Król Maciuś na wyspie bezludnej - Janusz Korczak (biblioteczne TXT) 📖

Życie jest jak więzienie.

I jakby w odpowiedzi usłyszał śpiew słowika. Zatrzymał się, oparł o ogrodzenie i słucha.

Dlaczego ludzie nie są jak ptaki?

Wstąpił do karczmy, zjadł skromny posiłek. Postanowił iść pieszo. Niewielka suma pieniędzy wystarczy na drogę. Nie chciał jechać koleją. Wraca do kraju boso i na piechotę, tak jakoś wypada. Zresztą lepiej się myśli w drodze. Widocznie pszczółki głowy98 wtedy się kołyszą i prędzej fruwają.

O swojej śmierci dowiedział się z gazety w miasteczku, przez które przechodził. Tak lepiej. Przynajmniej go szukać nie będą. W drodze z tym i owym zagada — podwiozą go małowiele99 — widzą, że z obcych stron. Znudziło się Maciusiowi kłamać.

— Jestem sierota. Wracam tu i tu.

Na resztę pytań odpowiada:

— To długa historia.

I najciekawsi więcej się nie pytają.

Aż zaszedł do ziemi, której był królem. Ukląkł i ucałował, jakby ją witał czy też przepraszał.

Zatrzymał go strażnik graniczny.

— Ty skąd?

— Ze świata.

— Dokąd?

— Do domu.

— A gdzie twój dom?

— Gdzie mój dom? Nie wiem.

— Masz papiery?

Przypomniał sobie Maciuś, że mu dozorca dał jakiś fałszywy papier. Podał go.

— Syn dozorcy więzienia?

— Nie — powiedział Maciuś z uśmiechem — syn króla.

— Ho-ho! Wysokiego jesteś rodu. No, ruszaj.

Nie uwierzył. A Maciusiowi wszystko jedno. Zmęczony. Nic mu pszczółki nie powiedziały — idzie w stronę stolicy, ale coraz wolniej. Zmęczony i głodny. Już nie ma ani grosza. Cały jego majątek fotografia matki — taka wytarta, że tylko jeden Maciuś poznałby królowę100. Cały jego majątek — to ta fotografia, muszelka, kamyk i czarna kostka cukru — ołówka kawałek i ten kajecik101-pamiętnik.

Zgodził102 się Maciuś za pastuszka.

Jest teraz Marcinkiem — dwie krowy pasie. Ciche zwierzęta. Lubią go.

Lubią go i ludzie. Cichy, posłuszny, usłużny i smutny; a najsmutniejszy, kiedy się uśmiecha.

— Musi103 dzieciak wielką przeszedł biedę: z oczu mu patrzy.

Były poranki chłodne, a Maciuś w polu krów pilnuje. Były deszcze i grady. Były dnie upalne, że aż język zasychał. Maciuś jakby nie spostrzegał: swoje robi.

Ani razu nie skusił się, jak inni chłopcy, nie pobiegł do lasu na poziomki, jeżyny, jagody. Ani razu krowy nie wlazły w szkodę.

A co wart, poznali sami gospodarze, kiedy jakaś dziwna gorączka przyszła. Nieważna choroba. Dwa dni zimno trzęsie, kości bolą, że jęczysz, w głowie szumi, a kaszel, zdaje się, piersi rozrywa. A potem osłabienie takie, że ledwo nogi wleczesz.

Jeden — tydzień bieduje, inny dłużej, a w całej wsi sam chyba Maciuś — dnia nie przeleżał. A każdego zastąpi, nic mu nietrudne, wszystko umie.

Chłop szanuje zdrowie.

— Na oko, chuchro104 — pańskie dziecko, a mocny.

Upodobali sobie Marcinka:

— Ostań105 na zimę.

— Zostanę.

Z chłopcami mało rozmawia. Bo chłopcy, jak to oni:

— A co, a jak, a skąd?

— Dumny, nie chce mówić.

Probują106 go wciągnąć do kompanii:

— Chodź, głupi, na gruszki. Ogrodnik wyjechał.

— Nie pójdę.

— Boisz się?

— Nie boję się, a nie chcę.

Swoje krowy mu zostawiają, wiedzą, że Maciuś usłuży. Ale niech weźmie zapłatę.

— Masz gruszkę.

— Dziękuję.

— Podziękujesz, jak weźmiesz. Dlaczego nie chcesz?

— Kradziona.

Jeżeli sam nie bierze, to pewnie zaskarży.

I to nie.

— Rwałeś gruszki, urwisie?

— Nie rwałem.

— A wiesz, kto rwał?

— Może wiem, a nie powiem.

— Numerek! Pilnujcie tego przybłędy, gospodarze. Cicha woda brzegi rwie.

I trzasnął drzwiami.

— Każecie odejść? — pyta się Maciuś.

— A źle ci u nas?

— Dobrze, ale pan ogrodnik ma złość na mnie.

— Bo jesteś uparty. Trzeba powiedzieć, coś widział.

Maciuś się uśmiecha smutnym uśmiechem: ma opowiedzieć, co widział?

Nadeszła zima.

— Czy mogę chodzić do szkoły?

— Jak cię wezmą, to chodź. Roboty mało.

Idzie Maciuś do szkoły.

— Znajda107 idzie.

Maciuś nie znał porządków szkolnych. Idzie sobie, wchodzi z chłopcami, siada na ławce.

— To moje miejsce, ja tu zawsze siedzę.

Spędzają go z każdego miejsca — śmieszy ich to.

— Czy pani cię zapisała?

— Jaka pani?

Stanął przy ścianie, a oni wokoło.

— Ot dumy. Niech stoi. Zobaczymy, co pani powie.

Dzwonek. Siedzą — czekają.

Wchodzi pani.

— Coś ty za jeden?

— Marcinek.

— Czego chcesz?

— Do szkoły.

A tu wszyscy w śmiech. Pani się rozgniewała.

— Kto go tu sprowadził?

— Nikt. Sam przyszedł. Krowy pasał przez lato.

— I gruszki kradł.

— Znajda.

— Przybłęda.

— Obieżyświat.

A Maciuś — nic, jakby nie o nim mowa. „Obieżyświat” — tak, prawda, że pół świata obiegł i objechał.

Ale ci krzyczą, a pani patrzy na Marcinka i chce sobie przypomnieć, do kogo podobny.

— Czy ty mnie znasz, Marcinek?

— Pierwszy raz panią widzę.

— A ja ciebie już gdzieś widziałam.

— Bo on przybłęda, proszę pani.

— Wilkołak, proszę pani.

Wszyscy w śmiech. A tu wpada kierownik, który miał lekcję w sąsiedniej klasie.

— Co to za hałasy!

Porwał za uszy dwóch z pierwszej ławki, wyrzucił z klasy.

— Proszę pani, lekcji mieć nie mogę. Nie powinno być wrzasków w szkole.

Pogroził linią i wyszedł.

A nauczycielka, zawstydzona, jakby się miała rozpłakać.

— Usiądź, Marcinku, na pierwszej ławce. Dajcie mu książkę. Umiesz czytać?

— Umiem.

Podają książkę do góry nogami, żeby go wyśmiać.

Maciuś czyta płynnie.

— Opowiedz.

Maciuś swoimi słowami opowiada, ale nic nie przepuści.

— Uczyłeś się historii?

— Tak, trochę.

— Słyszałeś o Pawle Zwycięzcy108?

— Słyszałem.

Więcej mówi niż w książce.

— Weź kredę i zrób zadanie.

Probuje109 — nie umie.

— Znasz zagraniczne języki?

Już i chłopcy się dziwią. Nie śmieją się, patrzą ciekawie.

Ale naprawdę cicho się zrobiło, kiedy nauczycielka zapytała się z geografii:

— A możesz mi coś opowiedzieć o roślinach i zwierzętach gorących krajów?

Maciuś patrzy przez okno i jakby widział to wszystko, co opowiada. Tak wyglądają palmy, a tak liany. Takie owoce ma figa, takie pestki daktyle. Banany są smaczne. Takie są kokosowe orzechy. Tak nosorożec wygląda. O, taki będzie na wysokość. Młode są mniejsze, bywają i jeszcze wyższe.

Lew, tygrys, hiena, lampart, słoń, krokodyl, małpy, papugi, kanarki.

— Musi110 sam widział to wszystko — powiadają chłopcy — tak z książki się nie opowiada.

Marcinek zostanie tymczasem u nauczycielki, jak się douczy arytmetyki, przejdzie do starszego oddziału111.

Nauczycielka jest dla Maciusia-Marcinka bardzo dobra, a chłopców Maciuś drażni jakoś. Probują i tak, i owak: to powiedzą coś, żeby się roześmiał, to pchnie go który na próbę, czy się bić umie: ten chce się zaprzyjaźnić, żeby mu powiedział, skąd się wziął, co za jeden. A może się rozzłości, a może rozdokazuje później, kiedy się ośmieli.

— Ty się nie bój. Pani ci nic nie zrobi. Nauczyciel — to co innego. A pani dooobra.

„Dooobra” mówili tak, jakby żartowali.

Czekają — niecierpliwią się — a między jedną a drugą próbą — zawsze ktoś rzuci:

— Przybłęda.

Jeden mówi: „cicha woda”, drugi, że „świętoszek”, trzeci: „lizuch”, czwarty: „panienka”.

A Maciuś przypomniał sobie kanarka z klatki i wolne kanarki bezludnej wyspy.

„Tam było tak samo”.

Zauważyła nauczycielka, ale myśli, że się przyzwyczają. Ale raz mu chłopiec umyślnie kajet112 atramentem zachlapał. Tego było za wiele.

— Niegodziwi jesteście! — krzyczy pani, taka czerwona ze złości jak nigdy. — Czego od niego chcecie? Że więcej od was umie, jest lepszy, więc mu zazdrościcie?

— Czego mamy zazdrościć? Chyba dziurawych butów? — powiedział syn bogatego gospodarza, bardzo dumny ze swej nowej czapki.

Był to stawiak113 wielki, leń, ale silny, więc choć nie lubili, ale go się bali.

— Pani tak się za nim ujmuje, jakby był narzeczony. A ty czego tak patrzysz?

— Bo mam oczy — odpowiedział Maciuś i lekko się zarumienił.

— A ja nie chcę, żebyś na mnie patrzał114.

Wyszedł z ławki, dochodzi do Maciusia. Maciuś wstał, zmrużył oczy.

— Ty oczu nie mruż, rozumiesz?

Maciuś przypomniał sobie bójkę z bezludnej wyspy. Wtedy tak samo czuł coś w sercu, coś w głowie, coś w rękach.

— No, czego patrzysz?

— Bo mam oczy — powtarza Maciuś i rękę położył na ławce obok kałamarza.

— Chcesz się bić?

— Nie chcę.

— Chcesz dostać w zęby?

— Nie chcę.

— To dostaniesz.

— Nie dostanę.

Nauczycielka biegnie na pomoc, ale za późno.

Maciuś dawno się nie strzygł, miał długie włosy. Chłopiec schwycił Maciusia za włosy, pięścią w pierś z całej siły uderzył. A potem głową o ławkę.

— Biją się, biją się! — krzyczy klasa.

Każdy biegnie zobaczyć.

Wbiega nauczyciel taki zły, że strach. A najwięcej na nauczycielkę.

— Co to za nowe porządki! Wytrzymać nie można. W klasie powinno być cicho. Pani pozwala na bójki podczas lekcji. Pani jest za dobra. Ja mam dosyć kłopotów z własną klasą, żeby jeszcze pani chłopców pilnować.

Maciuś słucha uważnie: zmarszczył brwi, ręce w tył założył. Postanowił, że musi nauczycielce dopomóc.

Uspokoiło się. Po dzwonku szkoła się skończyła. Maciuś idzie do kancelarii.

— Proszę pani.

— Czego chcesz, Marcinku?

— Proszę pani, albo mi pani pozwoli spróbować, albo przestanę chodzić do szkoły: bo przeze mnie pani ma niepokój.

— A co chcesz spróbować?

— Nie wiem jeszcze.

Wszedł nauczyciel.

— Co tu robisz? Nie wiesz, że do kancelarii wchodzić nie wolno?

Maciuś wyszedł.

— To nadzwyczajny chłopiec — mówi nauczycielka.

— Pani ma samych nadzwyczajnych uczniów — zażartował nauczyciel — jeden znakomity rysownik, drugi nadzwyczajny arytmetyk. A wszyscy razem nadzwyczajnie rozpuszczone łobuzy. Już dwie szyby w tym roku stłukli.

A Maciuś ręce w tył założył, ma dwie wiorsty do domu. Myśli. Podchodzi do niego właśnie ten rysownik.

— Ty się nie martw — mówi. — Oni się odczepią. Mnie też z początku dokuczali!

— Za co?

— Nie lubią, jak kto umie coś lepiej.

— Dlaczego?

— Chyba z zazdrości. Nie wszyscy, ale kilku, a za nimi reszta. Wiesz: obrazek ci narysuję. Chcesz? Co ci narysować? Tak wtedy opowiadałeś o dzikich krajach. Żebyś jeszcze raz opowiedział, to bym ci narysował Maciusia na bezludnej wyspie.

Spojrzeli sobie w oczy.

— Przecież Maciuś umarł.

— No to co, że umarł? Rysować można. Czy pozwolą, żebym przyszedł do ciebie wieczorem?

— Zapytam się: pewnie pozwolą. Dobrzy są moi gospodarze. Kupili książki i wszystko. I buty też może kupią.

— No patrz, jaki on świnia. Że ma nową czapkę, to buty dziurawe wymawia. Dobrze, żeś się z nim nie bił. Jego ojciec bogaty. Dlatego się rozporządza, bo wie, że ojciec przyjaźni się z nauczycielem. Ale my go tak nabijemy, że popamięta. Nie w szkole, ale go już przydybamy115. Więc pamiętaj o tym obrazku.

— Dziękuję.

Idzie