Żydzi dnia powszedniego - Jehoszua Perle (biblioteka w .TXT) 📖

Następnej soboty znowu poszedłem po wrzątek. Podłoga w herbaciarni wysypana była mokrym piaskiem. Na obu stołach bieliły się świeżo wyprane obrusy. Wyglądało na to, że szykują się na przyjęcie mechutanów128.

Przy jednym stole siedział młodzieniec z dziewczyną. Rozmawiali prawie szeptem, zapatrzeni w siebie. Innych gości w herbaciarni nie było. Zza czerwonej kwiecistej kotary, zakrywającej wejście do alkowy, dochodził zdławiony, lekko przytłumiony, lecz radosny śmiech, przerywany słowami:

— Przestań! Co to? Nie możesz poczekać?

Po głosie poznałem, że to Chańcza. Ruchcia była dzisiaj blada. Kiedy nalewała mi wrzątek do czajnika, co chwila niespokojnie zerkała w stronę alkowy. Czajnik powoli napełniał się wodą. Stałem przy Ruchci jak na rozżarzonych węglach. Miałem jej przecież coś do przekazania. Ale jak to zrobić? Od czego zacząć? A może wcale nie powiedzieć? Czy jestem posłańcem Ozera? I nagle Ruchcia popatrzyła na mnie. Przymrużyła nieco oczy i skierowała wzrok w moją stronę. Odniosłem jednak wrażenie, że nie chodzi o mnie, tylko o tego, który stoi za kotarą. Poczułem ukłucie w sercu. Chciałem jej powiedzieć, że dzisiaj Ozer nie przyjdzie. Nigdy już nie przyjdzie. Ozer umarł. Ale w tej samej chwili usłyszałem głos zza kotary:

— Co ty robisz, Falku? Przestań...

Ruchcia nagle mnie zauważyła:

— Jak się nazywasz?

— Mendel.

— Czyj jesteś?

— Frumet, córki Dawida Frojki.

— Mieszkacie na tym podwórzu?

— Tak.

— A ten z czuprynką, to twój kolega?

— Tak, mój kolega Ozer.

— Dlaczego dzisiaj nie przyszedł?

— Chodzi do gimnazjum, nie ma czasu. Uczy się.

— Czego się uczy?

— Wierszy, stichow.

— Czego? — od śmiechu cała twarz Ruchci pokryła się zmarszczkami. Nie mogłem pojąć, z czego tu można było się śmiać. Nie rozumiałem też, dlaczego w chwilę potem powiedziała:

— Powiedz temu swojemu koledze, że mi się podoba.

Nie wiem, co się wtedy ze mną stało. Czy to czajnik nagle stał się zbyt ciężki, czy ja sam stałem się zbyt ociężały. Po prostu nie byłem w stanie się ruszyć.

— Czy chciałeś jeszcze czegoś?

Czułem, że za chwilę stanie się coś niedobrego. Albo upadnę i zacznę płakać, albo rozwalę komuś łeb czajnikiem. Z dużych oczu Ruchci biło jakieś ciepło. Również spod jej białej bluzki parowało ciepłem. Pochyliła się nade mną i jeszcze raz tajemniczym głosem zapytała:

— Czy chciałeś jeszcze czegoś?

— Ozer — zacząłem bąkać — chce powiedzieć... — Nie mogłem dokończyć zdania. Po chwili przemogłem się jednak: — On powiedział, że dzisiaj wieczorem będzie czekał przed więzieniem.

Siedząca przy stole dziewczyna wybuchnęła śmiechem. Za kwiecistą kotarą alkowy panowała cisza. Ruchci już wcale nie dostrzegałem. Poczułem tylko jej ciepło, aksamitną dłoń na twarzy.

— Przyjdę. Powiedz Ozerowi, że przyjdę.

Jak wydostałem się z herbaciarni, nie wiem. Chyba ktoś podrzucił mi czajnik. Na naszych schodach spotkałem Ozera.

— Powiedziałeś jej? — napadł na mnie z impetem.

— Powiedziałem — odparłem ze złością.

— I co?

— Przyjdzie.

Twarz mu się zarumieniła, a oczy nabiegły krwią.

— Mendlu — zaczął skakać — zobaczysz, pójdziesz ze mną. Z nami. Weźmiemy cię ze sobą.

Mnie jednak wcale jego radość nie cieszyła. Nie była moją radością. Przeciwne, we mnie się wszystko gotowało, jak woda w czajniku. Nagle zacząłem biec po schodach w górę. Kiedy już byłem blisko naszego mieszkania, ryknąłem z całych sił w kierunku stojącego na dole Ozera:

— Ty goju, heretyku! Nie pójdę z wami. Mam was oboje gdzieś! Ciebie razem z Ruchcią!

Ozer biegł za mną i wołał:

— Mendel, Mendel! Co się z tobą dzieje?

Tak mocno go w tej chwili nienawidziłem, że nie przejąłbym się, gdyby tak nagle spadł ze schodów i złamał obie nogi.

