Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖
Peregrynując w towarzystwie artystycznej bohemy po ulicach któregoś z niemieckich miast u schyłku XIX w., włócząc się od kawiarni do kabaretu, od dziennikarskiej kawalerki w kamienicy do arystokratycznej willi na podmiejskim wzgórzu, mamy okazję wsłuchać się w gorączkowe bicie serca dekadentyzmu.
Bohaterowie, którym Berent oddaje głos w swej powieści, tworzą polsko-niemiecki konglomerat reprezentantów wszystkich dziedzin sztuki: od literatury, przez teatr i malarstwo, po muzykę i estradę rozrywkową (demoniczna i magnetyczna Yvetta), a towarzyszą im, a nawet przewodzą, postacie niezbędne dla funkcjonowania cyganerii schyłku wieku: dziennikarz i sponsor. Czereda ta wprowadza czytelnika w zawiłe korytarze i „złe wiry” obsesji epoki: obsesję śmierci, mizoginię (wspaniale ukazaną przez postać Zofii Borowskiej), kult sztuki i zwątpienie w jej wartość, wreszcie wątki filozofii nietzscheańskiej i buddyzmu.
Powieść Próchno ukazywała się początkowo w odcinkach w 1901 r. w „Chimerze”, zaś w formie książkowej została wydana w 1903 r. Jej polifoniczna forma pozwoliła wieloaspektowo przedstawić problemy nurtujące przedstawicieli modernizmu. Kazimierz Wyka w swoim Modernizmie polskim poświęcił książce Wacława Berenta ciekawe studium ukazujące, w jaki sposób stanowi ona zarazem krytykę Młodej Polski i pozostaje zanurzona w nurcie epoki, otwierając jej nowy etap (por. Szkice z problematyki modernizmu. Pałuba a Próchno).
- Autor: Wacław Berent
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Berent
95. Wasserintellekt (niem.) — wodnisty intelekt; rozwodniony umysł. [przypis edytorski]
96. en face (fr.) — na wprost; w twarz. [przypis edytorski]
97. ne mahu (z ukr.) — nie mogę. [przypis edytorski]
98. copcysko (gw.) — forma augmentatywna od gw.: copka; czapczysko, wielka czapka. [przypis edytorski]
99. sucysko (gw.) — suczysko (forma augmentatywna od: suka). [przypis edytorski]
100. tyngiel a. tingel-tangel — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, oferujący swej publiczności wyszynk, przedstawienia estradowe, kabaretowo-rewiowe (z popisowym kankanem) i solistyczne (często silnie zabarwione erotyzmem), a niekiedy także usługi seksualne. [przypis edytorski]
101. passe partout (fr.) — tu: klucz uniwersalny; stałą wejściówkę. [przypis edytorski]
102. café chantant (fr.) — kawiarnia z występami artystycznymi i śpiewem; kabaret. [przypis edytorski]
103. memento mo... moralitatem (łac.) — urwana sentencja „memento mori” (pamiętaj o śmierci) i przekształcona na: „pamiętaj o moralności”. [przypis edytorski]
104. żurnalista (daw., z fr.) — dziennikarz. [przypis edytorski]
105. Stimmung (niem.) — nastrój. [przypis edytorski]
106. skut — forma skrócona przym. r.m. od: skuty. [przypis edytorski]
107. Ich bin nicht von Prag, nicht von Wien, / Ich bin eine fesche Ungarin — nie jestem z Pragi ani z Wiednia, jestem szykowną Węgierką. [przypis edytorski]
108. the fashionables — wytworni, modni (w znaczeniu rzeczownikowym). [przypis edytorski]
109. Stimmung (niem.) — nastrój. [przypis edytorski]
110. delirium teatralicum — majaczenie teatralne, żart. termin od: delirium tremens, majaczenie drżenne (stan zaburzeń świadomości połączony z urojeniami oraz objawami somatycznymi towarzyszący chorobie alkoholowej). [przypis edytorski]
111. au fond (fr.) — u źródeł; u podstaw. [przypis edytorski]
112. c’est le public (fr.) — to jest publiczność. [przypis edytorski]
