Żydzi dnia powszedniego - Jehoszua Perle (biblioteka w .TXT) 📖

Ojciec zapytał mnie, czy widziałem tam Lejbkego.

— Jasne — powiedziałem. — Dlaczego miałbym go nie widzieć?

Serce jednak bolało mnie, że musiałem w Jom Kipur oszukać ojca. Podczas odmawiania ostatniej świątecznej modlitwy Neila97 byłem znowu w synagodze. Lejbkego jednak ciągle tam nie było. Żal mi było, że nie ma go teraz, ponieważ Neile odprawiał rabin Aron. Bez chórzystów i bez śpiewów. Odmawiał ją na głos. Ale co to było za odmawianie! Lwy i jelenie oraz flety, skrzypce i bębny wyrzeźbione na wschodniej ścianie synagogi zeszły z niej i modliły się razem z wszystkimi Żydami. Lejbke nie twierdziłby już, że tam w Jekatierynosławiu, w tamtej synagodze, w której trzeba mieć starszego feldfebla, jest ładniej.

Ale spróbuj go znaleźć. Zobaczyłem go dopiero wieczorem po święcie, w domu. Kto wie, czy on modlił się i czy pościł?

Posiłek zaczął od śliwek. A kto po poście zaczyna jedzenie od śliwek? I po kolacji znów sięgnął po śliwki. Martwiło mnie, że się tak zajada śliwkami. Dlaczego? Kiedy przyszli goście, też nie przestawał ich żuć. Przyszła nasza siostra Bejla ze swoim wysokim mężem Wolfem, bałaguła Jarme ze swoją ciężarną żoną. Lejbke rozcałował się ze swoim szwagrem. Objął i uścisnął siostrę, która pogłaskała go po ramionach tak, jak się głaszcze zwierzę. Lejbke nie omieszkał przy tym wziąć ze stołu śliwki.

Nasz szwagier i bałaguła Jarme rozsiedli się, szeroko rozstawiając nogi. Gapili się i pilnie przysłuchiwali opowiadaniom Lejbkego, który opowiadał o jekatierynosławskich cudach i o swoich tam sukcesach. Co chwila przerywali mu pytaniem, czy dorobił się u „Foni” pieniędzy.

Lejbke jednak nie miał czasu na to, żeby im odpowiedzieć, albo też wolał zachować tajemnicę. Co tam będzie gadał na taki temat z prostakami, kiedy do mieszkania nagle wszedł starszy strażnik z żoną Rosjanką. Goje, widać, zapomnieli o tym, że się z mamą pogniewali. Zjawili się nieproszeni, uśmiechnięci i lekko zażenowani.

— Zdrastie98 — powiedzieli, przystając niepewnie na progu. Mama ucieszyła się nimi bardziej niż własnymi gośćmi. Bardziej nawet niż Lejbkem. Przywitała ich serdecznie. Z tą serdecznością, z jaką wita się kumów. Z większym od nich zażenowaniem zaczęła trochę nieskładnie mówić, adresując słowa ni to do siebie, ni to do nikogo:

— A to ci niespodzianka. Zupełnie tego nie oczekiwałam. Tacy mili goście.

— Niczewo99 — łaskawie oświadczył starszy strażnik i usiadł na krześle, także szeroko rozstawiając nogi.

Żydowscy goście zamilkli. Lejbke poczuł, że ma teraz przed sobą swoich ludzi. W jednej chwili zapomniał o własnej siostrze, ojcu i mamie. Zaczął opowiadać swoje historyjki po rosyjsku. Mówił już nie do nas, ale do strażnika i jego pięknej żony. Znowu opowiedział o swoim dowódcy kompanii. Jak ten nazywał go Lowka i jakim wspaniałym był człowiekiem. Po prostu brylant. Strażnik przypomniał sobie wtedy swego dowódcę kompanii i dowódcę plutonu. Wspominał generała, którego żona uciekła z kochankiem.

Potem Rosjanka zapytała Lejbke, czy czasem nie był w jej miasteczku nad Donem.

— Jasne, że byłem tam! Odbywaliśmy tam manewry.

— Ach tak? — westchnęła z radości — co tam słychać? Czy widział pan tam popa?

— Oczywiście! Jak miałem go nie widzieć? Stary już jest.

— Powiada pan, że stary? Nie może być. Ileż to mu lat? Kiedy wyjechałam stamtąd miał czarną brodę.

— O nie, szanowna pani. On już jest stary. Brodę ma już całkiem białą.

— A może to ktoś inny?

— Nie. To ten sam, szanowna pani.

Bałaguła Jarme i wysoki Wolf chcieli się wtrącić do rozmowy. Też kiedyś służyli u „Fonio”, ale żona starszego strażnika i Lejbke rozgadali się tak szeroko i prawdziwie po rosyjsku, że tamci nie potrafili dotrzymać im kroku. Nie wszystko rozumieli. Tylko ojciec miał ogromną satysfakcję z rozmowy syna z Rosjanką. Jak się jest dostawcą siana dla wojska, to się rozumie po rosyjsku.

