ducha Św., wykonywanego w kościele rzymskokatolickim podczas większych uroczystości, m.in. podczas ślubu. [przypis edytorski]

377. płomień (przestarz.) — kobieta będąca w danej chwili obiektem czyjejś przelotnej miłostki, romansu. [przypis edytorski]

378. Suppé, Franz von, właśc. Francesco Cavaliere Suppé-Demelli (1819–1895) — austriacki dyrygent i kompozytor; twórca operetek (m.in. Lekka kawaleria, 1866) oraz słynnej uwertury do sztuki Chłop i poeta (1846). [przypis edytorski]

379. sadź a. szadź — osad lodu powstały ze skroplonej mgły. [przypis edytorski]

380. janczary — dzwonki przy końskiej uprzęży. [przypis edytorski]

381. eksportacja — uroczyste wyprowadzenie zwłok do kościoła lub kaplicy przed pogrzebem. [przypis edytorski]

382. kopny — o drodze, śniegu, piasku: trudny do przebrnięcia; sypki. [przypis edytorski]

383. Moloch (mit. semicka) — bóg Fenicjan i Kananejczyków, któremu wg Biblii miano składać ofiary z dzieci; przen.: coś bezlitosnego, złego, pochłaniającego niewinne ofiary. [przypis edytorski]

384. tarlatan (z fr.) — cienki, sztywno nakrochmalony muślin. [przypis edytorski]

385. kocz — lekki czterokołowy, kryty lub półkryty pojazd konny o nadwoziu zawieszonym na pasach, z bocznymi drzwiczkami oraz przednimi i tylnymi siedzeniami w środku; wyparł wcześniejsze karety. [przypis edytorski]

386. apoteoza (z gr.) — ubóstwienie; przedstawienie idei, wydarzeń a. postaci jako godnych uwielbienia i czci, wyidealizowanie. [przypis edytorski]

387. Golgota — wzgórze nieopodal Jerozolimy, miejsce kaźni, gdzie ukrzyżowano Jezusa. [przypis edytorski]

388. wilia (daw.) a. wigilia — dzień poprzedzający jakieś wydarzenie; w wilię: w przeddzień. [przypis edytorski]

389. Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, przeznaczenia i sprawiedliwości świata. [przypis edytorski]

390. luminarz (z łac. lumen: światło) — osoba wybitna, przodująca, znakomitość. [przypis edytorski]

391. causeur (fr.) a. kozer — osoba umiejąca interesująco i dowcipnie rozmawiać; gawędziarz. [przypis edytorski]

392. nabab — tytuł muzułmańskiego księcia w Indiach, zwłaszcza w Bengalu; przen.: wielki bogacz. [przypis edytorski]

393. palisander — bardzo ciężkie i twarde drewno, używane głównie do wykonywania mebli i przedmiotów artystycznych, instrumentów muzycznych. [przypis edytorski]

394. antenat (z łac.) — przodek. [przypis edytorski]

395. in gratiam (łac.) — tu: z powodu, ze względu na. [przypis edytorski]

396. plant — teren wydzielony pod torowisko kolejowe. [przypis edytorski]

397. snycerz — osoba zajmująca się artystycznym rzeźbieniem w drewnie (dawniej również w kamieniu). [przypis edytorski]

398. szyldkret a. szylkret — tworzywo pozyskiwane ze skorup żółwi morskich. [przypis edytorski]

399. kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

400. brom — tu: sole bromu (bromki), powszechnie stosowane w XIX i na pocz. XX w. jako środek uspokajający i nasenny. [przypis edytorski]

401. Nizza (wł.) — Nicea, miasto nad brzegiem M. Śródziemnego (Riwiera francuska); słynny ośrodek turystyczny i uzdrowisko; znana także ze znajdujących się w okolicy plantacji kwiatów, m.in. róż i goździków. [przypis edytorski]

402. je ne sais quoi (fr.) — nie wiem co. [przypis edytorski]

403. Comme vous êtes ridicule (fr.) — Jaka pani śmieszna. [przypis edytorski]