Ojciec Goriot - Honoré de Balzac (wirtualna biblioteka txt) 📖

ona wzgardziła nim na razie. Nie można wszakże powiedzieć, żeby obojętnie oczekiwał dnia jutrzejszego i godziny, w której miał ujrzeć baronową.

Pierwsza intryga jest dla młodzieńca prawie tak ponętna, jak pierwsza miłość. Pewność powodzenia wyrządza tysiąc błogich uczuć, do których się mężczyźni nie przyznają, a które stanowią cały powab niejednej kobiety. Zbytnia łatwość powodzenia tak samo jak opór przyczynia się do podniecenia żądzy. To pewna, że wszystkie namiętności ludzkie powstają pod wpływem jednej z tych dwóch przyczyn, które rozdzielają świat uczucia na dwa obozy. Być może, że rozdział taki jest wynikiem ważnej kwestii o znaczeniu temperamentu, która bez zaprzeczenia rządzi społeczeństwem ludzkim. Prawda, że melancholicy potrzebują pobudzającego wpływu kokieterii, lecz i to być może, że ludzie nerwowi lub sangwinicy cofają się, gdy opór trwa zbyt długo. Innymi słowy, o ile elegia jest limfatyczna, o tyle znów dytyramb jest wyłącznie żółciowy. Eugeniusz ubierał się starannie i napawał się tym uczuciem zadowolenia ze swej osoby, którego młodzi ludzie nie śmieją zdradzić z obawy śmieszności, a które jednak pochlebia bardzo ich miłości własnej. Zaczesując włosy myślał sobie, że spojrzenie pięknej kobiety prześlicznie się po kruczych jego puklach. Mizdrzył się po dziecinnemu, jak młode dziewczę, co się na bal stroi; przyglądał się z przyjemnością wysmukłej swej figurze i wygładzał starannie fałdki surduta. To pewne, myślał, że można znaleźć niezgrabniejszych ode mnie! Zszedł na dół w chwili, gdy wszyscy stołownicy byli już zebrani do stołu i wysłuchał z uśmiechem głośnej salwy wykrzykników, którymi przyjęto strój jego wykwintny.

Jest to rys charakterystyczny właściwy obyczajom gospody mieszczańskiej, że strój wytworny zwykł obudzać między mieszkańcami niezmierne zdumienie. Na widok nowej sukni każdy sąd swój wydać musi.

— Kt, kt, kt, kt — ozwał się Bianchon klaskając językiem jak gdyby zachęcał konia do biegu.

— Postawa księcia lub para — rzekła pani Vauquer.

— Może się pan wybiera na podboje? — zagadnęła panna Michonneau.

— Kukuryku! — krzyknął malarz.

— Proszę oświadczyć moje uszanowanie szanownej małżonce pańskiej — rzekł urzędnik z Muzeum.

— Czy pan masz żonę? — zapytał Poiret.

— Żonę i to jaką jeszcze! Kolor trwały, cena od dwudziestu pięciu do czterdziestu, deseń w kraty, według najświeższej mody, daje się prać, nosi się doskonale, pół niciana, pół bawełniana, pół wełniana, leczy od bólu zębów i innych chorób uznanych przez Akademię Medyczną! Wyborna przy tym dla dzieci i jeszcze skuteczniejsza od bólu głowy, od zbytku soków jako też od cierpień przełyku, oczu i uszu — wywoływał Vautrin z komiczną płynnością i z wyrazem iście szarlatańskim. „A ileż ta osobliwość kosztuje?”, zapytacie państwo. Dwa sous. Nic. Ani złamanego szeląga. Jest to resztka zapasów przygotowanych dla Wielkiego Mogoła. Wszyscy monarchowie europejscy nie wyłączając grrrrrubego księcia Badeńskiego pragnęli oglądać tę osobliwość. Proszę iść na wprost! Proszę wstąpić do kasy. Dalejże muzyka! Bruum, la, la, trin! la, la, bum, bum! Panie klarnecisto! — zawołał ochrypłym głosem — waćpan grasz fałszywie, ja ci palce poodbijam!

