Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖
Peregrynując w towarzystwie artystycznej bohemy po ulicach któregoś z niemieckich miast u schyłku XIX w., włócząc się od kawiarni do kabaretu, od dziennikarskiej kawalerki w kamienicy do arystokratycznej willi na podmiejskim wzgórzu, mamy okazję wsłuchać się w gorączkowe bicie serca dekadentyzmu.
Bohaterowie, którym Berent oddaje głos w swej powieści, tworzą polsko-niemiecki konglomerat reprezentantów wszystkich dziedzin sztuki: od literatury, przez teatr i malarstwo, po muzykę i estradę rozrywkową (demoniczna i magnetyczna Yvetta), a towarzyszą im, a nawet przewodzą, postacie niezbędne dla funkcjonowania cyganerii schyłku wieku: dziennikarz i sponsor. Czereda ta wprowadza czytelnika w zawiłe korytarze i „złe wiry” obsesji epoki: obsesję śmierci, mizoginię (wspaniale ukazaną przez postać Zofii Borowskiej), kult sztuki i zwątpienie w jej wartość, wreszcie wątki filozofii nietzscheańskiej i buddyzmu.
Powieść Próchno ukazywała się początkowo w odcinkach w 1901 r. w „Chimerze”, zaś w formie książkowej została wydana w 1903 r. Jej polifoniczna forma pozwoliła wieloaspektowo przedstawić problemy nurtujące przedstawicieli modernizmu. Kazimierz Wyka w swoim Modernizmie polskim poświęcił książce Wacława Berenta ciekawe studium ukazujące, w jaki sposób stanowi ona zarazem krytykę Młodej Polski i pozostaje zanurzona w nurcie epoki, otwierając jej nowy etap (por. Szkice z problematyki modernizmu. Pałuba a Próchno).
- Autor: Wacław Berent
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Próchno - Wacław Berent (jak czytać książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Wacław Berent
Koło laurowego wieńca, oparte o poręcz fotela, ujmowało Hertensteina po pas w ciemną ramę; purpurowe szarfy zwisłe po bokach tuliły go jak w ramiona. W perłowym rozbrzasku dnia i w błyskaniu kwietnych barw, twarz jego stawała się mleczna, przezrocza, tchnieniem błękitu jakby owiana i w półsennym zasłuchaniu w ranny świergot ptactwa po raz ostatni jakby uśmiechnięta. Nagle poruszyły się jego wargi i rozlały uśmiech na całą twarz.
— Chcesz wiedzieć?... — zaczął.
Zagłuszył go świergot na dworze. Promień słońca przedarł się przez liście i rojem złotych motyli rzucił się na kwiaty.
— Chcesz wiedzieć?...
Jeden z tych słonecznych motyli przysiadł mu na wargach, jakby chcąc wypić z nich dziwną słodycz i woń tego uśmiechu.
— Chcesz wiedzieć, czym jest Agni?...
Złote motyle obsiadły mu głowę, twarz i ręce. A on, zapatrzony tam, gdzie chmara ptactwa iskrzyła się w kręgach na niebie:
— Co w miłości się znajduje, od miłości odmienne, czego miłość nie zna, a co miłością kieruje, co miłością jest miłości — oto jest Agni, kierownik życia wewnętrzny, oto wielkie, twórcze i zabójcze Om!...
Od autora. Nie mogąc robić odsyłaczy w samej powieści, pragnąłbym przypomnieć zawodnej pamięci czytelnika źródła tych ułomków wierszowanych, jakie w toku opowieści podwinęły mi się pod pióro. A więc:
Str. 261 trójwiersz Leopardiego254; str. 192 dwuwiersz Goethego255; str. 144 i 120 trójwiersze Baudelaire’a256; str. 124 ustęp ze Słowackiego257, str. 55 fragment sonetu Miriama258; str. 22 Słowackiego (Lambro)259.
