Chłopi - Władysław Stanisław Reymont (jak czytać książki przez internet TXT) 📖
Powieść Władysława Reymonta, za którą otrzymał Nagrodę Nobla w 1924 roku, publikowana w tomach między 1904 a 1909 rokiem. To utwór przedstawiający losy społeczności zamieszkałej we wsi Lipce.
Fabuła powieści obejmuje 10 miesięcy i opisuje losy Macieja Boryny, jego rodziny i innych mieszkańców Lipiec. Ukazuje zarówno problemy społeczne, z którymi spotykają się chłopi, jak i przedstawia ich codzienność, święta oraz tradycje, życie uzależnione od pór roku i pogody, wpisuje także chłopów w tradycję historyczną, a także skupia się na indywidualnych przeżyciach. Chłopi to wnikliwe studium nad rzeczywistością chłopską, powieść panoramiczna, realizująca założenia nautralizmu i realizmu.
- Autor: Władysław Stanisław Reymont
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Chłopi - Władysław Stanisław Reymont (jak czytać książki przez internet TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Władysław Stanisław Reymont
Mateusz wracający z tartaku nasłuchiwał tu i owdzie, ale jeno spluwał, klął z cicha i wymijał rozgadane kumy, dopiero pyskujące przed Płoszkami tak go rozeźliły, że się już wstrzymać nie poredził1079 i powiedział wzburzony:
— Hanka nie miała prawa jej wyganiać, na swoim siedziała. Antkowa może za taką śtukę dobrze posiedzieć i zapłacić!
Zakrzyczała go gruba, rozczerwieniona Płoszkowa:
— Hanka grontu1080 jej nie zapiera, wiadomo! Ale że Antek leda1081 dzień wróci, to czego inszego się bojała1082! Hale, upilnuje to domowego złodzieja! A może miała patrzeć przez sitko, co?
— I... grał, a trawy się dzierżał, wiecie! Gadacie, co wama1083 ślina przyniesie, ale nie ze sprawiedliwości, a jeno1084 przez czystą zazdrość!
Jakby wraził kij między osy, tak się wszystkie rzuciły na niego.
— A czegóż to mamy jej zazdrościć, co? Czego? Że latawica i tłuk, że ganiacie za nią kiej1085 te psy, że każdy by do niej rad pod pierzynę, że wstyd i obraza boska przez nią idzie na całą wieś, co?
— Może i tego wam żal, pies ta was wyrozumie! Pomietły juchy, strach im słońca. A bych1086 była kiej1087 Magda z karczmy i robiła co najgorsze, to byście jej przepuściły, ale że urodniejsza nad wszystkie, to każda by ją z osobna utopiła w łyżce wody.
Rozjazgotały się nad nim, jaże1088 musiał uciekać.
— Żeby wam, psiekrwie, poodpadały jęzory! — klął i przechodząc mimo domu Dominikowej zajrzał w otwarte okna. W izbie się świeciło, Jagusi jednak dojrzeć nie mógł, a wejść się wagował1089, więc westchnął jeno1090, zawracając ku swojej chałupie, ale jakoś pokrótce natknął się na Weronkę, idącą do siostry.
— Dopiero co byłam u was. Stacho drzewo obrobił i dół wykopał, można by rznąć, kiedy przyjdziecie?
— Kiedy? A może na święty nigdy! Tak mi już wieś mierznie, że cheba1091 prasnę1092 wszystko o ziem1093 i pójdę, kaj1094 mnie oczy poniesą1095 — zakrzyczał gniewnie i poleciał.
— Dobrze go cosik ugryzło, kiej1096 się tak bzdycy1097! — myślała zwracając się do Borynów.
Hanka sprzątała już po kolacji, ale zaraz ją wzięła na bok, opowiadając wszystko, jak było. Weronka z rozmysłem pominęła Jagusiną sprawę, a tylko rzekła o Grzeli:
— Kiej pomarł, to wam jego część przychodzi do działu.