Siedział więc uśmiechnięty i co chwila zerkał na mamę i wołał:

— I co Frumet? Co powiesz o Lejbke? Nie spodziewałaś się tego po nim.

Mama się nie odzywała. Tak jak przedtem ucieszyła się gojskimi sąsiadami, tak teraz zamilkła. Nie leżało w jej naturze, żeby inni rozmawiali, a ona milczała. Lubiła, żeby jej słuchano, żeby ją widziano. Teraz zaś mówili inni, jej nikt nie zauważał.

Toteż następnego dnia, kiedy Lejbke nie było w domu, kilka razy powtórzyła, że Lejbke opowiada o Jekatierynosławiu, jakby to było miasto leżące za morzem. A jeśli już dowódca kompani nazywa go Lowką, to co to za powód do dumy.

— Głuptasku — odezwał się ojciec — czy to nie ciekawe?

— Za pierwszym razem może i ciekawe, ale jak się w tę i we w tę bez przerwy gada: „U nas w pułku” to ma się tego dosyć. Ciastka też się mogą przejeść.

— A ja bym go słuchał i słuchał — powiada ojciec.

— I słuchaj go na zdrowie. Nikt ci tego nie zazdrości.

Obecność Lejbke zaczęła mamę martwić. Za ciasno jej było mieszkać z nim pod jednym dachem. Nie był jej synem. Nie zwracał się do niej, jak Tojba per ciotuniu, tylko po prostu ciociu. Nie chodził po mieszkaniu, jak Tojba, na paluszkach. Miała do niego pretensje, że chrapie w nocy, że nie przychodzi na czas na posiłki. Nie ma przecież obowiązku pilnować dla niego garnków. Wszystko to jednak straciło na znaczeniu, kiedy z Warszawy nadeszła pocztówka, na której było napisane, że jedyna córka mamy z pierwszego małżeństwa, Cype, wybiera się do nas na święto Sukkot.

Z kartki nie wynikało, czy przyjeżdża sama, czy też z narzeczonym, szczotkarzem. Mama nie miała w ogóle pojęcia o tym, co się stało z narzeczonym. Ale było nie było, przygotować się na przyjęcie gości należało. I zaczęła mama czynić przygotowania.

Sprzątanie, mycie podłóg, czyszczenie sama załatwiała. Kiedy ojciec wręczył jej pieniądze na urządzenie święta, bez przeliczania ich zaczęła utyskiwać:

— Ile mi dajesz?

— Ile mam dać?

— Zapominasz, że Lejbke też jest.

— Nie zapominam, dlatego dałem ci więcej.

Mama nie przeliczyła miedzianych monet, ale zanim tato zdążył wciągnąć na siebie kapotę, rzuciła mu na stół rulon z monetami:

— Co mi dajesz? Co mam najpierw kupić?

— Czego się rzucasz? A ile ci mam dać?

— Co ty? Nie wiesz, że przed świętami ceny idą w górę? Twój Lejbke lubi coś lepszego do jedzenia i moja Cypele, oby była zdrowa, przyjedzie przecież na święta.

— Twoja Cypa? Dlaczego raptem?

— A dlaczego nie? Czy nie jest moim dzieckiem?

— Nie zabieram ci jej. Uchowaj mnie Bóg od tego. Przeciwnie, rad jestem, ale gdzie ją położysz spać?

— Gdzie ją położę? Myślisz, że mama nie znajdzie dla niej miejsca?

— Nie mam wątpliwości, ale mimo wszystko trzeba się zastanowić, gdzie ją położyć.

— Już się zastanowiłam. Będzie spała w łóżku Mendele.

— A gdzie będzie spał Mendele?

— Z tobą.

Przez chwilę ojciec milczał. Patrzył na rozrzucone monety na stole i nie otwierając prawie ust, zapytał:

— A Lejbke?

— Lejbke może spać u twojej siostry Noemi.

— U Noemi? Co to ojca nie ma? A dlaczego twoja Cypele nie może pójść spać do Miriam?

— Już ją wypędzasz? Jeszcze nie zdążyła przyjechać i już ją wyganiasz?

— Nie wyganiam, ale Lejbke jest mi tak samo drogi, jak tobie Cypele.

— Lejbke to mężczyzna. Może spać, gdzie chce, zaś moja Cypele, to nie twoja Tojba.

Tato nie mógł trafić ręką do rękawa kapoty. Nie zadawał więcej pytań. Wyjął z kieszeni jeszcze jeden rulon monet. Połowę zostawił na stole i ciężkim krokiem wyszedł z domu.

Po jego wyjściu mama zaczęła szybciej sprzątać. Czyniła to z jakimś zacięciem. Co chwila pociągała nosem i wreszcie rozpłakała się na dobre. I po co była ta cała awantura? Przecież sam Lejbke oświadczył, żeby mu pościelono w kuchni na ławkach, a Cypie żeby oddać łóżko.