— Mój Boże, co to za miły człowiek — rzekła pani Vauquer do pani Couture — ja bym się nigdy nie znudziła w jego towarzystwie.

Wśród śmiechów i żartów, które nastąpiły po komicznej przemowie Vautrina, Eugeniusz pochwycił przelotne spojrzenie panny Taillefer, która zaraz potem pochyliła się ku pani Couture i szepnęła jej kilka słów do ucha.

— Kabriolet czeka — rzekła Sylwia.

— Gdzież on będzie na obiedzie? — zapytał Bianchon.

— U pani baronowej de Nucingen.

— U córki pana Goriot — dorzucił student.

Przy tych słowach oczy wszystkich zwróciły się na exfabrykanta, który spoglądał na Eugeniusza z pewnym rodzajem zazdrości.

Rastignac zatrzymał się na ulicy Saint-Lazare, przed jednym z tych domów o wysmukłych kolumnach i lekkich portykach, które uchodzą za wzór piękna w Paryżu. Był to dom prawdziwie bankierski, pełen wymysłów kosztownych, strojny w sztukaterie i mozaiki marmurowe. Znalazł panią de Nucingen w małym saloniku, obwieszonym malowidłami włoskimi, którego ozdoby przypominały kawiarnię. Baronowa była smutna. Usiłowała szczerze ukryć swe zmartwienie i przez to właśnie obudziła ciekawość Eugeniusza, który spodziewał się, że jego obecność uszczęśliwi tę kobietę, a tymczasem znalazł ją zrozpaczoną. Zawód ten podrażnił jego miłość własną.

— Bardzo niewiele jeszcze mam prawa do zaufania pani — rzekł Eugeniusz, który usiłował nadaremnie zbadać przyczynę jej zakłopotania, spodziewam się jednak, że pani powiedziałaby mi z całą otwartością, gdybym jej zawadzał.

— Zostań pan — rzekła baronowa — bez pana byłabym zupełnie samotna. Nucingen nie będzie na obiedzie, a ja nie chciałabym zostać sama jedna, potrzebuję dziś rozrywki.

— Cóż to pani?

— O! Panu tego nie powiem — zawołała. — Prędzej każdemu innemu.

— A ja chcę wiedzieć. Bo widocznie tajemnica pani ma jakiś związek z moją osobą.

— Być może! Ale nie — poprawiła się — to po prostu sprzeczki małżeńskie, które trzeba pogrzebać na dnie serca. Czyż nie mówiłam panu onegdaj? ja nie jestem bynajmniej szczęśliwa. Złote łańcuchy ciężą bardziej niż wszelkie inne.

Gdy kobieta wyznaje, że jest nieszczęśliwa, a wyznaje to przed młodzieńcem, któremu nie zbywa na dowcipie, który wie, że jest wykwintnie ubrany i ma w kieszeni tysiąc pięćset franków do wyrzucenia; to młodzieniec taki musi stracić głowę, musi pomyśleć to, co Eugeniusz powiedział.

— Czegóż pani możesz żądać? — zapytał student. — Jesteś piękna, młoda, kochana, bogata.

— Nie mówmy o mnie — zawołała ze złowrogim jakimś wstrząśnieniem głowy. — Zjemy obiad sam na sam, a później będziemy słuchali rozkosznej muzyki. Jakże mnie pan znajdujesz? — zagadnęła znów powstając, żeby lepiej pokazać przepyszną swą suknię z kaszmiru białego w perskie desenie.

— Pragnąłbym, żebyś pani była moja — rzekł Eugeniusz. — Jakżeś pani prześliczna!

— Smutną miałbyś pan własność — odpowiedziała z uśmiechem pełnym goryczy. — Nic tu nie zapowiada nieszczęścia, ale pozory kłamią, bo ja jestem w rozpaczy. Troski sen mi odbierają i czuję, że zbrzydnę niezadługo.

