Kunigas - Józef Ignacy Kraszewski (gdzie czytac ksiazki .txt) 📖

W izbie o granitowym słupie na Malborskim Zamku, o szarej godzinie licznie zebrana była starszyzna zakonna i goście.

Z wyboru przytomnych121 tu widać było, że nie dla rozrywki przyszli, ale dla narady.

Przedniejsi goście z Niemiec, Anglii i Francji siedzieli na ławach przy ścianach, więcej się przysłuchując, niż udział biorąc w radzie wojennej.

Wielki Mistrz stał, pilnie nastawiając ucha, niekiedy głowy poruszeniem potakując, czasem wtrącając słowo; lecz nie on tu teraz, ale Marszałek, dowodzący siłami zbrojnymi, przodował obradom...

— Wojna, którą my tu prowadzimy z pogany — mówił zwrócony do hrabiego z Namur — wcale nie jest podobną do tych, jakie wy tam na Zachodzie odbywacie, ani do tych, które Zakon nasz niegdyś wiódł z Saracenami na Wschodzie. Ja nawet nie wiem, czy to wojną nazwać można. Ciżba ta, z którą się ucieramy, przeciwko nam rzadko się utrzymać może i wie o tym dobrze. Jeśli ich dziesięciu nie staje na naszego jednego, uchodzą... Walka to osobliwa, cała na ubieżeniu i podejściu nieprzyjaciela. Czekamy, aż uśnie; patrzym, gdzie się nas nie spodziewa. Jak nawałnica i piorun spadamy na kraj, palimy wioski, zabieramy bydło, wybijamy ludzi, niszczymy ogniem i mieczem i uchodzim wprzódy, nim się do pogoni zbiorą.

Często nachodzą nas w powrocie, obciążonych łupami, gdzieś wśród trzęsawisk i bagien — tam się dopiero mrowiu temu opędzać potrzeba.

Na małą kupkę napadłszy, my ich jak komary bijemy; lecz gdy siłą nas przemogą, okrucieństwa popełniają niesłychane. Nikt z życiem nie ocaleje.

— Czasem — dodał stary Siegfried — im się uda tak samo wtargnąć na naszę ziemię, plądrują też bez litości.

— Cały więc rozum — mówił dalej Marszałek — wnijść, gdy się nie spodziewają, zaskoczyć tam, gdzie nie ma obrony.

— Polowanie — odezwał się Brandeburczyk.

Uśmiechali się niektórzy.

— Teraźniejsza wyprawa — przerwał Wielki Mistrz — innego jest trochę rodzaju.

Musimy złamać w jednym miejscu opór, jaki nam stawią na granicy. Jest tam, jak na takich dzikich pogan, cale122 mocno zbudowane zamczysko. Zburzyć je trzeba koniecznie.

— Tak — dodał Marszałek — musimy je mieć i zniszczyć... Inaczej w głąb kraju dalej puścić się nie sposób, z tyłu ich za sobą mając; bo tam w tej dziurze zawsze ludzi dość, czuwanie wielkie i zajadła dzicz!!

— Dotąd — rzekł jeden z Komturów przytomnych123 — szczególniej Pillen tych dobyć było trudno, bo ich rzeka broni prawie z trzech stron. Ani przystąpić.

— Na to właśnie znalazł się sposób — z uśmiechem dodał Marszałek — sądzę, że skutecznym będzie.

— Jaki? — zapytał książę brunświcki124.

— Kazaliśmy umyślnie zbudować statek ogromny — mówił Komtur, uśmiechając się z pewną dumą. — Mylę się; można go nazwać twierdzą chyba. Spuścimy go rzeką pod sam gród i z niego szturmować będziemy. Ludzi się na nim dosyć pomieści; mocno zbudowany; możemy na nim stać, jak na lądzie bezpieczni.

Hrabia z Namur uśmiechał się.

— Pomysł bardzo dobry, jeśli wody tak wielki gmach uniosą.

— Rzeka głęboka, a nasi ludzie mielizny znają! — odparł Marszałek. — Wszystko obrachowane. Tym razem zamek ów mieć będziemy.

— Daj Boże! — westchnął Mistrz. — Wielki by to był krok do dalszego zawojowywania. Pilleny nas jak skała rzekę wstrzymują.