Inne fragmenty wierszowane są moimi próbami.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
1. wyszły — daw. forma imiesłowu przymiotnikowego, dziś zastępowana raczej zdaniem podrzędnym, np. które wyszły jakby spod jednego odlewu. [przypis edytorski]
2. otom jest —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: oto jestem. [przypis edytorski]
3. z flegmą — tu: flegmatycznie. [przypis edytorski]
4. ściągły — dziś raczej: ściągnięty. [przypis edytorski]
5. alles ist weg (niem.) — wszystko poszło precz. [przypis edytorski]
6. je m’en fiche (fr.) — nie obchodzi mnie to; nie dbam o to; mam to gdzieś. [przypis edytorski]
7. wmyślże się — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
8. pobieżyć (daw.) — podążyć, pójść. [przypis edytorski]
9. amitié du cochon (fr.) — przyjaźń świni. [przypis edytorski]
10. takem (...) przepoił —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak przepoiłem. [przypis edytorski]
11. zapamiętywa — dziś: zapamiętuje. [przypis edytorski]
12. ave (łac.) — bądź pozdrowiony/pozdrowiona. [przypis edytorski]
13. koza (daw.) — tu: areszt. [przypis edytorski]
14. jakiegom zaznawał —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jakiego zaznawałem. [przypis edytorski]
15. takem się pocieszał —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tak się pocieszałem. [przypis edytorski]
16. wpadniem (daw., gw.) — skrócona forma czasownika 1 os.lm; wpadniemy. [przypis edytorski]
17. wleźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
18. C’est le peuple! Le peuple! (fr.) — To jest lud! Lud! [przypis edytorski]
19. błogosławiącymi ramiony — dziś popr. N.lm: (...) ramionami. [przypis edytorski]
20. matter of fact (ang.) — istota rzeczy. [przypis edytorski]
21. Carmagnola — nazwa pieśni rewolucyjnej i tańca z czasów Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]
22. C’est la vie! La vie! (fr.) — To jest życie! Życie! [przypis edytorski]
23. znieruchomione — dziś raczej: znieruchomiałe. [przypis edytorski]
24. wywołańczy — tu: uchodźczy, emigrancki. [przypis edytorski]
25. kierz (daw.) — krzak. [przypis edytorski]
26. allons, petit bourgeois (fr.) — chodźmy, drobnomieszczanie. [przypis edytorski]
27. métier (fr.) — zawód, zajęcie. [przypis edytorski]
28. kazać — tu: wygłaszać kazanie. [przypis edytorski]
29. va banque (fr.) — formuła używana w karcianych grach hazardowych; (grać) na całość, o wszystko. [przypis edytorski]
30. Speisekarte (niem.) — karta dań; menu. [przypis edytorski]
31. prosit — na zdrowie (itp. formuła toastu przy piciu alkoholu). [przypis edytorski]
32. paneś mnie zaraził —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: pan mnie zaraziłeś. [przypis edytorski]
33. vapeurs (fr.) — uderzenie krwi; tu: histeryczny napad, wapory. [przypis edytorski]
34. mam zawód — właśc. doznałem zawodu; zawiodłem się. [przypis edytorski]
35. vous tombez dans la risée du monde (fr.) — dosł. popada pani między śmieszności świata; staje się pani pośmiewiskiem. [przypis edytorski]
36. Volksstück (niem.) — sztuka ludowa (tu: obyczajowa). [przypis edytorski]
37. familiendrama (z niem.) — dramat rodzinny (odmiana dramatu obyczajowego). [przypis edytorski]
38. spiritus flat ubi reporter vult (z łac.; żart.) — duch tam wieje (tchnie, wionie), gdzie reporter chce. [przypis edytorski]
39. non capisco (wł.) — nie rozumiem. [przypis edytorski]
40. na kogoś to coś (...) patrzy — tu: wygląda na kogoś; podobne jest do kogoś (o rodzaju zachowania). [przypis edytorski]
