Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖
Peregrynując w towarzystwie artystycznej bohemy po ulicach któregoś z niemieckich miast u schyłku XIX w., włócząc się od kawiarni do kabaretu, od dziennikarskiej kawalerki w kamienicy do arystokratycznej willi na podmiejskim wzgórzu, mamy okazję wsłuchać się w gorączkowe bicie serca dekadentyzmu.
Bohaterowie, którym Berent oddaje głos w swej powieści, tworzą polsko-niemiecki konglomerat reprezentantów wszystkich dziedzin sztuki: od literatury, przez teatr i malarstwo, po muzykę i estradę rozrywkową (demoniczna i magnetyczna Yvetta), a towarzyszą im, a nawet przewodzą, postacie niezbędne dla funkcjonowania cyganerii schyłku wieku: dziennikarz i sponsor. Czereda ta wprowadza czytelnika w zawiłe korytarze i „złe wiry” obsesji epoki: obsesję śmierci, mizoginię (wspaniale ukazaną przez postać Zofii Borowskiej), kult sztuki i zwątpienie w jej wartość, wreszcie wątki filozofii nietzscheańskiej i buddyzmu.
Powieść Próchno ukazywała się początkowo w odcinkach w 1901 r. w „Chimerze”, zaś w formie książkowej została wydana w 1903 r. Jej polifoniczna forma pozwoliła wieloaspektowo przedstawić problemy nurtujące przedstawicieli modernizmu. Kazimierz Wyka w swoim Modernizmie polskim poświęcił książce Wacława Berenta ciekawe studium ukazujące, w jaki sposób stanowi ona zarazem krytykę Młodej Polski i pozostaje zanurzona w nurcie epoki, otwierając jej nowy etap (por. Szkice z problematyki modernizmu. Pałuba a Próchno).
- Autor: Wacław Berent
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Berent
195. conspuez Zola (fr.) — plujcie na Zolę. [przypis edytorski]
196. Strike England, strike merciless (ang.) — uderz, Anglio, uderz bezlitośnie. [przypis edytorski]
197. Boulanger, Georges Ernest Jean-Marie (1837–1891) — generał i polityk fr., uczestnik wojny fr.-austr. w 1859 i wojny fr.-pruskiej w l. 1870–1871, brał udział w tłumieniu Komuny Paryskiej w 1871, za co dostał Komandorię Legii Honorowej; w 1884 dowodził wojskami fr. w Tunezji; w latach 1886–1887 minister wojny; popularny kręgach antyrepublikańskich i nacjonalistycznych, nawoływał do wprowadzenia dyktatury oraz odzyskania Alzacji i Lotaryngii; w 1889 r. jego zwolennicy podjęli nieudaną próbę zamachu stanu, po tych wydarzeniach Boulanger zbiegł do Belgii, gdzie zmarł śmiercią samobójczą; jego radykalne poglądy polityczne i ich społeczne powodzenie dały podstawę do stworzenia terminu bulanżyzm (fr. boulangisme) na określenie fr. nacjonalistycznego ruchu politycznego w końcu XIX w. [przypis edytorski]
198. A Berlin! Vive Boulanger! (fr.) — na Berlin, niech żyje Boulanger. [przypis edytorski]
199. nieder mit den Slaven (niem.) — precz (dosł. „w dół”) ze Słowianami. [przypis edytorski]
200. Preussen, Preussen über alles, über alles in der Welt — Prusy, Prusy ponad wszystko, ponad wszystko w świecie. [przypis edytorski]
201. L’amour sacré de la patrie (fr.) — święta miłości ojczyzny (zwrot w W.lp). [przypis edytorski]
202. komm, folge mir in das dunkle Reich hinab — chodź, pospiesz za mną w ponure królestwo. [przypis edytorski]
203. wytłumaczże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
204. czemum ja (...) nie widział — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: czemu ja nie nie widziałem. [przypis edytorski]
205. paneś widział — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: pan widziałeś. [przypis edytorski]
206. Zahlkelner (niem.) — kelner przyjmujący zapłatę za rachunek w kawiarni, restauracji itp. [przypis edytorski]
207. kabotyn — osoba zachowująca się w sposób obliczony na efekt; popr. forma lm.: kabotyni. [przypis edytorski]
208. ekspres — tu: posłaniec, kurier dostarczający przesyłki ekspresowo. [przypis edytorski]
209. naród (gw.) — tłum, ciżba. [przypis edytorski]