Całe popołudnie spędziłem w łóżku. Postanowiłem nie wychodzić również wieczorem. Nie pokażę się więcej na podwórku. Noga moja więcej nie stanie na progu herbaciarni. Koniec! Koniec z Ozerem. Koniec z Ruchcią. Nie potrzebuję ich.

Po sobotnich „trzech ucztach” w naszym oknie dachowym ukazał się niebieski cień. Zdawało mi się, że to Ozer. W pokoju czuć było zapach śledzi. Mama z sąsiadką siedziały przy piecu i szeptały sobie coś do ucha. Popatrzyłem przez okno na niebo, żeby sprawdzić, czy już pokazały się gwiazdy. Patrzyłem bez szczególnego zainteresowania. Jeśli chodzi o mnie, to można było dzisiaj w ogóle nie zapalać światła. I tak nie wyjdę z łóżka. Ale po hawdale, kiedy ojciec zdjął ze stołu sobotni obrus i na goły blat położył kawałek kredy, a mama wybierała się do ciotki Miriam, nie mogłem już usiedzieć w domu. Złapałem płaszcz i podbiegłem do drzwi.

— Dokąd tak pędzisz? — pytała mama.

— Nie pędzę. Schodzę do Ozera.

— Popatrz no, jak się spieszy. Nie ucieknie ten twój Ozer.

— On czeka na dole.

— To poczeka jeszcze chwilę. Zapnij płaszcz. I nie biegnij. Słyszysz?

— A kto tu biega?

Wyszedłem z domu powolnym krokiem, ale znalazłszy się na schodach przyśpieszyłem i pobiegłem w dół z takim tupotem, że usłyszałem, jak na górze otworzyły się drzwi. Księżyc widocznie świecił dzisiaj jakby umyślnie pełnym światłem. Cały w otoczce dalekiego, zimnego błękitu wędrował nad dachami i ulicami, niczym biała żagiew. Błękit był na szybach, biel w rynsztokach i błękit na krzyżu rosyjskiej cerkwi. Wszystkie sklepy były otwarte. Żydzi jeździli dorożkami na dworzec. Posuwałem się wśród sklepów w kierunku więzienia. Zupełnie zapomniałem o moim dzisiejszym postanowieniu. Chciałem zobaczyć, czy Ozer spotka się z Ruchcią. Z daleka widzę, jak na chodniku przed rosyjską cerkwią pojawia się duża jasnoniebieska plama. Czasami przecinają ją czarne nogi. Ogródek przed więzieniem zasłania mnie. Mogę wszystko widzieć, za to nikt mnie nie może zauważyć. Toteż widzę, jak na tej dużej białej plamie ustawiła się para długich nóg. Takich długich nóg jak Ozer nikt w mieście nie ma. Stoi i rozgląda się na wszystkie strony. Kiedy wysuwam się trochę zza ogródka, dostrzegam nawet głowę Ozera. Zadarta ku niebu upodabnia go do dużego ptaka. Pierwszy raz od chwili poznania widzę, żeby trzymał w ręku laseczkę. Machając nią w powietrzu niespokojnie, robi kilka kroków w tę i we w tę, zadziera jeszcze wyżej głowę ku księżycowi. Ja też zadzieram głowę. Przecież tylko stamtąd może spaść Ruchcia. Sam Ozer nie obchodzi mnie teraz. W tej chwili nie odczuwam nawet nienawiści do niego. Kole mnie tylko w oczy jego chwacka laseczka. Ruchcia, jak widać, nie przyszła. I nic dziwnego. Bezczelny Ozer. Nie mógł znaleźć lepszego od więzienia miejsca na randkę. Upajałem się rozkoszą zemsty na Ozerze. Niech się bezczelnie nie chwali, że ma zamiar ożenić się z Ruchcią i niech nie opowiada, że po ślubie będzie jej deklamował wszystkie stichy z pamięci. Długo jednak nie rozkoszowałem się zemstą, bo oto zjawia się Ruchcia. Oto właśnie przechodzi przez ulicę Warszawską. Co ja mówię? Nie przechodzi, ale wprost przebiega. Nie widzę jej, chociaż przechodzi obok ogródka więziennego. Ozer nie stoi już na środku plamy, ale nieco z boku. Laseczką już nie wymachuje. Wydaje mi się, że im bliżej Ruchcia podchodzi do Ozera, ten się od niej oddala. Idę za plecami Ruchci. Ta zatrzymuje się na jasnoniebieskiej plamie, na której przed kilku chwilami stał Ozer. On tymczasem wszedł w ulicę Spacerową. Ruchcia też tam idzie. A tu nagle Ozer na środku ulicy odrzuca laseczkę i ze wszystkich sił zaczyna pędzić w dół do parku. Nic innego, jak tylko to, że kogoś zobaczył albo zwariował. Sam też chyba zwariowałem, bo jak wytłumaczyć fakt, że zacząłem gonić za nim i krzyczeć:

— Ozerze! Ozerze!

— Stój! Dokąd pędzisz? — krzyknęła Ruchcia i złapała mnie za kołnierz.

Ona też biegła za Ozerem. Miejsce, na którym mnie zatrzymała tonęło w ciemnościach i dlatego nie mogłem dojrzeć jej twarzy. Czułem jej gorący i gniewny oddech.