41. da ist er ja (niem.) — tutaj (on) jest; otóż i on. [przypis edytorski]
42. copcysko (gw.) — forma augmentatywna od gw.: copka; czapczysko, wielka czapka. [przypis edytorski]
43. etranżerek (z fr., zdrobn.) — cudzoziemiec; cudzoziemczyk. [przypis edytorski]
44. tegom nie przewidział —- konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: tego nie przewidziałem. [przypis edytorski]
45. jakeś (...) powiedział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak powiedziałeś. [przypis edytorski]
46. szansona (z fr.) — tu: szansonistka; aktorka kabaretowa, piosenkarka. [przypis edytorski]
47. tynglówka (daw.) — artystka-prostytutka pracująca w lokalu zw. tingel-tangel, tj. w podrzędnym lokalu rozrywkowym. [przypis edytorski]
48. cela veut dire quelque chose (fr.) — to powinno coś powiedzieć. [przypis edytorski]
49. le génie du sexe (fr.) — geniusz seksu. [przypis edytorski]
50. das kategorische Imperativ (niem.) — imperatyw kategoryczny (podst. pojęcie kantyzmu). [przypis edytorski]
51. horror vacui (łac.) — lęk przed próżnią (pustką). [przypis edytorski]
52. novissima gloria cupido (łac.) — najnowsza chwała pożądania. [przypis edytorski]
53. kamlot (z fr. camelot) — uliczny sprzedawca, sprzedający „z ręki” (niemający stoiska); tu: sprzedawca gazet. [przypis edytorski]
54. Exstrablatt (niem.) — dodatek nadzwyczajny (w gazecie). [przypis edytorski]
55. Coquelin, Alexandre (1848–1909) — od 1868 r. członek zespołu aktorskiego Théâtre Français w Paryżu; zwrócił na siebie uwagę zwł. w rolach komicznych; zw. „młodszym” (Coquelin cadet), dla odróżnienia od swego brata, Benoit Constanta Coquelin (1841–1909), występującego stale w Théâtre Français już od 1863 r., cenionego za werwę aktora znanego w Europie i Ameryce, autora dzieł teoretycznych na temat gry aktorskiej: L’art et le comédien (1880) oraz L’art de dire le monologue (1884). [przypis edytorski]
56. niepomału (daw.) — niemało; znacznie. [przypis edytorski]
57. wiliajut (z ros.) — powiewają, merdają (ogonem). [przypis edytorski]
58. berlinerblau (niem.) — błękit berliński; intensywnie niebieska barwa farby o odcieniu kobaltowym. [przypis edytorski]
59. izwoszczyk (z ros.) — dorożkarz, woźnica. [przypis edytorski]
60. coup de grace (fr.) — dosł. cios łaski, cios miłosierdzia; śmiertelny cios dobijający kogoś nadmiernie cierpiącego lub ciężko rannego; coups (lm. od coup): ciosy. [przypis edytorski]
61. coup de force (fr.) — nagły atak; gwałtowny akt przemocy. [przypis edytorski]
62. tyngiel a. tingel-tangel — podrzędny lokal gastronomiczno-rozrywkowy, oferujący swej publiczności wyszynk, przedstawienia estradowe, kabaretowo-rewiowe (z popisowym kankanem) i solistyczne (często silnie zabarwione erotyzmem), a niekiedy także usługi seksualne. [przypis edytorski]
63. Müllöcker a. Millöcker, Karl Joseph (1842–1899) — austr. kompozytor, autor operetek, m.in. Der Bettelstudent (Student żebrak, 1882), Gräfin Dubarry (1879), Gasparone (1884) i in. [przypis edytorski]
64. sądzi się być wolną (daw.) — uważa się za wolną. [przypis edytorski]
65. silentium (łac.) — cisza. [przypis edytorski]
66. zabijmyż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż. [przypis edytorski]
67. Siehst du, das ist ein Geschäft, / Das bringt noch was ein,/ Doch es muss verstanden sein (niem.) — widzisz, to jest interes, który jeszcze co przynosi, jednak musi być zrozumiany (ale pojąć trzeba, czym jest). [przypis edytorski]
