Trędowata - Helena Mniszkówna (czytać książki online za darmo .TXT) 📖

91. Zaratustra Nietzschego — tytułowy bohater książki Tako rzecze Zaratustra (1883–1885) niemieckiego filozofa Fryderyka Nietzschego. [przypis edytorski]

92. credo (łac.) — dosł.: wierzę; przen. wyznanie wiary (od pierwszych słów modlitwy chrześcijańskiej: „Wierzę w Boga Ojca Wszechmogącego”), także ogólnie: krótkie sformułowanie pełniące funkcję myśli przewodniej lub ogólnego hasła przyświecającego np. sposobowi postępowania; motto, dewiza. [przypis edytorski]

93. nimb — świetlisty krąg wokół głów istot boskich i świętych; przen.: chwała, splendor. [przypis edytorski]

94. caprifolium (łac., bot.) — wiciokrzew przewiercień, ozdobne pnącze o różowawych kwiatach i pomarańczowych owocach. [przypis edytorski]

95. spirea — inaczej: tawuła; krzew ozdobny z rodziny różowatych, o drobnych kwiatach ułożonych w duże grona. [przypis edytorski]

96. bursz (z niem.) — członek korporacji studenckiej na niemieckim uniwersytecie. [przypis edytorski]

97. linijka — rodzaj konnego wózka z długim, wąskim siedzeniem, na którym siedzi się okrakiem. [przypis edytorski]

98. junakieria — śmiałość, zadziorność; por. junak: odważny, młody mężczyzna. [przypis edytorski]

99. zblakować (daw.) — zblaknąć; zblednąć. [przypis edytorski]

100. sztylpy (daw.) — wysokie cholewy doczepiane do buta. [przypis edytorski]

101. lama — tkanina o osnowie jedwabnej; szyto z niej dawniej wytworne stroje, szaty liturgiczne oraz używano do dekoracji wnętrz; złotogłów. [przypis edytorski]

102. mentor — nauczyciel, wychowawca. [przypis edytorski]

103. oddając korbę — w dawnych samochodach silnik był uruchamiany za pomocą korby rozruchowej. [przypis edytorski]

104. newroza — nerwica. [przypis edytorski]

105. jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

106. antedyluwialny — dosł.: przedpotopowy; dawniej pochodzące ze starszej epoki czwartorzędu osady lodowcowe występujące poza dolinami rzecznymi łączono potopem (łac. diluvium). [przypis edytorski]

107. Nach Canossa gehen wir nicht (niem.) — Nie pójdziemy do Canossy; udać się do Canossy: pokajać się, po długim uporze uznać swoją winę i ukorzyć się w celu uzyskania korzyści; zwrot upamiętniający spór między papieżem Grzegorzem VII a niemieckim cesarzem Henrykiem IV o prawo do inwestytury (tj. nadawanie godności kościelnych), zakończony ukorzeniem się cesarza w 1077 r. pod murami zamku w Canossie we Włoszech, gdzie schronił się papież; cesarz uzyskał od papieża zdjęcie ekskomuniki, a następnie osadził na tronie papieskim przychylnego sobie antypapieża Klemensa III. [przypis edytorski]

108. aluwialny (geol.) — dotyczący współczesnego okresu geologicznego, po epoce lodowej; dawne dyluwium i aluwium stanowiły obecny czwartorzęd, odpowiadały plejstocenowi i holocenowi. [przypis edytorski]

109. wypadkowo — dziś: przypadkowo. [przypis edytorski]

110. Honny soit qui mal y pense (fr.) — Hańba temu, kto widzi w tym coś nieprzystojnego (dewiza angielskiego Orderu Podwiązki, według legendy ustanowionego przez króla, kiedy jedna z dam zgubiła na balu dworskim podwiązkę, co wzbudziło śmiech zebranych). [przypis edytorski]