113. sub speciae aeternitatis (łac.) — z punktu widzenia wieczności. [przypis edytorski]
114. tiens (fr.) — ach tak; a więc; otóż. [przypis edytorski]
115. dolata — dolatuje (regionalizm a. stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
116. czuju — z ukr. słyszę (tzn. tak mówią) a. czuję (przez końcówkę stylizacja na rusycyzm). [przypis edytorski]
117. liustro — lustro; (przez zmiękczenie „l” stylizacja na rusycyzm). [przypis edytorski]
118. Spiegel zerschlagen (niem.) — rozbić lustro. [przypis edytorski]
119. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
120. paszoł (z ros.) — poszedł, idź sobie. [przypis edytorski]
121. ta — tu: ale, tylko. [przypis edytorski]
122. wisz, hadiuka (z ukr.) — wiesz, gadzina. [przypis edytorski]
123. ciałoć ślini — konstrukcja z partykułą ci, skróconą do -ć; inaczej: ślini ci ciało. [przypis edytorski]
124. groom — tu: chłopiec hotelowy (z ang. groom: stajenny). [przypis edytorski]
125. bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]
126. voyons (fr.) — zobaczmy; przyjrzyjmy się. [przypis edytorski]
127. cela veut dire (fr.) — to znaczy. [przypis edytorski]
128. genre’ek (z fr.) — rodzaik, odmianka (od fr. genre: rodzaj, gatunek itp.). [przypis edytorski]
129. ars triumphans (łac.) — sztuka triumfująca. [przypis edytorski]
130. trzy przemiany ducha: jako duch wielbłądem był, lwem się stał, w dziecko się zmienił — cytat z pierwszej mowy Zaratustry z Tako rzecze Zaratustra Friedricha Nietzschego w tłum. Wacława Berenta. [przypis edytorski]
131. et du fer pour travailler (fr.) — i żelaza, żeby pracować. [przypis edytorski]
132. ça ira, ira, ira (fr.) — jakoś to będzie. [przypis edytorski]
133. lilas de perse fleuri (fr.) — kwitnący bez. [przypis edytorski]
134. va via (wł.) — idź precz; wynoś się. [przypis edytorski]
135. ars longa, vita brevis (łac.) — sztuka trwa długo, życie krótko. [przypis edytorski]
136. Ave Maria, gratias plena — Zdrowaś Mario, łaskiś pełna; początkowe słowa katolickiej modlitwy maryjnej. [przypis edytorski]
137. ad personam (łac.) — do osoby; tu: do konkretnej osoby. [przypis edytorski]
138. une scène à faire (fr.) — scena do zrobienia (tu: do obrobienia literackiego). [przypis edytorski]
139. Der Fall Angelica’s, eine Familientragödie von Karl von Jelsky — „Upadek Andżeliki, Tragedia rodzinna” (autorstwa) Karla von Jelsky’ego. [przypis edytorski]
140. so, so (niem.) — tak, tak; a więc tak. [przypis edytorski]
141. Wienerluft (niem.) — wiedeńskie powietrze; tu: atmosfera Wiednia. [przypis edytorski]
142. jękły — dziś popr.: jęknęły. [przypis edytorski]
143. heteryzm (z gr. hetera: towarzyszka; kurtyzana) — tu: korzystanie z prostytucji. [przypis edytorski]
144. le moment approche (fr.) — zbliża się chwila. [przypis edytorski]
145. ça ne m’amuse plus (fr.) — to mnie już nie bawi. [przypis edytorski]
146. Maltus właśc. Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — ang. ekonomista, pierwszy w Anglii prof. ekonomii politycznej (1805); zajmował się zagadnieniami socjologiczno-ekonomicznymi; w dziele Essay on the principles of population (Londyn 1798) wykazał, że przyrost ludności powoduje zagrożenie prowadzące nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy, ponieważ liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, a produkcja żywności w postępie arytmetycznym (jest to tzw. statyczna teoria zasobów, maltuzjanizm a. teoria przeludnienia); tzw. pułapka maltuzjańska to sytuacja, gdy wzrost produktywności i ilości dochodów skutkuje zwiększeniem populacji, ale nie prowadzi do wzrostu standardów życiowych i poziomu zamożności społeczeństwa; Malthus był przeciwnikiem egalitaryzmu, w nim również upatrując przyczyn wzrostu demograficznego i groźbę głodu. [przypis edytorski]
