Sezonowa miłość - Gabriela Zapolska (biblioteki publiczne .TXT) 📖
Powieść Gabrieli Zapolskiej z 1904 r. Sezonowa miłość to porządna proza psychologiczna. Z ulgą odnajduje się w niej nieskłamane postacie kobiet, niepotraktowane szablonowo i instrumentalnie dla udowodnienia założonej tezy lub uwydatnienia złożoności duszy męskiego bohatera, co się literaturze polskiej notorycznie przydarzało.
To, co w Moralności pani Dulskiej czy Żabusi zarysowane jest ostrą linią — z intencją satyryczną, interwencyjną, demaskatorską, z nerwem krytyki społecznej, tu zostało wycieniowane i wielostronnie naświetlone. Wywracanie podszewką na wierzch egzystencji ludzkiej w wielu odmianach pozwala na odsłonięcie pozorów, dekonstrukcję mitów młodopolskich: kolorowej bohemy, strasznego filistra, mody na zakopiańszczyznę.
Anatomia duszy kołtuńskiej z jednej strony, a artystowskiej z drugiej, daje do myślenia. Szczególnie wzruszające (i zaskakujące) jest dowartościowanie codziennego heroizmu urzędnika-filistra uwięzionego w kieracie obowiązków rodzinnych, a przez to również społecznych.
- Autor: Gabriela Zapolska
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Sezonowa miłość - Gabriela Zapolska (biblioteki publiczne .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gabriela Zapolska
— Chciałem to wszystko powiedzieć jutro... ale lepiej dziś... niech się to skończy...
Spojrzała na niego.
Wydał się jej jakoś bardzo daleki. Zdawało się jej, że oddala się od niej w tumanach jakiejś mgły.
I nagle wyciągnęła obie ręce, a z gardła jej wydobył się krzyk:
— Och!... och!...
On drgnął cały.
— Pani!... Tuśko!.. uspokój się!... to noc, to hotel!...
Łzy lawiną płyną z jej oczu.
— Och!... och!...
W sąsiednim numerze zachrobotano.
— Tuśko... błagam cię! — mówił Porzycki.
Rozległo się pukanie.
— Proszę się zachowywać ciszej i przyzwoicie! — dał się słyszeć przez drzwi jakiś głos niechętny. — My chcemy spać!...
Na Tuśkę jakby spadło uderzenie szpicruty.
— Zachowywać się przyzwoicie...
Pomimo wszystko ciśnie się jej do mózgu wspomnienie takiej samej chwili.
Ktoś płacze w numerze hotelowym, ktoś łka, skarży się... jakaś kobieta...
A potem w ten płacz wpada bezlitosny rozkaz drugiej kobiety:
— Zachowywać się przyzwoicie...
Kiedy to było?
Kto były te dwie kobiety?
I nagle nad sobą słyszy głos mężczyzny:
— Niech kiciątko nie płacze...
Oprzytomniała.
Rozgarnia włosy, wstaje oddychając ciężko. Nie patrzy na niego. Kieruje się ku drzwiom. On ją zatrzymuje.
— Czy pani rozumie, jakie mną pobudki kierują?
— Tak... tak...
— I pani mi przebacza?
— Tak... tak...
Klamki szuka, nacisnęła, wychodzi. On idzie za nią. To zbyt szybkie oprzytomnienie i uspokojenie się przeraża go po prostu. Nie rozumie, jakie pobudki tu w grę wchodzą.
On nie wie, że jedna z jego dawnych kochanek ułatwiła mu zadanie, utorowała swoją rozmową drogę.
Tuśka wchodzi do swego numeru.
Idzie prosto do łóżka. Kładzie się i leży z przymkniętymi oczyma. Porzyckiego zbiera ogromna litość nad tą biedą duchową, tyle dziwnie zrezygnowanego smutku ma w sobie jej twarz pobladła. Postanawia nie opuszczać Tuśki do ostatniej chwili.