— I wszystko się dziwnie składa — przemówił Siegfried — żeby z nich dla nas zrobić najniebezpieczniejsze gniazdo.

Zwrócił się ku milczącemu i we mroku stojącemu Bernardowi.

— Wszak ci to waszego zbiegłego wychowanka ojczyzna te Pilleny? — rzekł — któż wie? może się udało mu dostać do nich!

— Wątpię — rzekł Bernard — tylko młodość taka szalona mogła się na podobną ważyć wycieczkę. Gdzieś ich albo głód zmorzył, lub zwierz rozszarpał dziki.

— Miał z sobą wasz wychowanek — dodał z przyciskiem Komtur z Balgi — starszego pono człowieka, doświadczonego.

— Bydlę, pół wariata! — zawołał Bernard ze wzruszeniem i westchnął.

Westchnienie to któryś z nieprzyjaciół jego podchwycił.

— Wy byście pono nieledwie życzyli ocalenia temu zdrajcy; bo mówią, żeście się do dzieła rąk waszych przywiązali.

Zaczepiony Bernard, z twarzą surową obrócił się ku mówiącemu.

— Ani się tego myślę wypierać — odparł. — Może popełniłem błąd, ale w dobrej wierze. Dziecko było, na którym godziło się pokładać nadzieję. I gdyby nie wpływ jakiś tajemniczy, który może wychowance siostry Siegfrieda przypisać trzeba, z tego chłopaka mógł być dla Zakonu pożyteczny sprzymierzeniec.

— O! — rozśmiał się Siegfried — jużeście się z tego nawracania pogan i przerabiania ich na chrześcijan powinni byli uleczyć, bracie Bernardzie. Bić ich i rzezać! nie ma innej rady.

— Krew ta i w dziesiątym pokoleniu się odezwie — potwierdził inny.

— Jeżeli się tam do tych Pillen, do matki dostał — mruknął Marszałek — choć to niewielka siła, zawsze on nas zna lepiej od innych, zła rzecz.

— Sądzę, że przeciwnie — odpowiedział Bernard. — Zna nas i siłę naszę, to znaczy, że im głupią i nadaremną obronę z głowy wybije. Tego jestem prawie pewien. Upór pogan, zuchwalstwo ich, polegają na tym, że właśnie sił, z którymi walczą, nie znają.

— Umiecie się bronić! — wtrącił, śmiejąc się Komtur. — Ja ich dobrze znam, ale na tę zaciętość rozpaczliwą nie pomoże nic; będą się tak bronili, jak dawniej, choćby do nogi ich wybito. To rozpacz...

Szept na chwilę zastąpił rozmowę, która się podzieliła na kilka gałęzi. Obcy rozprawiali z sobą, Komturowie mówili o Pillenach; Wielki Mistrz zapytał o statek.

— Statek nasz tak, jak skończony — odpowiedział Komtur, który nadzór miał nad nim. — Dno tylko jeszcze smołą wylać trzeba i wnieść nań co dla ludzi konieczne; bo żywności z okolicy trudno dostać będzie, a oblężenie nasze może potrwać.

— Sądzicie? — rzekł Marszałek — mnie się zdaje, że ich na widok tej machiny przestrach ogarnie?

— Jeśli się nie mylę — przerwał Komtur — nie będzie ona dla nich niespodzianką. Chociaż budowaliśmy w ustronnej przystani, mają szpiegów, którzy im o niej donieść musieli, a łatwo domyślą się, na co ma służyć.

Zamilczano znowu.

— Razem ze statkiem — odezwał się Wielki Mistrz — wypadnie i od lądu oblegać, przewiózłszy ludzi. Osaczyć musimy dokoła. Zresztą, choćby z największą ofiarą, Pilleny mieć musimy.

— Bez wątpienia — pośpieszył potwierdzić Marszałek — dopóki one stoją, ani kroku dalej postąpić nie możemy.

— Oni to wiedzą pewnie — rzekł Siegfried — i rozpaczliwej też obrony spodziewać się tu musimy.

— Natośmy przygotowani — dodał głos z ciemnego kąta.

Kończyli tę rozmowę, gdy przez drzwi od wielkiej sali wszedł cały we zbroi, tak jak z konia zsiadł, opylony, zmęczony, w płaszczu pomiętym, Krzyżak.