111. patrycjusz — w staroż. Rzymie członek najwyższej warstwy społecznej, sprawującej władzę i mającej największe przywileje; z patrycjuszy składał się senat rzymski. [przypis edytorski]

112. welin — luksusowy papier, cienki i gładki a. skóra cielęca, dokładnie wyprawiona, używana dawniej do pisania lub druku. [przypis edytorski]

113. pająk — tu: wieloramienny żyrandol zawieszany u sufitu sal bawialnych, świetlic i innych większych pomieszczeń. [przypis edytorski]

114. arab — koń czystej krwi arabskiej, rasy pochodzącej z Półwyspu Arabskiego. [przypis edytorski]

115. amerykan (daw.) — resorowany czterokołowy pojazd konny z odkrytym nadwoziem. [przypis edytorski]

116. szorownia — pomieszczenie, gdzie przechowuje się uprząż i powozy. [przypis edytorski]

117. prawić (daw.) — mówić, opowiadać. [przypis edytorski]

118. lando — rodzaj czteroosobowego powozu konnego z opuszczaną budą po dwóch stronach, o przednim i tylnym siedzeniu jednakowej szerokości. [przypis edytorski]

119. kredens (daw.) — pomieszczenie, w którym przechowywano zastawę stołową. [przypis edytorski]

120. Voilà qu’ il est ridicule! (fr.) — Ależ to niedorzeczne! [przypis edytorski]

121. gazon — ozdobny trawnik obsadzony kwiatami i krzewami. [przypis edytorski]

122. Voyons! (fr.) — Daj spokój. [przypis edytorski]

123. veni, vidi, vici (łac.) — przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem (słowa, którymi Gajusz Juliusz Cezar zawiadomił senat rzymski o błyskawicznym wykonaniu zadania: przybyciu do Azji Mniejszej i szybkim zwycięstwie w krótkiej wojnie z Farnakesem II, królem Pontu). [przypis edytorski]

124. rogoża (bot.) — pałka, roślina rosnąca na brzegach jezior, rzek i bagien. [przypis edytorski]

125. infanteria (daw.) — piechota. [przypis edytorski]

126. arbuz — przenośnie: odmowa, odrzucenie starającego się o rękę panny. [przypis edytorski]

127. comme j’aime Dieu (fr.) — jak Boga kocham. [przypis edytorski]

128. mais encore (fr.) — ale jeszcze. [przypis edytorski]

129. Pallas (gr.: potrząsająca dzidą; mit. gr.) — przydomek Ateny, dziewiczej bogini mądrości i sprawiedliwej wojny, przedstawianej w hełmie, z tarczą i z dzidą. [przypis edytorski]

130. Wenus (mit. rzym.) — bogini miłości i piękna, odpowiednik greckiej Afrodyty; narodziła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru. [przypis edytorski]

131. satyr (mit. gr.) — jedna z istot wchodzących w skład orszaku Dionizosa, boga wina i dzikiej natury; satyrowie byli przedstawiani jako ludzie z koźlimi nogami i uszami. [przypis edytorski]

132. Diana (mit. rzym.) — dziewicza bogini łowów i księżyca, odpowiednik greckiej Artemidy. [przypis edytorski]

133. Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, wyobrażana w malarstwie w postaci dziewczyny o skrzydłach motyla; również: personifikacja duszy, psychiki, stanu wewnętrznego. [przypis edytorski]

134. Hermes (mit. gr.) — bóg podróżnych, kupców i złodziei, posłaniec bogów. [przypis edytorski]

135. Jowisz a. Jupiter (mit. rzym.) — najwyższe bóstwo rzymskiego panteonu, bóg nieba i burzy, odpowiednik greckiego Zeusa. [przypis edytorski]

136. amazonka — tu: kobieta uprawiająca jazdę konną. [przypis edytorski]

137. kraśny (daw.) — tu: czerwony. [przypis edytorski]

138. lokomobila — dawna wielofunkcyjna maszyna rolnicza: silnik spalinowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