147. Darwin, Charles Robert (1809–1882) — ang. przyrodnik, twórca teorii ewolucji biologicznej, zwanej darwinizmem, która tłumaczy przemiany ewolucyjne regulowane doborem naturalnym i walką o byt; autor książek: Podróż na okręcie „Beagle” (1839), O powstawaniu gatunków (1859), O pochodzeniu człowieka i o doborze płciowym (1871). [przypis edytorski]
148. katzenjammer (z niem.) — kocie zawodzenie, biadanie. [przypis edytorski]
149. tête à tête (fr.) — twarzą w twarz; sam na sam. [przypis edytorski]
150. gotóweś — skrót od: gotów jesteś. [przypis edytorski]
151. décadence (fr.) — dekadencja, schyłek. [przypis edytorski]
152. nonumque prematur in annum (łac.) — pozostaw (to, co napisałeś) na dziewięć lat; cyt. z Ars Poetica Horacego. [przypis edytorski]
153. allons enfant de la patrie, / le jour de gloire est arrivé (fr.) — chodźmy, dzieci ojczyzny, (oto) nadszedł dzień chwały. [przypis edytorski]
154. życiam zbył (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: pozbyłem (się) życia; pozbawiłem się życia. [przypis edytorski]
155. la sacra visione di Te imploro, Beatrice mia (wł.) — świętą wizję Ciebie, Beatrycze moja, błagam; świętej wizji Ciebie, Beatrycze moja, żądam. [przypis edytorski]
156. Extrablatt (niem.) — dodatek nadzwyczajny. [przypis edytorski]
157. gędziebny — dotyczący opowieści, związany z opowieścią; por. gędźba: opowieść, legenda. [przypis edytorski]
158. Pieśń, co była już w grobie, już chłodna, krew poczuła, spod ziemi wygląda i jak upiór powstaje — jest to lekko przekształcony cytat z pieśni Konrada z Dziadów cz. III Mickiewicza. [przypis edytorski]
159. twejże to sukni szelest — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy to twej sukni szelest. [przypis edytorski]
160. Ave-Maria-gratias-plena (łac.) — Zdrowaś Mario, łaskiś pełna; początkowe słowa katolickiej modlitwy maryjnej. [przypis edytorski]
161. da capo (wł.) — od początku; znowu. [przypis edytorski]
162. sacré nom de nom (fr.) — uświęcone (a. przeklęte) imię imion. [przypis edytorski]
163. signum manu propria (łac.) — podpis własnoręczny. [przypis edytorski]
164. Habe die Sonne nicht zu lieb [und nicht die Sterne] / Komm, folge mir in das dunkle Reich hinab (niem.) — nie chciej ukochać [gwiazd i] słońca, chodź, pospiesz za mną w ponure królestwo (J. W. Goethe, Ifigenia w Taurydzie, Akt III, sc. 1, tłum. Jan Kasprowicz; dialog ściganego przez Erynie Orestesa z siostrą, Ifigenią). [przypis edytorski]
165. Katie King — tak wyznawcy spirytyzmu nazwali zjawę, która miała się ukazywać w latach 70. XIX w. podczas seansów przeprowadzanych przez nastoletnie medium Florence Cook (ok. 1856–1904) w Londynie w latach 1871–1874, a następnie w Nowym Jorku w latach 1874–1875 na seansach Jennie Holmes i jej męża Nelsona Holmesa; sprawa materializacji Katie King była szeroko dyskutowana na obu kontynentach, wzbudzając ogromne emocje i mobilizując opinię publiczną do deklaracji zarówno wiary, jak i sceptycyzmu wobec zjawiska spirytyzmu; ostatecznie jednak okazało się, że do roli zjawy była wynajmowana przez małżeństwo Holmesów niejaka Eliza White, która najpierw wymusiła na nich pieniądze, a następnie sprzedała całą historię prasie. [przypis edytorski]
166. puścić na miasto (...) w postaci arcydzikiej kaczki — chodzi tu o tzw. kaczkę dziennikarską, tj. plotkę, pogłoskę rozpowszechnianą przez prasę. [przypis edytorski]