Jeden z Komturów poznał go i na widok niespodzianie nadchodzącego, żywo się poruszył, zbliżając ku niemu niespokojny.

Przybyły, Hans von Hechten, miał twarz pofałdowaną gniewem, który ledwie w sobie hamował. Widok zgromadzonych, gdy się ich tu może tylu nie spodziewał i przed nimi z tym, co niósł, spowiadać nie życzył, zmieszał go. Obcych było wielu. Powiódł oczyma, rad się był cofnąć, ale już za późno było — wszyscy mieli zwrócone nań oczy; Wielki Mistrz, odgadując, iż z pilną sprawą jego zapewne szukał i znaleźć się tu spodziewał, zwrócił się ku niemu i spytał otwarcie:

— Z czym przybyliście?

— Dlaczegoście porzucili wasze stanowisko? — dodał Komtur. — Powierzyłem wam dozór; komu żeście zdali...

Nie dokończył, gdy Hans, spojrzawszy nań spod brwi nachmurzonych, ręką zamachnął rozpaczliwie.

— Cóż się stało? co się stało? — poczęli wszyscy pytać, cisnąc się ku niemu.

Hans zmilczał trochę.

Komtur niecierpliwy naglił go oczyma i mruczeniem.

— Nie miałem tam dłużej po co stać — odezwał się Hans — statek, który tyle pracy, czasu i pieniędzy kosztował...

Komtur i inni przerwali mu okrzykiem.

— Statku już nie ma! — dokończył Hans, z wyrazem złości pięść podnosząc do góry. — Tak, nie ma go.

Wielki Mistrz, widząc, że zewsząd zarzucają przybyłego pytaniami, na które odpowiadać nie mógł razem, zawołał nakazująco:

— Mówcie, jak się stało i co? całą sprawę, nie zatajając nic. Trzeba, byśmy wiedzieli, kto winien...

Hans ocierał pot z czoła.

— Nie winien nikt — odezwał się tym samym tonem, w którym czuć było wzburzenie — ani ja, ni ci, co ze mną byli. Gotówem poddać się sądowi i karze. Statek był skończony, ładowaliśmy go, wyciągnięto z przystani na samo koryto, płynął dobrze i byłby się dostał pud Pilleny; aleśmy otrzymali rozkaz zabrać żywność — potrzeba na nią czekać było.

Tymczasem zbójcy ci dowiedzieli się o nim, przewidzieli, co im grozi. Staliśmy nocą w pośrodku rzeki, gdy potajemnie łodzi kilka do statku przybiło. Nikt się nie mógł ani spodziewać, ani przewidzieć, żeby nas napaść śmieli!

Na zapytanie straży młody chłopak z łodzi odpowiedział po niemiecku. Poznałem go potem: był to zdrajca ten, młody Jerzy, któregoście wy — (obrócił się do Bernarda) — wychowali. W mgnieniu oka, nimeśmy się opatrzeć mogli, ukryty ogień, który z sobą przywieźli, rzucili nam do wnętrza, gdzie pakuły i smoła, którymi zatykano szpary, leżały. Pożar się zajął we mgnieniu oka. Ruszyliśmy się wszyscy, ilu nas było, na obronę statku, ale przyszło nam samym życia bronić. Na łodziach i wpław kilkuset Litwinów nas oblegało.

Statek płonął; o ocalenie go już nie było starania; chcieliśmy sami wyjść z płomieni.

Krzyżak westchnął ciężko.

— Z ognia potrzeba było rzucić się w wodę, a tu czatowała dzicz z pałkami i nożami. Uratowało się nas niewielu, statek spłonął do szczętu.

Wszyscy milczeli pod wrażeniem nowiny, która nadzieje wyprawy niszczyła.

Bernard stał z rękoma na piersiach założonymi, z głową spuszczoną, jak winowajca.

— Cała ta napaść — dodał Hans — nigdyby ani na myśl nie przyszła Litwie, gdyby nie ten zbieg zdrajca. I gdyby w pierwszej chwili nie odpowiedź jego niemiecka, mielibyśmy się byli na baczności, ognia by rzucić do środka nie mogli. Nie tylko ów wychowanek brata Bernarda, ale dwóch jeszcze odpowiadało, takich jak on zdrajców: