Lato leśnych ludzi - Maria Rodziewiczówna (czytać książki online .txt) 📖

Rosomak wypychał puchacza. Brak wprawy wyrównywał zawziętością i amatorstwem. Ponieważ zawadzał w izbie, rozłożył pracownię w komorze i po trzech dniach dzieła dokonał.

— Udały się! — rzekł triumfująco do Żurawia.

— No i wreszcie zajmiesz się czymś innym — mruknął bez humoru Żuraw.

— A co tam pilnego?

— Przede wszystkim chłopak.

— Poszedł w las szukać gniazd. Chce zebrać kolekcję jaj.

— Nic nie znajdzie, bo się wszystkiego boi. Gdzieś pewnie niedaleko siedzi w gąszczu i czeka obiadowego sygnału. Trzeba się nim zająć, kiedyś go nam tu na umartwienie sprowadził.

— Co miałem robić! Nie mógł zostać tam we dworze, bo by uciekł po kilku dniach, a siostra mnie błaga, żeby go przetrzymać parę miesięcy, bo bardzo wyczerpany naukami, przeszedł tyfus i zakochał się w czterdziestoletniej profesorowej, i chciał się strzelać.

— Chciałbym wiedzieć, co my na to pomożemy i dlaczego mamy go niańczyć!

— Zapewne dlatego, żeby nam tu nie było za dobrze. Ja go obserwuję. Parę dni bawiła go nowość, teraz przechodzi okres tęsknoty, nudy i wspomnień „nieszczęśliwej” miłości; przefermentuje, przegryzie się i odżyje.

To rzekłszy, Rosomak, którego nic bardzo nie wzruszało, co nie było przyrodniczą osobliwością, zapalił fajkę, obładował się swymi ptaszniczymi przyrządami i ruszył w las.

Przede wszystkim odwiedził pszczoły.

Opodal barci stanął i patrzał.

„Naród” się snuł tu i ówdzie, zda się jak zwykle, ale po obserwacji twarz leśnego wodza zaczęła się rozjaśniać, promienieć, aż się ułożyła w cichy uśmiech radosny. Dla niego miał wyraz brzęk owada, jego ruch, jego sposób wchodzenia przez szparę-wrota. I słyszał wyraźnie to, co wreszcie sam wymówił za nimi:

— Matka jest.

I wtedy dopiero usłyszał gdzieś opodal w łozach głos ludzki gniewny, skarżący się i poznał głos Cota.

— Proszę Pantery, co to za życie! To dobre dla starych albo dla mizantropów. Zresztą — dla dziwaków i odludków. Ale ja kocham i ja chcę żyć! I mnie nikt nie zrozumie! Ja tu nie chcę być, ja tu oszaleję! Ja tak strasznie za nią tęsknię!

— Ciężka bieda! — ozwał się głos Pantery. — To czemuż nie drapniesz stąd? Ja cię na skraj lasów wyprowadzę i leć do lubej. Tuś nam też tak potrzebny, jak zdun w lipcu.

— Kiedy matka mi nie dała pieniędzy.

— To sobie na drogę zapracuj!

— Gdzie, jak?

— A ot! Ryb nałów, ususz, torbę naładuj i sprzedaj. Albo wyszukaj gniazdo remiza, strzyżyka lub czyża. Wódz mówił, że to można sprzedać do kolekcji. Ja bym na twoim miejscu i tygodnia nie zwlekał. Za czym człowiekowi tęskno, to trzeba dostać. A zresztą możesz „na gapę” pod ławką w wagonie jechać. Żydzi tak robią dla miłości rubla, to i ty możesz przez miłość dla kobiety.

Coto umilkł. Wszystkie te sposoby nie trafiały mu jakoś do gustu.

— Żebym ja mógł pożyczyć pieniędzy na drogę — bąknął.

— Hm! — odparł Pantera. — A skądże oddasz?

— Mama musi mi dać.