— O, to niepodobna! — zawołał student. — Ale ciekaw jestem, co to są za troski, których miłość szczera nie zdołałaby rozpędzić?

— Ach! Gdybym powierzyła panu swoje zmartwienia, to zacząłbyś mnie pan pewnie unikać. Dotychczas uczucie pańskie dla mnie jest tylko galanterią, na którą tak nietrudno zdobyć się mężczyźnie, lecz gdybyś mnie kochał szczerze, to musiałbyś rozpaczać wraz ze mną. Widzisz pan, że nie mogę nic więcej powiedzieć. Przez litość — poczęła po chwili — mówmy o czym innym. Chodź pan zobaczyć moje apartamenty.

— Przeciwnie, zostańmy tutaj — odparł Eugeniusz — siadając na kanapce przed kominkiem obok pani de Nucingen, którą wziął za rękę.

Ona nie broniła mu ręki, nawet oparła się na dłoni młodego człowieka ruchem, w którym czuć było siłę skoncentrowaną, zdradzającą głębokie wzruszenie.

— Posłuchaj mnie pani — rzekł Rastignac — błagam cię, powiedz mi swoje zmartwienie. Chcę dać dowód, że kocham cię tylko dla ciebie samej. Albo powierzysz mi swe troski, które ja rozproszę, choćbym miał sześciu ludzi zabić dla ciebie, albo pójdę stąd i nie wrócę więcej.

— Dobrze więc! — zawołała z myślą rozpaczliwą i uderzyła się w czoło. — Za chwilę wystawię pana na próbę. Tak — rzekła do siebie. — Nie ma już innego środka!

Zadzwoniła.

— Czy powóz pana barona zaprzężony? — zapytała kamerdynera.

— Tak jest.

— Ja go biorę, panu baronowi dacie mój powoź i moje konie. Obiad będzie dopiero o siódmej.

— Chodźże pan, proszę — rzekła do Eugeniusza, który me rozumiał sam, czy we śnie, czy na jawie, jedzie z baronową powozem pana de Nucingen.

— Do Palais-Royal — zawołała na woźnicę — koło Teatru Francuskiego.

W drodze zdawała się wzburzona i nie chciała odpowiadać na zapytania Eugeniusza, który nie mógł pojąć, co znaczy ten opór niemy, zacięty i nieczuły.

— Ona wymknie mi się za chwilę — mówił do siebie.

Powóz się zatrzymał; baronowa powstrzymała jednym spojrzeniem nierozważne słowa studenta, który zaczynał się unosić.

— Czy pan mnie szczerze kochasz? — zapytała.

— Szczerze — odpowiedział, starając się ukryć ogarniający go niepokój.

— Nie pomyślisz o mnie nic złego, o cokolwiek bądź będę cię prosiła?

— Nie.

— Gotów żeś być mi posłusznym?

— Bez wahania.

— Czyś pan był kiedy w domu gry? — spytała drżącym głosem.

— Nigdy.

— Ach! oddycham. Szczęście panu posłuży. Oto moja kieska — mówiła baronowa. — Weź ją pan, proszę! jest w niej sto franków, to jest całe mienie kobiety, której ludzie szczęścia zazdroszczą. Idź pan z tym do domu gry. Nie umiem wskazać drogi, wiem tylko, że gdzieś w Palais-Royal. Spróbuj pan gry, zwanej ruletą, ryzykuj te sto franków i przegraj wszystko lub przynieś mi sześć tysięcy franków. Za powrotem opowiem przyczynę mego zmartwienia.

— Niech mnie diabli porwą, jeżeli rozumiem, co mam zrobić; ale będę posłusznym — powiedział Eugeniusz; a jednocześnie pomyślał z sobie z radością: Ona się kompromituje ze mną; nie będzie mi więc mogła nic odmówić.