210. evviva l’arte (wł.) — niech żyje sztuka. [przypis edytorski]
211. plein air (fr.) — plener; wolne powietrze; na dworze. [przypis edytorski]
212. gotówem przysiąc — skrót od: gotów jestem przysiąc. [przypis edytorski]
213. horror vacui (łac.) — strach (lęk) przed pustką. [przypis edytorski]
214. Afrodyte a. Afrodyta (mit. gr.) — bogini miłości, kwiatów, pożądania i płodności. [przypis edytorski]
215. Astarte a. Asztarte (z hebr. Astoreth) — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]
216. pono (daw.) — ponoć, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
217. Baal — bóstwo semickie, czczone w Kanaanie (Palestyna, Fenicja, Syria), bóg burzy, deszczu i płodności, władca świata; mit o Baalu opowiada o cyklicznym odrodzeniu: co roku ginął w walce bogiem śmierci i skwaru letniego, Motem, aby po zstąpieniu do świata podziemnego powstać z martwych na wiosnę. [przypis edytorski]
218. Anioł Ślązak (łac. Angelus Silesius, właśc. Johannes Scheffler (1624–1677) — barokowy śląski poeta religijny, żył i działał we Wrocławiu, tworzył po niem. aforyzmy, utwory apologetyczne i pieśni religijne; gł. tematem podejmowanym przez niego było mistyczne zjednoczenie człowieka z Bogiem (autor dzieła Heilige Seelenlust); wywarł znaczny wpływ na religijność Mickiewicza, a także wielu wyznawców zarówno protestantyzmu, jak i katolicyzmu. [przypis edytorski]
219. struggle-lifer (ang.) — walczący o życie; zmagający się z życiem; ktoś waleczny skazany na dożywocie. [przypis edytorski]
220. upas antiar — trucizna przyrządzana z drzewa upas (Antiaris toxicaria), należącego do rodziny morwowatych gatunku występującego w tropikalnej strefie międzyzwrotnikowej, w Azji Płd.-Wsch.; wysokie, wiecznie zielone drzewo o pojedynczych, eliptycznych, sercowatych u nasady liściach, którego mleczny sok zawiera glikozydy nasercowe (antiarynę i antiozydynę); tradycyjnie był stosowany do zatruwania grotów strzał i oszczepów. [przypis edytorski]
221. roztworzyć (daw.) — otworzyć. [przypis edytorski]
222. nyża (daw.) — nisza, wgłębienie. [przypis edytorski]
223. pult (z niem. das Pult) — tu: pulpit. [przypis edytorski]
224. samosześć (daw.) — w sześć osób (najczęściej: osoba mówiąca albo gł. bohater opowieści z pięcioma towarzyszami). [przypis edytorski]
225. nie łudzęż się — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
226. kułak (daw.) — pięść. [przypis edytorski]
227. otocza (neol.) — obwódka. [przypis edytorski]
228. minnesang — znana od XII w. niem. średniowieczna pieśń miłosna, gatunek liryki uprawianej jako wyraz wykwintu przez arystokrację, a nawet przez cesarza; pieśni w języku średnio-wysoko-niemieckim wykonywano z towarzyszeniem instrumentów, a także zachowywano w formie pisemnej. [przypis edytorski]
229. fraucymer — tu: damy dworu. [przypis edytorski]
230. zali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
231. przecz (daw.) — przecież. [przypis edytorski]
232. zalimż go ukrzywdziła (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika i partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy go ukrzywdziłam, czyż go ukrzywdziłam. [przypis edytorski]
233. aliści (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]
234. dziewosłęb — osoba starająca się o rękę dziewczyny w czyimś imieniu; swat; tu: w dziwosłębach (zastać kogoś): podczas starań o rękę panny. [przypis edytorski]
235. sclavus Mariae (łac.) — sługa (dosł. niewolnik) Marii. [przypis edytorski]
236. iniuria a. injuria (łac.) — szkoda, krzywda, uszczerbek, ujma; obraza, zniewaga, obelga. [przypis edytorski]
237. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]
238. salve Regina (łac.) — bądź pozdrowiona, królowo; także: tytuł maryjnej pieśni religijnej. [przypis edytorski]
239. pauper — biedak, żebrak; chłopiec, żak. [przypis edytorski]