139. fornal — najemny robotnik rolny obsługujący konie w folwarku. [przypis edytorski]

140. czym się to dzieje? (daw.) — jak się to dzieje? [przypis edytorski]

141. włościanin (daw.) — chłop. [przypis edytorski]

142. serwituty — w dawnej Polsce uprawnienia chłopów do korzystania z dworskich łąk, pastwisk i lasów (tj. prawo do korzystania z drzewa opałowego, chrustu, runa leśnego oraz prawo wypasu). Reforma uwłaszczeniowa chłopów (Galicja 1848, Królestwo Polskie 1864) przyznawała właścicielom ziemskim prawo własności do terenów obciążonych serwitutami, ale bez zgody wsi nie mogli nią swobodnie dysponować (np. sprzedać ziemię a. wyciąć las); natomiast prawo chłopów do użytkowania terenów serwitutowych zostało potwierdzone, ale decyzję o sposobie jego egzekwowania pozostawiono właścicielom, co dawało im możliwość wywierania nacisku na wieś. W tej sytuacji szlachta dążyła do układu z wsią w sprawie serwitutów: za uzyskanie zgody chłopów na zniesienie obciążenia serwitutami jakiegoś terenu, wynagradzała ich innymi gruntami. [przypis edytorski]

143. mais oui! (fr.) — ależ tak! [przypis edytorski]

144. à côté (fr.) — obok. [przypis edytorski]

145. Voilà! c’esi le mot! (fr.) — Oto właściwe słowo! [przypis edytorski]

146. asystencja (daw.) — asystowanie, towarzyszenie komuś. [przypis edytorski]

147. Ich liebe dich (niem.) — Kocham cię. [przypis edytorski]

148. Du liebst mich (niem.) — Kochasz mnie. [przypis edytorski]

149. Wir lieben uns (niem.) — Kochamy się. [przypis edytorski]

150. Heidelberg — tu zapewne: opactwo św. Bartłomieja, położone między osiedlami Neuenheim i Ziegelhausen w Heidelbergu, w płd.-zach. Niemczech, w XIII–XVI w. będące klasztorem benedyktynek. [przypis edytorski]

151. Sacré-Coeur — tu: klasztor Sióstr Sacré Coeur we Lwowie, żeński klasztor rzymskokatolicki Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusa (fr. Sacré Coeur), istniejący od 1843 do 1946. [przypis edytorski]

152. bonifratrzy — katolicki zakon prowadzący opiekę nad chorymi, w tym umysłowo; trąci bonifratrami: aluzja do szpitala prowadzonego przez bonifratrów przy kościele pod wezwaniem św. Jana Bożego w Warszawie, w którym w 1862 otwarto klinikę psychiatryczną. [przypis edytorski]

153. Qu’est-ce que c’est que (fr.) — Co to jest. [przypis edytorski]

154. C’est le mot dur, monsieur (fr.) — To przykre słowo, proszę pana. [przypis edytorski]

155. Ah, oui! (fr.) — Ach, tak! [przypis edytorski]

156. Est-ce que je sais? (fr.) — Czy ja wiem? [przypis edytorski]

157. mon Dieu (fr.) — mój Boże. [przypis edytorski]

158. Journal des Modes (fr.) — Żurnal mód. [przypis edytorski]

159. Oui, c’est très beau (fr.) — Tak, to bardzo piękne. [przypis edytorski]

160. superbe (fr.) — wspaniały; znakomity. [przypis edytorski]

161. karosz — kary (czarny) koń. [przypis edytorski]

162. wiorsta — dawna miara odległości, ok. 1 km. [przypis edytorski]

163. strejk — dziś popr.: strajk. [przypis edytorski]

164. Une très belle fille (fr.) — Bardzo piękna panna. [przypis edytorski]

165. C’est une noble fille (fr.) — To szlachetna panna. [przypis edytorski]

166. kamelia — pochodzący ze wsch. Azji krzew o dużych, białych lub różowych kwiatach; też: kwiat tej rośliny. [przypis edytorski]