Eugeniusz zabiera ładną sakiewkę i podąża z nią do najbliższego domu gry, pod numerem dziewiątym, który mu wskazał jakiś handlarz odzienia. Stanąwszy u celu, wchodzi na schody, pozwala sobie zabrać kapelusz i zapytuje, gdzie jest ruleta. Ku wielkiemu zdziwieniu obecnych posługacz miejscowy podprowadza go do długiego stołu. Cała publiczność spogląda na Eugeniusza, który pyta bez zawstydzenia, gdzie ma położyć swą stawkę.

— Połóż pan luidora na jednym z tych trzydziestu sześciu numerów; jeżeli numer wyjdzie, będziesz pan miał trzydzieści sześć luidorów — mówi mu szanowny jakiś starzec o białych włosach.

Eugeniusz rzuca sto franków na numer dwudziesty pierwszy odpowiadający liczbie lat jego. Nie zdołał się jeszcze opamiętać, gdy krzyk podziwu obił się o jego uszy. Wygrał, nie wiedząc jak i kiedy.

— Proszęż wziąć pieniądze — mówi znów poważny jegomość — w tym systemie nie wygrywa się dwa razy.

Eugeniusz bierze z rąk jego łopatkę, zgarnia trzy tysiące sześćset franków i kładzie je na czerwone, choć jeszcze nic a nic gry nie rozumie. Widzowie spoglądają nań z radością widząc, że dalej grać zamierza. Koło obraca się, Eugeniusz wygrywa powtórnie i bankier rzuca mu znowu trzy tysiące sześćset franków.

— Teraz masz pan siedem tysięcy dwieście franków — mówi mu stary jegomość do ucha. Jeżeli pan zechcesz posłuchać mojej rady, to przestań grać, bo czerwone już przeszło osiem razy. Jeżeliś miłosierny, to wywdzięczysz się za dobrą radę, wspomagając dawnego prefekta napoleońskiego, który znajduje się w bardzo krytycznym położeniu.

Rastignac odurzony patrzy obojętnie, jak siwowłosy jegomość zabiera mu z rąk dziesięć luidorów. Unosząc swoje siedem tysięcy franków, student nie pojmuje wcale, jakim sposobem je wygrał, tylko dziwi się szczęściu własnemu.

— No cóż? Dokądże mnie pani teraz zawieziesz? — zapytał Delfiny, pokazując jej siedem tysięcy, skoro tylko drzwiczki od powozu zostały zamknięte. Delfina pochwyciła go w uścisk gwałtowny i ucałowała żywo, ale nie namiętnie.

— Wybawiłeś mnie! — i łzy radości spływały obficie po jej twarzy. — Wszystko ci powiem, mój przyjacielu. Będziesz mi pan przyjacielem, nieprawdaż? Jam bogata, opływam w dostatki, na niczym mi pozornie nie zbywa. A jednak, któż uwierzy, że pan de Nucingen nie daje mi do rąk ani grosza: sam utrzymuje dom, powozy, sam płaci za moje loże w teatrze, a na stroje przeznacza mi sumę nie wystarczającą; człowiek ten każe mi przez wyrachowanie znosić nędzę tajemną. Ja znów jestem zbyt dumna, abym go prosić miała. Byłabym najnędzniejszą istotą, gdybym kupowała jego pieniądze za taką cenę, za jaką chce mi je sprzedawać! Dlaczego ja, com mu wniosła siedemset tysięcy franków posagu, pozwoliłam się tak wyzuć ze wszystkiego? Przez dumę, przez pogardę. Wychodzimy za mąż tak młode jeszcze, tak naiwne! Prośba o pieniądze, z którą trzeba się było zwrócić do męża, nie chciała mi przejść przez usta, nie śmiałam jej wymówić i przeżywałam własne zaoszczędzone pieniądze lub to, co mi dawał biedny mój ojciec; później musiałam się zadłużyć. Małżeństwo stało się dla mnie najokrutniejszym zawodem;