167. steeple-chase (ang.) — bieg z przeszkodami. [przypis edytorski]
168. cand. med. (łac.) — skrót od: candidat medicinae; nazwa stopnia naukowego w zakresie medycyny. [przypis edytorski]
169. komm, folge mir in das dunkle Reich — chodź, pospiesz za mną w ponure królestwo. [przypis edytorski]
170. konfidencja (daw.) — poufałość, zażyłość. [przypis edytorski]
171. weltschmerz (z niem.) — ból świata; bolesna odczuwanie świata (istnienia itp.). [przypis edytorski]
172. Stimmung (niem.) — nastrój. [przypis edytorski]
173. doctor medicinae et chirurgiae (łac.) — doktor medycyny i chirurgii. [przypis edytorski]
174. ora et labora (łac.) — ucz się i pracuj. [przypis edytorski]
175. Mane Tekel Fares — słowa, które według opowieści biblijnej z Ks. Daniela (5,25) wypisała tajemnicza ręka na ścianie pałacu w Babilonie podczas uczty króla Baltazara. Znaczenie napisu: „policzono, zważono, rozproszono” (w jęz. hebr., aramejskim a. chaldejskim) zostało odczytane jako przepowiednia upadku państwa, który miał stanowić karę za grzechy Babilonu. [przypis edytorski]
176. Furor Aphrodisiaca (z łac.) — szał (pasja) na tle erotycznym; żart. termin utworzony na wzór takich nazw jak np. Turnera aphrodisiaca (tj. nazwy zioła stosowanego m.in. do leczenia potencji seksualnej). [przypis edytorski]
177. cwikier (z niem.) — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, mocowanych na nosie z pomocą sprężynki; także: binokle. [przypis edytorski]
178. cor ranae (łac.) — serce żaby. [przypis edytorski]
179. ecce vir (łac.) — oto mężczyzna. [przypis edytorski]
180. na lico (z ros.) — tu: na pierwszy rzut oka. [przypis edytorski]
181. drzwi wchodowe (daw.) — dziś: drzwi wejściowe. [przypis edytorski]
182. komm, folge mir in das dunkle Reich hinab — chodź, pospiesz za mną w ponure królestwo. [przypis edytorski]
183. tyngiel a. tingel-tangel — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, oferujący swej publiczności wyszynk, przedstawienia estradowe, kabaretowo-rewiowe (z popisowym kankanem) i solistyczne (często silnie zabarwione erotyzmem), a niekiedy także usługi seksualne. [przypis edytorski]
184. Wein, Weib und Gesang (niem.) — wino, kobieta i śpiew. [przypis edytorski]
185. iryzujący — rzucający tęczowy blask. [przypis edytorski]
186. furor (łac.) — szał, mania. [przypis edytorski]
187. Eros (mit gr.) — bóg miłości, syn Afrodyty, przedstawiany jako chłopczyk z łukiem i strzałami; jego odpowiednikiem w mit. rzym. jest Amor; w kosmogoniach starogreckich Eros występuje jednak również jako pierwotna moc kosmiczna istniejąca od początku świata, rówieśnik Gai-Ziemi, niezbędny do zrodzenia się innych bogów. [przypis edytorski]
188. Merkury (mit. rzym.) — bóg handlu, zysku i kupiectwa; opiekun złodziei i celników, patron podróżnych, posłaniec bogów, utożsamiany z gr. Hermesem. [przypis edytorski]
189. La tua reclama imploro — o Jelsky potente (wł.) — twego potwierdzenia błagam (żądam), o możny Jelsky. [przypis edytorski]
190. noli me tangere (łac.) — nie dotykaj mnie; nie zatrzymuj mnie (wg Ewangelii Jana słowa wypowiedziane przez zmartwychwstałego Jezusa do Marii Magdaleny; J 20,17). [przypis edytorski]
191. probatum est (łac.) — jest wypróbowany, jest sprawdzony; pomaga. [przypis edytorski]
192. bon (fr.) — dobrze. [przypis edytorski]
193. kamlot (z fr. camelot) — uliczny sprzedawca, sprzedający „z ręki” (niemający stoiska); tu: sprzedawca gazet. [przypis edytorski]
Uwagi (0)