Żydzi dnia powszedniego - Jehoszua Perle (biblioteka w .TXT) 📖
W opowieści małego chłopca, Mendla, poznajemy codzienne problemy żydowskiej, niebogatej rodziny.
Rytm życia wyznaczają modlitwy i święta, na które co jakiś czas przyjeżdżają dzieci obojga rodziców z poprzednich małżeństw, przywożąc ze sobą fragmenty dalekiego świata — z Warszawy, czy z Jekatierynosławia. Jest tu ślub i pogrzeb, inicjacjaseksualna młodego narratora i poronienie dziecka przez uwiedzioną w służbie u bogaczy Tojbę, jej wykluczenie ze społeczności za grzech i powtórne przyjęcie dzięki małżeństwu z szewcem, który jednakże także ma swoją tajemnicę…
Matka nie może odżałować, że w domu swego pierwszego męża miała mosiężne klamki, wyszukuje więc kolejne mieszkania do wynajęcia, próbując poprawić jakość życia rodziny. Dzięki temu Mendel ma wciąż nowych, ciekawych sąsiadów, zawiera rozmaite znajomości, poznaje odrębne światy.
- Autor: Jehoszua Perle
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żydzi dnia powszedniego - Jehoszua Perle (biblioteka w .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jehoszua Perle
23. Lechaim — dosł.: na życie; na zdrowie (formuła toastu). [przypis tłumacza]
24. dzień świętego Jana — 24 czerwca. [przypis edytorski]
25. szabat nachmu — szabat po dziewiątym dniu miesiąca Aw, czyli po żałobnym dniu, w którym wypada rocznica zburzenia obu świątyń jerozolimskich; kończy się wtedy okres żałoby związany z opłakiwaniem zburzenia świątyni i kraju oraz wygnania Żydów z ich ojczyzny; jęz. hebr. szabes nachmu oznacza dosł.: sobota-pocieszcie; jest to sobota, w którą odczytuje się podczas nabożeństwa XL rozdział księgi proroka Jezajasza, zaczynający się od słów Nachmu, nachmu, ami (hebr.): pocieszcie, pocieszcie mój lud. [przypis tłumacza]
26. chanukowe bączki — czerwone bączki oznaczone literami N, G, H, SZ, którymi bawią się dzieci w święto Chanuka; jest to święto upamiętniające wznowienie kultu religijnego w odnowionej Świątyni Pańskiej, po zwycięstwie nad wojskami grecko-syryjskimi w 165 r. p.n.e. [przypis tłumacza]
27. bima — podium w środku bóżnicy, na którym czyta się podczas przerwy pomiędzy modlitwą poranną a modlitwą dodatkową musaf rozdział Tory; na bimie kantor śpiewa także niektóre fragmenty modlitwy. [przypis tłumacza]
28. Radość Tory (hebr. Simchat Tora) — ostatni, dziewiąty dzień święta Szałasów (Sukkot), kiedy kończy się czytanie Tory i zaczyna je na nowo. [przypis tłumacza]
29. cadyk — sprawiedliwy, pobożny człowiek; także: charyzmatyczny przywódca duchowy chasydów. [przypis tłumacza]
30. bar micwa — dosłownie znaczy „Syn przykazań”. W trzynastym roku życia chłopiec żydowski zaczyna odpowiadać za swoje uczynki, za wypełnianie przykazań. Z tej okazji odbywa się w bóżnicy wielka uroczystość nosząca tę nazwę. [przypis tłumacza]
31. chumec — kwaszony chleb. [przypis tłumacza]
32. łyżka z resztkami chumecu (...) zebranymi (...) ze wszystkich zakątków mieszkania — na pamiątkę pośpiechu, z jakim Izraelici opuszczali Egipt, podczas święta Pesach spożywa się macę, chleb przaśny. Podczas Pesach nie wolno jeść pieczywa na zakwasie, ani nawet posiadać go w domu; w przeddzień święta należy starannie oczyścić dom z chumecu, przy czym okruchy chlebowe tradycyjnie zbiera się na drewnianą łyżkę, a następnie spala. [przypis edytorski]