— Nie pędź! — powiedziała, ciężko oddychając. — Ten twój kolega to smarkacz. Nie musisz pędzić. Ty mnie przecież kochasz.

Nie wiedziałem, co jej na to odpowiedzieć. Zrobiło mi się gorąco w nogach. Bóg mi świadkiem, że w tej chwili też uciekłbym najchętniej.

— Chodź, przejdziemy się — oświadczyła, biorąc mnie pod rękę.

Teraz zrobiło mi się gorąco również w głowie. Szedłem obok niej i czułem, że dzisiaj do domu już nie wrócę. Czułem, że nadciąga nieszczęście.

— Dlaczego ten gówniarz uciekł? — zapytała, cedząc słowa przez zęby.

Ja też nie miałem pojęcia, dlaczego Ozer uciekł. Musiał chyba zobaczyć ojca, albo kogoś z gimnazjum.

— Czego przestraszył się ten smarkacz? — powtórzyła, nie mogąc się uspokoić, Ruchcia. Chciałem zapytać, czy Ozer rzeczywiście powiedział jej, że się z nią ożeni i razem pojadą do dalekich krajów. Pragnąłem się dowiedzieć, czy rozmawiali ze sobą. Ale nagle Ruchcia puściła moją rękę i zapytała:

— Ile ma lat ten chłopak?

— Kładzie już tefilin.

— A ty?

— Ja wkrótce też.

Zza parkanu więzienia wyłonił się księżyc. Ulica Spacerowa przybrała niebieski kolor.

— Usiądźmy na chwilę — oświadczyła Ruchcia i doprowadziła mnie do niemieckiego zboru.

Dookoła leżał niebieski śnieg. Usiedliśmy na szerokich schodach wiodących do wnętrza zboru. Nagle Ruchcia objęła mnie ramieniem i przyłożyła twarz do mojego policzka.

Opanował mnie strach. Nie wiedziałem, co robić. Mimo to chciałem, żeby Ozer to zobaczył.

— Całowałeś już kiedyś dziewczynę?

— Nie.

— A mnie chciałbyś pocałować?

Nie wiem, czy jej odpowiedziałem. Zresztą nie miałem czasu na to, bo Ruchcia w mig przytuliła swoje ciepłe usta do moich warg. A może było właśnie odwrotnie.

Nie wiem też, czy w owej chwili w ogóle o czymś myślałem. Zakręciło mi się w głowie. Słyszałem tylko cichy, gorący głos:

— Ostrożnie, nie gryź. Ty bękarcie, kto cię nauczył tak całować?

Nikt oczywiście mnie nie nauczył. Po raz pierwszy w życiu całowałem dziewczynę.

— Kochasz mnie? — zapytała Ruchcia, oplatając moją szyję rękami.

W tej chwili miała nie dwie ręce, a sto rąk. Były wszędzie.

— Tak, kocham cię.

— Ożenisz się ze mną?

— Ożenię się.

— Co będziemy robili po ślubie?

— Pojedziemy do dalekiego kraju — posłużyłem się słowami Ozera — do Ameryki pojedziemy. Tam będę ci mówił z pamięci wszystkie stichy.

— Co? Co będziesz robił?

— Będę pracował. Wynajmę mieszkanie. Ty nic nie będziesz robiła. Będziesz tylko jadła i piła, i używała życia.

Ruchcia niczym kotka odsunęła się ode mnie. Powoli i leniwie. Chciałem ją przyciągnąć do siebie. Jeszcze raz pocałować, ale w jednej chwili zaszła w niej gwałtowna zmiana. Zerwała się z miejsca, a kiedy chciałem się okazać mocniejszy od niej, odepchnęła mnie i obcym, złym i gniewnym głosem jak u starej chłopki ryknęła:

— Poszoł won, ty bękarcie!

Nie mogłem tego pojąć. Zresztą do dziś dnia nie jest to dla mnie jasne. Być może sprawiło to słowo stichy. Ten przeklęty wyraz rozwiał mój sen o Ruchci. Nie pożegnała się nawet. Uciekła. Tak jak Ozer przed nią uciekł.

Na całej Spacerowej byłem teraz jedynym człowiekiem. Za moimi plecami — czarny zbór. Przede mną — więzienie, nad którym przesuwał się księżyc.

W nocy śniło mi się, że Ruchcia mnie całuje. Nad ranem mama z niepokojem przyglądała mi się i troskliwie zapytała, co mi się śniło, bo krzyczałem i przeklinałem Ozera. Przeklinałem Ozera nie tylko we śnie, ale też na jawie. Nie chciałem go więcej widzieć. O jedno mi tylko chodziło. O Ruchcię. Biegałem nieraz do zboru w nadziei, że a nuż przyjdzie. W sobotę chodziłem z czajnikiem do herbaciarni, ale Ruchcia wrzątku mi nie nalewała. Chodziła po herbaciarni z rozwichrzoną fryzurą i z obnażonymi ramionami. Przechodziła obok i nie raczyła nawet na mnie spojrzeć.