Dzieci ulicy - Janusz Korczak (biblioteka przez internet .txt) 📖

— Niech się pan nie trudzi, panie doktorze — szeptał Jędrek cichym głosem, ze smutnym uśmiechem na białych wargach — mnie już nic nie pomoże, ja muszę umrzeć. Ja wiem, że pan będzie mnie pocieszał. Kiedy ja się nie martwię, proszę pana. Ja wam wdzięczny jestem za wszystko, coście dla mnie zrobili. Byłem przez te kilka lat bardzo szczęśliwy.

Patrzał na słońce, które przez zielony dach liści spływało na jego drobną, białą, pokrytą niebieskimi żyłkami, rękę, przebierał cienkimi palcami. Nieokreślony uśmiech igrał mu na ustach.

— Jaka to piękna rzecz słońce, cisza i śmierć, prawda, panie doktorze?

Lekarz siedział na ławce obok fotelu, na którym spoczywał Jędrek, oparł czoło na ręce, był zamyślony i smutny.

— Dlaczego nazywasz śmierć piękną rzeczą?

— Bo ona robi nam wiele dobrego. Pomyśl pan, panie doktorze, jakby źle było na świecie, gdyby nieszczęśliwi... gdyby biedni nie umierali? Jak źle byłoby na świecie, gdyby wszystkie takie jak ja dzieci rosły na ludzi i żyły... Nie wystarczyłyby żadne przytułki, żadne szpitale... żadne więzienia.

— Chłopcze, głupstwa pleciesz — obruszył się lekarz.

— Nie, panie, nie głupstwa, ale najprawdziwszą prawdę... No tak, pan nie wie, czym jest głód, czym jest opuszczenie... Czytałem tak wiele w ostatnich czasach. Ja wiem, że wy pozwalacie mi wszystko teraz czytać, bo wiecie, że umrę niezadługo... Więc czytałem i zastanawiałem się nad tym, jak wy fałszywie zapatrujecie się na nasz głód. Wam się zdaje, że być głodnym, to znaczy upaść na ulicy i umrzeć; a kiedy zaczniecie krajać kiszki, to przekonacie się, że tam wcale nie było pokarmu. Wy nie wiecie, że stać przed sklepem z wędlinami i patrzeć na wystawione w oknie szynki, serdelki, kiełbasę — to znaczy również być głodnym. A ja tak często stałem i wpatrywałem się w okna sklepów. W cukierniach znów leżą torty, placki, ciastka. Ja wiedziałem, że to źle, że tak być nie powinno, że nie mam prawa gniewać się na tych, którzy wychodzą z paczkami od cukiernika, albo wchodzą do restauracji i śmieją się... Nie, panie, śmierć dla dzieci ulicy to dobrodziejstwo. Albo chłód: podług75 was na współczucie zasługuje dziecko, które marznie na śniegu i umiera... A nie wiecie, że najbardziej odczuwa się zimno w nocy, w łóżku. Troje nas razem spało pod chustką; każde ciągnie chustkę w swoją stronę, na siebie; powstają kłótnie i bójki. Wyprostować się nie można, bo nogi spod chustki wychodzą i ziębną, a skurczyć się, to Bronek albo Wikta wołają, że ich kopiesz, że się pchasz. Ojciec nas przykrywał kożuchem, ale jak zadzwonili w bramie, to musiał iść otworzyć i brał kożuch. Drżeliśmy tymczasem. A jak ojciec wracał i znów nas przykrywał, to kożuch był zimny jak lód. Byliśmy zaspani, chcieliśmy zasnąć, ale nie można, bo co chwila to inną szparą leci taka nitka zimnego powietrza, że aż strach... A robactwo, pluskwy... Nie, panie, śmierć to piękna rzecz.

Jędrek nie odrywał wzroku od tych jasnych kółek, które migały mu na ręce przy najdrobniejszym powiewie wiatru.

— Albo senność — pomyśl pan tylko. My nigdy prawie nie byliśmy wyspani. Ciągle nas w nocy budzono. A o czwartej, piątej rano, matka nas spędzała ze stołków, bo brała się do prania. Co dzień inne miało prawo kłaść się do ojca, ale w godzinę później i ojciec wstawał. Znów budzenie. I to tylko co trzy dni, bo tak to szło się do kąta, byle miejsce przy piecyku znaleźć, siedziało się i drzemało. Ale żelazny piecyk rozgrzewał się do czerwoności i parzył, więc trzeba było odsunąć się, to znów zimno było.

Jędrek zakasłał się. Lekarz podał mu łyżkę z lekarstwem.