33. gutaperka — substancja występująca w soku mlecznym wielu roślin. Zbliżona pod względem chemicznym do kauczuku. [przypis tłumacza]
34. Hagada — opowieść o wyjściu Żydów z Egiptu. Czytana podczas paschalnej wieczerzy zwanej sederem. [przypis tłumacza]
35. Kriat Szma a. Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]
36. beit hamidrasz — dom nauki, dom modlitwy. [przypis tłumacza]
37. baal-tefila — osoba prowadząca modlitwę w bóżnicy. [przypis tłumacza]
38. siksulka — zdrobn. od siksa a. sziksa (jid.): nieżydowska dziewczyna; gojka (szczególnie: atrakcyjna). [przypis edytorski]
39. maskil — oświecony Żyd, zwolennik emancypacji w duchu kultury panującej w kraju. [przypis tłumacza]
40. kahał — gmina żydowska. [przypis tłumacza]
41. Talmud Tora — szkoła utrzymywana z opłat filantropów, w której biedniejsze dzieci uczyły się darmowo Pisma Świętego i modlitw. [przypis edytorski]
42. aguna — kobieta zamężna, której mąż zaginął bez wieści i nie wiadomo, czy żyje; aguna nie może powtórnie wyjść za mąż. [przypis edytorski]
43. litwak (pot.) — Żyd przybyły do Królestwa Polskiego z terenów Litwy (także dzisiejszej Białorusi), czyli z tzw. strefy osiedlenia wyznaczonej dla Żydów na ziemiach włączonych do Cesarstwa Rosyjskiego; litwacy emigrowali uchodząc przed represjami w guberniach rosyjskich, przede wszystkim w latach 1881–1882 i 1905–1907. [przypis edytorski]
44. kidusz — błogosławieństwo odmawiane nad winem. [przypis tłumacza]
45. Zmires — pochwalna pieśń śpiewana podczas spożywania posiłków w sobotę. [przypis tłumacza]
46. mazl tow — „Dobrego szczęścia!”; pozdrowienie, życzenie pomyślności. [przypis tłumacza]
47. Purim — święto losów, święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman skazał na śmierć. [przypis tłumacza]
48. Achaszwerosz — hebr. forma imienia króla perskiego Kserksesa I (486–465 p.n.e.), męża Estery, mowa jest o nim w biblijnych księgach: Księdze Estery i Księdze Ezdrasza; uosobienie mądrego, sprawiedliwego władcy; skazał na śmierć Hamana, swego najwyższego urzędnika, który planował zabić wszystkich Żydów w Persji, lecz wstawiennictwo królowej Estery u męża pokrzyżowało jego zamiary; na pamiątkę tych wydarzeń obchodzone jest radosne święto Purim. [przypis edytorski]
49. hawdala — dosł. „odróżnienie”; modlitwa odmawiana w wieczór kończący sobotę, oddziela ona (czyli: odróżnia) świętość soboty od powszednich dni tygodnia. [przypis tłumacza]
50. dictum (łac.) — powiedzenie, przysłowie. [przypis edytorski]
51. parnose — zarobek, płatne zajęcie. [przypis edytorski]
52. Boże, caria chrani (ros.) — Boże, strzeż cara. [przypis edytorski]
53. bałaguła — furman, woźnica. [przypis tłumacza]
54. zaciągać — tu: mówić z akcentem rosyjskim, z właściwą dla rosyjskiego melodią. [przypis edytorski]
55. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]
56. czulent — jednodaniowa potrawa szabasowa składająca się z mięsa wołowego, kaszy perłowej i ziemniaków. Garnek z tą potrawą wstawiano do pieca już w piątek, bo w sobotę nie wolno rozpalać ognia. [przypis tłumacza]
57. korzec — daw. jednostka objętości towarów sypkich; korzec dzielił się na 32 garnce i wynosił ok. 120 l. [przypis edytorski]
58. Szawuot — święto objawienia przez Boga Tory Mojżeszowi na górze Synaj. Także święto pierwszych zbiorów. [przypis tłumacza]
59. Selichot — błagalne modlitwy o przebaczenie, odmawiane w czasie dziesięciu dni pokutnych między Rosz Haszana i Jom Kipur. [przypis tłumacza]
60. siksy a. sziksa — dziewczyna a. kobieta nie-Żydówka; gojka. [przypis edytorski]
61. Megile Estery — zwój pergaminowy, na którym spisana jest Księga Estery. [przypis tłumacza]
62. macewa — nagrobek. [przypis tłumacza]
63. klezmer — grajek, muzykant. [przypis tłumacza]
64. rodały — zwoje Tory spisane na sklejonych arkuszach pergaminu i zwijane do wewnątrz na dwóch osobnych, drewnianych wałkach. [przypis tłumacza]
65. chasyd — pobożny Żyd, zwolennik religijno-mistycznego ruchu, którego twórcą był Izrael Baal-Szem-tow na Podolu w połowie XVIII wieku. [przypis tłumacza]
66. dajan — sędzia orzekający na podstawie religijnych przepisów Prawa. [przypis tłumacza]
67. sztrajmel — chasydzki kapelusz obramowany lisim futrem. [przypis tłumacza]
68. Gemara — dosł. „zakończenie”; nazwa drugiej części Talmudu, zawierającej komentarze do Miszny. [przypis edytorski]
69. heman tasz — dosł. „ucho Hamana”; trójkątne ciasto nadziewane makiem i rodzynkami, smakołyk spożywany w święto Purim. [przypis tłumacza]
70. szalech mones — prezenty składające się głównie ze słodkich smakołyków, które posyłają sobie nawzajem Żydzi z okazji święta Purim. [przypis tłumacza]
71. seder — uroczysta wieczerza otwierająca święto Pesach. [przypis tłumacza]
72. u Iwana — przen. u Rosjan, w służbie carskiej. [przypis edytorski]
73. szajgec — nie-żydowski chłopiec; także: urwis, łobuz. [przypis tłumacza]
74. siksa a. sziksa — dziewczyna (szczególnie: atrakcyjna) nie-Żydówka; gojka. [przypis edytorski]
75. jesziwa — wyższa szkoła talmudyczna. [przypis tłumacza]
76. Mincha a. Minche — modlitwa popołudniowa. [przypis edytorski]
77. El male rachamim — „Bóg pełen miłosierdzia”, tekst modlitwy za zmarłych. [przypis tłumacza]
78. tanaita — tytuł nauczyciela wykładowcy w pierwszym okresie tworzenia Talmudu. [przypis tłumacza]
79. Harej at — „Oto ty...”, początek zdania, które wypowiada pod ślubnym baldachimem narzeczony do swojej oblubienicy. W całości zdanie to brzmi: „Tym pierścionkiem jesteś mi poślubiona według wiary Mojżesza i Izraela”. [przypis tłumacza]
80. micewa-taniec — taniec przykazania. Każdy z gości ma prawo zatańczyć z panną młodą podczas przyjęcia weselnego. [przypis tłumacza]
81. szofar — róg barani do trąbienia w czasie modłów w święta Rosz Haszana i Jom Kipur. [przypis tłumacza]
82. hesped — mowa pogrzebowa. [przypis tłumacza]
83. Da (...) toczno barinia (ros.) — tak (...) dokładnie, proszę pani. [przypis edytorski]
84. zubnoj wracz (ros.) — dentysta. [przypis edytorski]
85. konieczno (ros.) — oczywiście. [przypis edytorski]
86. toczno (ros.) — dokładnie. [przypis edytorski]
87. Kol Nidrej — wszystkie ślubowania. Modlitwa śpiewana w wieczór rozpoczynający Jom Kipur. Kantor w imieniu wspólnoty zwalnia wszystkich Żydów od ślubowań, które złożyli pod przymusem. Chodziło o tych, którzy w Hiszpanii i Portugalii przyjęli pod przymusem wiarę chrześcijańską. [przypis tłumacza]
88. niewazmożno (ros.) — nie można, (to) niemożliwe. [przypis edytorski]
89. sawsiem drugaja żyzń (ros.) — zupełnie inne życie. [przypis edytorski]
90. pierwoj (...) wtoroj gildii (ros.) — pierwszej, drugiej gildii. [przypis edytorski]
91. charaszo (ros.) — dobrze. [przypis edytorski]
92. komandir połka (ros.) — komendant pułku. [przypis edytorski]