167. tuberoza — wywodzący się z Meksyku kwiat o białych lub jasnoróżowych płatkach, o charakterystycznym mocnym, upojnym, słodkim zapachu. [przypis edytorski]

168. mimoza a. czułek — rodzaj roślin tropikalnych szczególnie wrażliwych na dotyk; w momencie dotyku roślina zamyka (składa) gwałtownie liście. [przypis edytorski]

169. relsy (daw., z ang.) — szyny kolejowe. [przypis edytorski]

170. au nom de Dieu (fr.) — na Boga; na miłość boską. [przypis edytorski]

171. cekhauz (z niem.) — arsenał, zbrojownia. [przypis edytorski]

172. kosa (daw.) — długie, splecione włosy; warkocz. [przypis edytorski]

173. trephauz (z niem.) — oranżeria, szklarnia, cieplarnia. [przypis edytorski]

174. brokatela (z wł.) — ciężka tkanina dekoracyjna przetykana jedwabiem, ze wzorem ze srebrnych lub złotych nici, wyrabiana w XVI–XVII w., głównie we Włoszech. [przypis edytorski]

175. Neptun (mit. rzym.) — bóg morza, odpowiednik greckiego Posejdona, jego atrybutem był trójząb do połowu ryb. [przypis edytorski]

176. nimfa (mit. gr.) — boginka mająca postać młodej, pięknej dziewczyny, uosabiająca żywotne siły przyrody; tu zapewne w znaczeniu zawężonym: opiekunka strumyków, jezior i źródeł (najada). [przypis edytorski]

177. Halle (Saale) — miasto w środkowych Niemczech, ob. część aglomeracji Lipsk-Halle; tu zamiast nazwy uczelni w tym mieście. [przypis edytorski]

178. widny (daw.) — widoczny, dający się widzieć. [przypis edytorski]

179. parantela (z łac.) — powinowactwo, powiązania rodzinne, zwłaszcza ze znanym rodem; krewni należący do tego samego rodu. [przypis edytorski]

180. malachit — ceniony kamień półszlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]

181. złotogłów — jedwabna tkanina przetykana złotą nicią. [przypis edytorski]

182. opona (daw.) — zasłona; ozdobna tkanina okrywająca coś. [przypis edytorski]

183. ryngraf — medalion z godłem państwowym bądź wizerunkiem Maryi, zwykle w kształcie tarczy lub półksiężyca. [przypis edytorski]

184. delia — element ubioru męskiego szlachty polskiej w XVI w., strój pochodzenia orientalnego: noszony na żupanie nieprzepasany rodzaj płaszcza narzuconego na ramiona, często podbity i wykańczany futrem, z krótkimi, luźnymi rękawami i kołnierzem. [przypis edytorski]

185. kornet (z fr. cornette: rożek) — dawne kobiece nakrycie głowy: wysoki czepiec o dwóch rogach, zwykle bogato zdobiony koronkami, woalkami itp. [przypis edytorski]

186. wasal — w średniowieczu człowiek wolny oddający się w opiekę seniorowi, otrzymujący od niego lenno i zobowiązany wobec seniora do posłuszeństwa i świadczenia służby zbrojnej. [przypis edytorski]

187. suweren — władca sprawujący niezależną władzę zwierzchnią. [przypis edytorski]

188. rojalizm — opowiadanie się za monarchią. [przypis edytorski]

189. corso (wł.) — tu: pochód miejski z ukwieconymi pojazdami. [przypis edytorski]

190. Vogue la galère (fr.) — Niech się dzieje, co chce. [przypis edytorski]

191. Qui ne risque rien, n’a rien (fr.) — Kto niczego nie ryzykuje, ten nic nie ma. [przypis edytorski]

192. Mais qui risque trop, aussi n’a rien (fr.) — Ale kto ryzykuje zbyt wiele, ten także nic nie ma. [przypis edytorski]

193.