— Na podróż do ukochanej? To by ci od razu w Warszawie dała, zamiast tu przysyłać, gdyby chciała twym amorom dogadzać. Na taki interes nikt ci nie pożyczy. Całkiem bieda, rekrucie Coto! Zamiast takiej pożyczki oszukańczej, zrób szczerzej i prawdziwiej: zaczaj się w nocy przy trakcie i obedrzyj słabszego i głupszego. Albo stań pod kościołem i lamentuj: litościwe osoby, choć grosik dla poratowania zranionego serca!

— Pantera żartuje, drwi ze mnie!

— Co zaś! Jakbym w twej desperacji był, to bym tak zrobił.

Tu Rosomak, czując potrzebę interwencji, rozsunął firankę łozy i wynurzył się za plecami rozmawiających. Coto zerwał się przerażony. Pantera zaświecił zębami w uśmiechu i dalej obdzierał łozę z kory, kunsztownie zwijając łyko na chodaki.

Rosomak wziął się też do tej roboty, zawstydzony chłopak stał, nie wiedząc, co ze sobą robić.

— Wszystko to racja — ozwał się Rosomak, jakby od początku do rozmowy należał. — Nudno ci tu, boś głuchy i ślepy na ten świat, co cię otacza. Te oczy i uszy otwierają się zwykle później w życiu, jeśli się w ogóle otwierają, bo większość ludzi organów tych nie posiada i zupełnie braku ich ani potrzeby nie czuje. Racją też bardzo despotyczną w osiemnastym roku życia jest miłość i bardzo tej twojej chorobie współczuję, bom ją też w swoim czasie przechodził. Żebyś jednak, wedle rady Pantery, stąd umknął do Warszawy, swej ukochanej tam nie znajdziesz, bo wyjechała z dziećmi do Ciechocinka.

— To ona ma dzieci? — zaśmiał się Pantera.

— Czworo. W tym córka piętnastoletnia.

— Coto! — zawołał Pantera tonem zgrozy i śmiechu.

— Wcale mu się nie dziwię. W jego wieku kochałem się na zabój we wdowie, która miała wnuka. Ale nie o to chodzi. Pytam, czy chcesz, abym ci dał pieniędzy, byś wbrew woli matki, no i zapewne w tajemnicy przed nią, jechał do Ciechocinka, do pani profesorowej?

— Ja, proszę wuja, chciałbym wrócić do Warszawy, bo ja tu czuję się taki niepotrzebny — i nudzę się.

— Do Warszawy odesłać cię nie mogę, bo na prośby matki tu jesteś. Cóż byś zresztą tam robił? Wiesz, że matka pojechała ze starą ciotką do Odessy. Więc się namyśl do jutra! Jeśli postanowisz jechać, pójdziemy stąd do domu, gdyż tu pieniędzy nie mam nigdy; tam je dostaniesz i napiszesz mi kwit, że na stanowcze swe życzenie opuszczasz mnie i odjeżdżasz do Ciechocinka. Muszę mieć dla twej matki ten dokument.

— Nie, wuju, nie potrzebuję do jutra się namyślać! Tak nie chcę.

— Więc czego chcesz?

— Chciałbym, chciałbym, sam nie wiem, chciałbym tu czymś być, coś robić!

— Nie być rekrutem Coto!... — zaśmiał się Pantera.

— No, to zrób parę chodaków, kosz na ryby, sidła na ptaszki, tysiąc rzeczy najłatwiejszych i prostych. Wierzę, że ci się nudzi, kiedy żyjesz w takim ludnym kraju, ani mowy, ni obyczaju ludu nie znasz, ba, nawet i nie rozpoznajesz jednego oblicza od drugiego. Chcesz, zadam ci siedem robót, a jak je spełnisz, to ci obiecuję spełnić siedem twoich życzeń.

— Wuj się na mnie gniewa? — szepnął chłopak nieśmiało.

— Ani trochę. Rozumiem cię i chciałbym, żebyś się przemógł, ale krępować nie chcę. Tu wszystko żyje swobodnie i w górę — ku słońcu. Zanim Pantera ci te siedem robót wymyśli, chodź ze mną, pokażę ci tutejszy tłum. — Popatrzył na słońce i dodał: — Mamy półtorej godziny do południa.

Coto spojrzał na zegarek:

— Wuj na minutę nie chybił. To sztuka!

— Ja większą sztukę potrafię — rzekł Pantera. — Wódz musi na słońce spojrzeć, a ja ino kiszek posłuchać. I wiem, na jakie idziesz widowisko. Wódz posadzi Edwarda czy Kunegundę na starku, wleziecie pod szaterek i będziecie kuwiekać22 na ptaszki. Ja ci jutro pokażę podobne widowisko u wodopoju przy Tęczowym Moście.

Ruszyli. Rosomak spytał:

— Znalazłeś już dużo gniazd?

— Nie mam szczęścia. Łażę i łażę, drapię się na drzewa: znajduję puste.

— Nauczę cię. Uważaj! Tu, u nas, na drzewie, w drzewie, na krzaku, na ziemi, na kępie, na wodzie lęgnie się ze trzysta gatunków ptactwa. Z tego siedemdziesiąt najmniej można znaleźć tuzinami łatwo, reszta wymaga większych starań, a już ze trzydzieści należy do wielkiej sztuki obserwacji lub wprost szczęśliwego wypadku. Mam kolekcję dwustu gatunków, a teraz rocznie przybywa mi ledwie po kilka, a są takie, których szukam od kilku lat bezskutecznie. Ty nie kolekcjonowałeś niczego w życiu?

— Ach, owszem: owady, marki pocztowe, monety. W tym roku jakoś się zniechęciłem.

— Piszesz pewnie, tworzysz?

— Skąd wuj wie? Mama pisała?

— Nie. Ale kto uważa, ten poznaje dużo obyczajów, nawet ludzkich. W maju wszyscy mają świetne szaty i śpiewają. Kto z ludzi ma osiemnaście lat, przeżywa maj. Pisz, chłopcze, śpiewaj, marz!

— Ja bym jednak chciał znaleźć te gniazda, których wuj szuka od tylu lat.

Uśmiechnął się Rosomak.

— Dobrze. Tymczasem pokażę ci, jak się szuka tych dwustu, które już mam. — Zwolnił kroku i wskazał, nie przystając, krzak czeremchy.

— Widzisz tam, na lewo, o metr nad ziemią, ten pęk kwiatów i ciemną plamkę? Tam siedzi na pięciu jajkach gajówka mniszek. Pan ma kapturek czarny, pani rudy. W południowych godzinach pan panią wyręcza w nudach wylęgania. Ona tam, ot, na tej brzozie czyści pióra i rozpręża skrzydełka.

Coto wytrzeszczył oczy, wreszcie stanął. Z czeremchy wyfrunął „pan” spłoszony, zatrwożyła się „pani”, patrzyli ze zgrozą na potwora, co rozchylał gałęzie krzaka.

— Mogę wziąć jedno jajko? — spytał Coto.

— Jeśli jasne, to jest mało zalęgłe. Inaczej zniszczeje przy wydmuchiwaniu.

— Mam początek kolekcji! — ucieszył się Coto, pokazując zdobycz. Rosomak sięgnął do jednej ze swych kieszeni i dał mu szklaną tubkę założoną watą. Było już na dnie rdzawo nakrapiane jajeczko.

— A to czyje?

— Sikory czubatki, znalazłem je wczoraj w starym wiewiórczym gnieździe.

Coto zaczął oglądać każdy krzak czeremchy.

— Pilnuj też jałowców! To kopalnie gniazd. A ot na brzozie kunsztowna kobiałka zięby; widzisz, przyklejone do tej rosochy jakby zgrubienie pnia.

— Wdrapię się!

— Jazda!

Poskoczył chłopak. Wdrapywał się dość niezdarnie, wreszcie obłamała się gałąź i spadł.

— Czekaj!

Rosomak wyjął z torby sznur z hakiem