93. kakoj tiebie kociał (ros.) — jaki tobie kocioł; jaki znów kocioł. [przypis edytorski]
94. Iwan — tu: Rosjanin; Rosjanie. [przypis edytorski]
95. Tosefta — uzupełnienie, suplement do Talmudu. [przypis tłumacza]
96. Szacharit — modlitwa poranna. [przypis tłumacza]
97. Neile — modlitwa kończąca Jom Kipur. [przypis tłumacza]
98. zdrastie — dzień dobry (formuła powitania). [przypis edytorski]
99. niczewo (ros.) — nic nie szkodzi. [przypis edytorski]
100. da, da (ros.) — tak, tak. [przypis edytorski]
101. kudy (ros.) — gdzie; gdzież tam. [przypis edytorski]
102. batiuszka (ros.) — ojczulek. [przypis edytorski]
103. Wołga, Wołga, mat’ rodnaja (ros.) — „Wołga, Wołga, rodzona matka”; początek popularnej ros. pieśni. [przypis edytorski]
104. możet pogulit pojdiom (ros.) — może pójdziemy pospacerować. [przypis edytorski]
105. spasibo a. spasiba (ros.) — dziękuję. [przypis edytorski]
106. do swidania (ros.) — do widzenia. [przypis edytorski]
107. kazionny rabin — urzędowy rabin. [przypis tłumacza]
108. skamiejka (ros.) — ławka szkolna. [przypis tłumacza]
109. cajgowy (z niem. Zeug: tkanina) — zrobiony z cajgu, tj. mocnej, taniej tkaniny bawełnianej a. wełnianej, która z powodu rodzaju skośnego splotu układała się w podłużne paseczki, używanej do wyrobu ubrań roboczych. [przypis edytorski]
110. rebej chasydzki — duchowy przywódca chasydów. [przypis tłumacza]
111. parsza — rozdział Biblii. [przypis tłumacza]
112. Beszałach — nazwa rozdziału w Biblii, w którym jest mowa o wypuszczeniu przez faraona Żydów z Egiptu. Dosłownie beszałach znaczy „kiedy wypuścił”. [przypis tłumacza]
113. Az jaszir — „Wtedy zaśpiewał”, pieśń dziękczynna odśpiewana przez Mojżesza po przekroczeniu Morza Czerwonego. [przypis tłumacza]
114. Tanach — Stary Testament zawierający: Pięcioksiąg, Księgi Proroków i Pisma. [przypis tłumacza]
115. swołocz — pogard. przezwisko (o osobie nieuczciwej, źle wychowanej a. odrażającej). [przypis edytorski]
116. paszoł won — idź precz. [przypis edytorski]
117. Gospodin uczitiel (ros.) — panie nauczycielu. [przypis edytorski]
118. swołocz parsziwaja! Ja tebie pokażu (ros.) — parszywa swołocz, ja ci pokażę. [przypis edytorski]
119. machzor — modlitewnik używany w czasie świąt. Zawiera modlitwy przeznaczone na określone święta. [przypis tłumacza]
120. maskil — zwolennik haskali; haskala: ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. [przypis edytorski]
121. parsza — rozdział Tory przypadający na dany dzień tygodnia. [przypis edytorski]
122. Pitom i Ramses — miasta (następnie połączone w jedno: Pi-Ramzes) przy budowie których faraon zatrudnił m.in. Hebrajczyków (por. Biblia: Wj 1,11). [przypis edytorski]
123. Kak (...) pożaram — zniekształcony początek ballady Puszkina Песнь о вещем Олеге (Pieśń o wieszczym Olegu): „Как ныне сбирается вещий Олег/ Отмстить неразумным хозарам:/ Их сёла и нивы за буйный набег/ Обрёк он мечам и пожарам” [„Jak teraz zbiera się wieszczy Oleg, by zemścić się na nierozumnych Chazarach: na ich wioski i niwy w awanturniczym najeździe on wydał wyrok miecza i pożaru”; tłum. red. WL]. [przypis edytorski]
124. Skazi-ka (...) kakije — nieco zniekształcony początek wiersza Michaiła Lermontowa Бородино (Borodino): „Скажи-ка, дядя, ведь не даром/ Москва, спалённая пожаром,/ Французу отдана?/ Ведь были ж схватки боевые?/ Да, говорят, еще какие!” [„Powiedz, dziaduniu, nie na darmo
Uwagi (0)