68. vanity fair (ang.) — targ próżności. [przypis edytorski]
69. amitié de bohême (fr.) — przyjaźń bohemy (cyganerii artystycznej). [przypis edytorski]
70. silentium (łac.) — cisza. [przypis edytorski]
71. Nicht wähnen, Halunken! Ich sei einer von den ihrigen (niem.) — Bez urojeń, łotry! Jam jednym z nich. [przypis edytorski]
72. pereat mundus, fiat ars (łac.) — niech przepadnie świat, niech stanie się sztuka. [przypis edytorski]
73. won hań — ot, tam (stylizacja na ukraiński). [przypis edytorski]
74. Magdalena Ribeiry — może chodzić o obraz Jusepe (José) de Ribery (1591–1652), zw. Lo Spagnoletto, hiszp. malarza barokowego, działającego we Włoszech w XVII w.; specjalizował się w wizerunkach świętych i scenach mitologicznych, szczególnie ukazujących ekspresję ciała i twarzy w obliczu męczeństwa (np. Apollo obdziera Marsjasza ze skóry powst. 1637, obecnie w Musées des Beaux-Arts w Brukseli, czy Męczeństwo świętego Filipa, powst. 1639, obecnie w Museo Prado w Madrycie). Istnieje obraz jego autorstwa przedstawiający św. Magdalenę (Santa Maria Magdalena en oracion Museo del Prado; Magdalena w więzieniu (obraz znany też pod tytułem alternatywnym Vanitas, powst. między 1609 a 1611 r.) [przypis edytorski]
75. kaby miał hroszy (z ukr.) — gdybym miał pieniądze. [przypis edytorski]
76. na razpaszku (z ros.) — na oścież. [przypis edytorski]
77. da hört die Gemütlichkeit auf (niem.) — tam kończy się przyjemność (przytulność itp.). [przypis edytorski]
78. binokle — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, mocowanych na nosie z pomocą sprężynki; także z niem.: cwikier. [przypis edytorski]
79. bendziecie — będziecie (stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
80. jezdem ze Ślonska — jestem ze Śląska (stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]
81. aus Oberschlesien nähmlich (fr.) — dokładnie z Górnego Śląska. [przypis edytorski]
82. Wasserpolacke (niem., żart., neol.) — rozwodnieni Polacy. [przypis edytorski]
83. was (niem.) — co. [przypis edytorski]
84. hochpolnisch (niem.) — ogólna (literacka, słownikowa) odmiana języka polskiego. [przypis edytorski]
85. oder wie sagt man denn (niem.) — czy jak to się tam mówi. [przypis edytorski]
86. cwikier (z niem.) — rodzaj okularów bez uchwytów na uszy, mocowanych na nosie z pomocą sprężynki; także: binokle. [przypis edytorski]
87. das Patschhändchen (niem.) — die Patschhändchen: dziecięce rączki; das Patschhändchen: (prawdopodobnie) nieporadna, dziecięca pieszczota; całe urwane zdanie: Das Patschhändchen her!... może oznaczać: „Co tu robią te niezgrabne rączki”, „co to za dziecięce pieszczoty” itp. [przypis edytorski]
88. Gott dies Kind (niem.) — Boże to dziecko (zdanie urwane). [przypis edytorski]
89. chodziki — tu: wędrowcy, wędrowni robotnicy. [przypis edytorski]
90. Sachsengänger (niem.) — najemni robotnicy rolni ze Śląska (przede wszystkim z Górnego Śląska), Poznania, Prus i Pomorza, którzy latem podejmowali pracę na zachodzie, głównie na polach buraczanych w Saksonii (niem. Sachsen). [przypis edytorski]
91. intellektuelle Sachsengängerei (niem.) — tu: intelektualni wędrowni pracownicy najemni (w nawiązaniu do zatrudniających się w Saksonii, „na saksach” sezonowych pracowników rolnych: Sachsengängerei). [przypis edytorski]
92. germanisierte Wasserintellekte (niem.) — zgermanizowane rozwodnione umysły. [przypis edytorski]
93. das überschaumend Temperament (niem.) — nadmiernie buzujący (wzburzony) temperament. [przypis edytorski]
94.
Uwagi (0)