240. malström — tu: zdradliwy prąd, wir; od: Malstrom (oryg. Malström): silny prąd morski, któremu towarzyszą wiry wodne, występujący na Morzu Norweskim u wejścia do fiordów i cieśnin, powstający wskutek przypływów i odpływów morskich. [przypis edytorski]
241. ad usum (łac.) — na użytek. [przypis edytorski]
242. com czynił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: co czyniłem. [przypis edytorski]
243. nyża (daw.) — nisza, wgłębienie. [przypis edytorski]
244. porani-ć (...) dłoń — skrócone od: porani ci dłoń. [przypis edytorski]
245. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]
246. larwa (daw.) — tu: maska. [przypis edytorski]
247. przezroczy — przezroczysty. [przypis edytorski]
248. voilà celui, qui va venir (fr.) — oto ten, który przyjdzie. [przypis edytorski]
249. poliszynel — tu: błazen, komik; pierwotnie: jedna z najbardziej charakterystycznych postaci z commedia dell’arte: gbur, prześmiewca, często przedstawiany jako garbus w stroju z kogucimi elementami (piórami, grzebieniem na czapce); jego rolą było podsumowanie poszczególnych części przedstawienia: w wielkiej tajemnicy opowiadał publiczności sekrety pozostałych postaci, nieświadomy tego, że widzowie i tak zdążyli się już o nich dowiedzieć, stąd powiedzenie „tajemnica poliszynela”. [przypis edytorski]
250. pierrot — postać z komedii dell’arte: smutny kochanek ze łzami wymalowanymi na pobielonej twarzy. [przypis edytorski]
251. zaskorupią-ć — skrócone od: zaskorupią ci. [przypis edytorski]
252. Sakija Muni a. Siakjamuni (ok. 563–483 p.n.e.) — Budda; mędrzec, którego nauki stały się podstawą buddyzmu; jego pierwotne imię brzmiało Siddhartha, pochodził z rodu Śakjów, nosił też przydomek Gautama. [przypis edytorski]
253. przezroczy — przezroczysty. [przypis edytorski]
254. str. 261 trójwiersz Leopardiego — chodzi o fragment: „(...) być tylko cieniem / Którego skrzydła anielskie unoszą / Między nicością i grobów marzeniem...”, pochodzący z wiersza Asnyka Endymion, mylnie przez autora Próchna przypisany wł. poecie romantycznemu, Giacomo Leopardiemu (1798–1837). [przypis edytorski]
255. str. 192 dwuwiersz Goethego — chodzi o fragment „Habe die Sonne nicht zu lieb... / Komm, folge mir In das dunkle Reich hinab” z dramatu wierszem Goethego Ifigania w Taurydzie (Iphigenie auf Tauris). [przypis edytorski]
256. str. 144 i 120 trójwiersze Baudelaire’a — chodzi o fragmenty z Kwiatów Zła Charlesa Baudelaire’a w tłum. Antoniego Langego i Zofii Trzeszczkowskiej (pseud. Adam M-ski): „Czyniąc sobie tron i łoże,/ Z upadłego mego ducha,/ Żem skut z tobą, podły tworze,/ Jak galernik do łańcucha” (wiersz Upiór) oraz „bo w sercu mym, choć je ukoję, / brzmieć będą drogie łkania twoje, / jak bęben, gdy gra do ataku” (wiersz Heautontimoroumenos, tj. „sam siebie karzący”). [przypis edytorski]
257. str. 124 ustęp ze Słowackiego — chodzi o fragment z pieśni I poematu Słowackiego Beniowski: „Jeżeli masz zostać młodą (...) ochrzczona tą piekielną wodą, / Której pies nie chce, wąż nawet nie pije” (w oryg. jest to zwrot skierowany do Polski, a przymiotnik „młodą” jest wyróżniony i stanowi aluzję do czasopisma „Młoda Polska” wyd. w Paryżu w l. 1818-1840 przez Eustachego Januszkiewicza i Stanisława Ropelewskiego). [przypis edytorski]
258. str. 55 fragment sonetu Miriama — chodzi o sonet Stimmung Miriama (Zenona Przesmyckiego), zaczynający się od słów „Samotnyś. Błądzisz. W wyobraźni chorej (...)”. [przypis edytorski]
259. str. 22 Słowackiego (Lambro) — chodzi o dwa fragmenty: „Oto mój żywioł, ta ciemność ponura (...) W sennych marzeniach” oraz „Dzisiaj ja nie chcę zabijać słowami (...) Stanie się długim i ciężkim konaniem!”, pochodzące z powieści poetyckiej Słowackiego Lambro, pieśń II, 12 oraz pieśń I, 8. [przypis edytorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji
Uwagi (0)