— Tak, proszę pana — śmierć jest dobra i piękna. Tylko że ona nie dla każdego łaskawa... Raz podrzucono w naszym domu dziecko... Ojciec... już nie pamiętam, jak to było, dość, że byłem z ojcem w grabarni w szpitalu, wie pan... za Dzieciątkiem Jezus. Idzie się przez takie wielkie podwórko. Wchodzi się na lewo, zdaje mi się. Niewielki pokoik i na pryczach leżą umarli. Było ich, pamiętam, dużo. Jakiś starzec miał długą ciemną brodę, pamiętam, i zupełnie białe włosy. On mi się nieraz śnił potem. I wie pan, ile razy mi się śnił, to mnie zawsze coś smutnego spotykało. Chociaż może mi się tylko tak zdawało. Bo nie było dnia i tak, żebym choć raz nie płakał... Obok starca leżała kobieta zupełnie sucha, oczy miała otwarte. A obok leżało coś z pięcioro dzieci, w koszulkach, w czepkach; a do każdego czepeczka przyszyta była wstążeczka niebieska. I wszystkie dzieci miały takie wesołe twarze, zupełnie jakby chciały się śmiać albo cieszyć bardzo. Ja wcale tych dzieci nie żałowałem. I wtedy przyszło mi na myśl, że śmierć jest dobra... nawet często, no tak, nie od wszystkich, ale od wielu, bardzo wielu ludzi — lepsza. Ja się wcale nie boję śmierci. Może Pan Jezus przebaczy mi moje grzechy, może dopuści mnie do Siebie. To ja... będę go prosił, żeby... moim rodzicom i siostrom... i braciom... dał lepsze... żeby im lepiej...

Jędrek nie mógł dokończyć.

— Więc ty myślałeś czasem o nich? — zapytał lekarz.

— Ciągle, co dzień, co chwila.

— Dlaczego nam nic nie mówiłeś o tym?

— Bałem się.

— Czego?

— Że hrabia gniewać się będzie. On i tak tyle ma ze mną kłopotów. I bałem się, że on... że mnie odeśle znów do domu. A ja nie mogę już do nich wrócić. Ale chciałbym ich jeszcze chociaż jeden raz... zobaczyć. Bo ja tak bardzo ich kocham.

Jędrek zagryzł wargi, twarz mu się wykrzywiła, na czoło wystąpiły krople potu.

I załkał nagle. Płakał i kasłał. Pochwycił kurczowo lekarza za rękę, drugą ściskał sobie szyję. Struga krwi spływała mu na palce.

— Ja... bym...

— Nie mów już, chłopcze, bój się Boga.

— Ja... zły... Boże... mój... Ja... tutaj...

Zemdlał.

Gdy go ocucono i złożono na łóżku, leżał cicho z szeroko otwartymi oczami, w których odzwierciedlał się cały bezgraniczny ból duszy zbudzonej, przerażonej ogromem niedoli.

Gdy Mańka i Antek weszli do jego pokoju, chłopiec się uśmiechnął, a uśmiech zastygł mu w bolesnym warg skrzywieniu.

Wyciągnął rękę do Mańki, głaskał jej palce i szeptał:

— Dobra, dobra, dobra...

Natychmiast wysłano do Warszawy po rodziców Jędrka.

Przyjechała tylko matka. Ojciec nie mógł domu zostawić.

Marcinowa przez całą drogę zawodziła.

— Oj, moiście wy państwo kochani, czy Jędrek aby nie umrze? Bo to jedyna pociecha nasza.

Wierzyła w swoje słowa.

Gdy weszła do pokoju, gdzie leżał Jędrek, osłupiała.

— Jędrek, bój się Boga. A tobie co się zrobiło?

Na próżno usiłowano ją uspokoić.

— Oj, to tak cię wykierowali? To na to ja ciebie z domu na zatracenie wydałam... Taki był zdrowiuteńki, taki rześki. Oj, Jędrek, Jędrek.

Na twarz chłopca wystąpiły krwawe rumieńce.

— Nie przywita się mama ze mną? — zapytał.

— A toć żegnać mi chyba ciebie trzeba. Toć ty już trupek zupełnie. A miałam takie złe sny o tobie.

Krzywiła się, chcąc płakać.

— Niech mama nie krzyczy — rzekł Jędrek.

— A co nie mam krzyczeć, kiedy mi dziecko zabili.

— Mamo, ciszej. Choroba mnie zabija, a nie ci dobrzy państwo.

— A tak, tak, choroba. Rozumie się, że choroba. A w domu to nigdy nie słabowałeś. Oj, dolo moja.

Jędrek przymknął oczy i nie odpowiadał. Tak inaczej wyobrażał sobie swą matkę. Wiedział dobrze, że te krzyki mają na celu wyłudzenie od „opiekunów” kilkunastu rubli. Ciemno, czarno mu się w duszy zrobiło. Wyśnił sobie matkę tak inną: głodną, nieszczęśliwą, w parze wilgotnej, przy balii, ale cichą i smutną, nie tak krzykliwą, nie tak prostą, ordynarną. Sądził, że i ona przez te lat kilka powinna się była zmienić. Ale teraz przypomniał sobie, że ona biła go, gdy on brał za książkę, że lubiła kieliszek, że... I matka obcą mu była w tej chwili, przykrość sprawiała mu jej obecność.

A ona nie odstępowała go ani na chwilę. Czuła, że ma prawo do tego domu, w którym „zabito” jej dziecko.

Jędrek konał. Konanie trwało całe dwa tygodnie. Zmieniano się przy chorym, który ciągłej wymagał opieki. A Marcinowa chciała leczyć go swoim sposobem i napełniała wrzawą bezustanną dom cały.

Nastąpiła ostatnia noc. W kącie pokoju paliła się lampka nocna. Przy chorym zebrali się wszyscy. Mańka siedziała na łóżku Jędrka i trzymała go za rękę.

Jędrek chwilami drzemał, to znów się budził i mówić zaczynał.

— Ja myślę, że każda matka powinna być aniołem — szeptał — bo inaczej, to strasznie będzie zawsze.

I po chwili znów dodał:

— Bo inaczej to dzieci zawsze będą