Nie wie, że właśnie taka troskliwość powiększa tylko jej cierpienie. Pomimo wszystko jednak czuje on ulgę, rad, że wreszcie przebrnął najstraszniejszą chwilę... W ostatnich bowiem dniach czuł się nad wyraz wyczerpany tą fatalną sytuacją, jaka się wytworzyła.
Tuśka nie odzywa się ani słowem.
W oknie coś szarzeje. Światło świecy na stole żółknie. Jakby świt wstawał. Robi się chłodno w pokoju i smutek z każdego kąta wyziera. Porzycki zamyka cicho okno, po czym macza ręcznik w wodzie i kładzie go na głowę Tuśki. Wie, że w chwilach miłosnych tragedyj kompres na głowę jest nieunikniony.
Nie odstępuje od szablonu.
Usiadł przy stole, zapalił papierosa i dziwi się sam, że to wszystko jakoś gładko idzie.
Tuśka zdaje się spać. Tylko twarz jej poszarzała, jakby ktoś rozpylił nagle na nią garść popiołu.
Porzycki patrzy na nią i widzi ją po raz pierwszy bez pudru w całej prawdzie.
— Biedna... — myśli czując, że w sercu jego przeważa litość wielka, bezkresna.
Odwraca oczy. On więcej niż „miłości” lęka się tej przewagi współczucia swego dla kobiety.
— Dzieje się rzecz uczciwa!...
Po chwili przecież dodaje:
— Dlaczego taka bolesna?
Nadchodzi rano, nadchodzi dzień.
Porzycki wysunął się z pokoju, lecz nie położył się. Chodzi w swoim numerze. Nadsłuchuje. Z numeru Tuśki wreszcie rozlega się dzwonek. — Weszła pokojówka.
Gdy wyszła — Porzycki przywołuje ją skinieniem ręki.
— Czy te panie już wstały?
— Tak.
— Co robią?
— Ubierają się.
Pokojowa trzyma w ręku kartkę papieru.
— Co to?
— Telegram.
— Do Warszawy?
— Zdaje mi się.
Porzycki bierze kartkę do ręki. Trochę niepewnym pismem Tuśka nakreśliła:
— Warszawa — Żebrowski —
Warecka Nr XX
Przyjeżdżamy dziś wieczornym pociągiem
Tuśka
Porzycki oddaje ćwiartkę.
— Proszę to zanieść na telegraf.
Pokojówka odchodzi.
I teraz z kolei — powoli, automatycznie Porzycki dowleka się do łóżka i pada na nie, a wyraz ogromnej, smutnej rezygnacji ogarnia z wolna jego oczy, usta...
Gwizd przenikliwy.
Tupot, potrącanie ludzi, rzeczy, woń jakiegoś więdnącego w rękach kobiety bukietu zmieszana z zapachem gryzącego węgla.
Koło wagonów idą Porzycki, Tuśka i Pita. Idą w milczeniu, jakby korowód skazańców. Tuśka niesie prześliczny bukiet, Pita ogromne pudło cukierków.
Na pozór są to ludzie spokojni, weseli, którym nic w życiu nie brakuje. Panie odjeżdżają, grzeczny znajomy odprowadza je na dworzec...
Słowem — wszystko w porządku.
Porzycki bardzo się troszczy, aby panie wygodnie jechały. Sam wybrał wreszcie oddzielny mały przedział, porozumiał się z konduktorem.
— Tu będzie paniom doskonale!...
Teraz układa ich drobnostki, ociera własną chustką pył, rozwiązuje cukierki. Czyni to wszystko gorączkowo. Nie patrzy na Tuśkę, która blednie coraz więcej i słowa wymówić nie może.
Już wszystko ułożone, już nie ma co robić, czym się zająć. Trzeba wreszcie spojrzeć sobie w oczy i stanąć wobec prawdy całej i brutalnej.
Pita usiadła w kąciku. Od rana oczy jej śledzą matkę. Co jednak to dziecko myśli, zgadnąć trudno. Tylko i ona jest jakby bledsza, jakby ten ogólny smutek i na nią cień swój rzucił.
— Jeszcze pięć minut!...
Tuśka nie odpowiada nic. Usiadła i widać, jak się męczy, jak strasznie panuje nad sobą, aby pozostać choć na pozór spokojną. Dwie krople krwi spływają jej z wargi, którą zębami przycięła.
Porzycki stoi w przedziale prawie na progu i nagle przychodzi mu jedna myśl do głowy.
— Czy to rzecz uczciwa, którą spełnia w tej chwili, uczciwa — względem tej kobiety, która dyszy rozpaczą i kona w każdej minucie...
Ta niepewność jest tak silna, że Porzycki już stoi na krawędzi, już niemal chce wyciągnąć rękę do Tuśki i zawołać:
— Chodź! biorę cię z sobą.
Lecz oto — sygnał odjazdu.
— Proszę wysiadać! — woła konduktor z przedziału pierwszej klasy.
— Do widzenia...
Porzycki rękę Tuśki ujął. Czuje, że jest martwa. Widzi te oczy błękitne, śliczne, tyle razy całowane, wpatrzone w niego z tak bezmiernym bólem, iż sam pod ich spojrzeniem słabnie.
Chce czymś pocieszyć tę rozpacz, ukoić, utulić, lecz — czym? czym?
Wzrok jego pada na Pitę i spotyka znów parę błękitnych oczu, wpatrzonych w niego, lecz z jakimś lękiem i grozą.
I z niewytłumaczonym dla siebie porywem chwyta Pitę wpół i rzuca ją niejako na piersi Tuśki.
— Zostańcie tak!... — mówi zdławionym głosem i wyskakuje z wagonu.
Pociąg rusza.
Pita, przytulona do matki, nie odrywa się od niej tak, jak by to uczyniła dawniej. Przeciwnie.
Cicho, łagodnie, kierowana czarownym instynktem, garnie się ku niej, ku tej zbiedzonej, która jest tak w tej chwili nędzna, iż u dziecka opieki szuka.
Twarz Tuśki pochyla się ku główce Pity i ustami przywiera do złotych włosów.
I cicho, powoli zaczynają z błękitnych oczu matki padać duże, gorące łzy i płynąć wzdłuż czoła dziecka po jego bladej twarzyczce.
A pociąg w dal pędzi, rwąc w strzępy słabą nić, brylantami tkaną nić...
Jak kwiaty otwierają się dwa serca kobiece i kwitną dla siebie, dla innych...
Jedno własnym bólem, drugie — przeczuciem tego bólu.
Tuśka... Pita...
1. papatacz — rodzaj ciasta lub ciastka drożdżowego z rodzynkami i cynamonem. [przypis edytorski]
2. matinka (z fr.) — poranny ubiór damski; podomka, szlafroczek. [przypis edytorski]
3. perski proszek — środek owadobójczy. [przypis edytorski]
4. resursy (daw.) — środki, zasoby; sposoby. [przypis edytorski]
5. quand même (fr.) — jednak. [przypis edytorski]
6. beau jour (fr.) — dobry dzień. [przypis edytorski]
7. forszus (z niem.) — zaliczka. [przypis edytorski]
8. dosyć to powietrze kosztuje — Autentyczne (przyp. autorki). [przypis autorski]
9. mauvais genre (fr.) — w złym guście. [przypis edytorski]
10. journal d’une femme de chambre (fr.) — dziennik pokojówki. [przypis edytorski]
11. salve, sol (łac.) — witaj, słońce. [przypis edytorski]
12. sznitt (z niem.) — krój, szyk. [przypis edytorski]
13. in summo gradu (łac.) — w najwyższym stopniu. [przypis edytorski]
14. Beatus qui amat (łac.) — szczęśliwy, kto kocha. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/sezonowa-milosc
Tekst opracowany na podstawie: Gabriela Zapolska, Sezonowa miłość, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl). Reprodukacja wykonana przez fundację Nowoczesna Polska. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Paulina Ołtusek, Aleksandra Sekuła.
Okładka na podstawie: ClickFlashPhotos / Nicki Varkevisser@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-4074-4
Plik wygenerowany dnia 2021-07-08.
Uwagi (0)