— Prawda, jeszczech o tym nie pomyślałam.
— A z tym, co dziedzic musi dać za las, to po jakie półwłóczku wypadnie na każdego, troje was jeno! Mój Boże, bogatym to i cudza śmierć na profit się obraca — westchnęła żałośnie.
— Co mi tam bogactwo! — broniła się Hanka, lecz skoro się porozchodzili spać, wzięła rachować po swojemu i skrycie się cieszyć.
Zaś potem klękając do pacierzów szepnęła z rezygnacją:
— A skoro już pomarł, to już taka była wola boska. — I szczerze westchnęła za jego duszę.
Nazajutrz kole1098 południa wszedł do izby Jambroży.
— Kajżeście to chodzili1099? — spytała rozpalając ogień na kominie.
— U Kozłów byłem, dziecko się im oparzyło na śmierć. Wołała mnie, ale tam już jeno1100 trumny potrza i pochowku.
— Któreż to?
— A to mniejsze, co je na zwiesnę przywiezła1101 z Warsiawy1102. Wpadło do grapy1103 z ukropem i prawie się ugotowało.
— Cosik1104 nie wiedzie się jej z tymi znajdami.
— A nie wiedzie. Nie traci ona na tym, dają na pochowek! Ale nie z tym do was przyszedłem.
Podniesła na niego niespokojne oczy.
— Wiecie, Dominikowa pojechała z Jagusią do sądu, pono1105 skarżyć was będzie o wygnanie córki...
— A niech skarży, co mi ta zrobi!
— Były z rana u spowiedzi, a potem długo radziły z dobrodziejem, nie podsłuchiwałem juści, a mówię, co me jeno doszło piąte przez dziesiąte; tak się na was skarżyły, jaże1106 proboszcz pięścią wygrażał.
— Ksiądz, a wsadza nos w cudze sprawy! — wyrzekła porywczo, tak jednak zgryziona tą wiadomością, że cały dzień chodziła kiej1107 błędna, pełna trwóg i najgorszych przypuszczeń.
O samym mroku jakiś wóz przystanął przed opłotkami.
Wyleciała z chałupy zestrachana i dygocąca, wójt siedział na bryce.
— O Grzeli już wiecie! — zaczął. — No, nieszczęście i tyla! Ale mam la1108 was i dobrą nowinę: oto dzisiaj abo1109 najdalej jutro powróci Antek!
— Nie zwodzicie mnie aby? — nie śmiała już zawierzyć.
— Wójt wama1110 mówi, to wierzcie! w urzędzie mi powiedzieli...
— To i dobrze, kiej1111 wraca, największa pora! — mówiła chłodno, jakby całkiem bez radości, a wójt pomedytował cosik1112 i pomówił wielce przyjacielsko:
— Źleście sobie poczęli z Jagusią! Już na was wniesła1113 skargę, mogą was pokarać za samowolę i gwałt. Nie mieliście prawa jej ruchać1114, siedziała na swoim. Dopiero to będzie, jak Antek wróci, a was wsadzą! Z czystego przyjacielstwa wam radzę, załagodźcie tę sprawę! Zrobię, co jeno1115 będę mógł, aby skargę odebrały ze sądu, ale krzywdę musicie sami odrobić.
Hanka wyprostowała się i rzekła prosto z mostu:
— Kogóż to bronicie, pokrzywdzonej czy swojej kochanicy?
Sypnął koniom takie baty, jaże1116 z miejsca poniesły1117!
Ale przez takie przeróżne a ciężkie przejścia Hanka całkiem nie mogła zasnąć tej nocy, a przy tym cięgiem1118 się jej widziało, że słyszy czyjeś kroki w opłotkach, to na drodze, to nawet jakby pod samą chałupą. Nasłuchiwała z bijącym sercem, ale cały dom spał głęboko, nawet dzieci nie matyjasiły, noc była głucha, chociaż widnawa, gwiazdy zaglądały w okna i niekiedy poszumiały drzewa, gdyż jakoś od samego północka podniósł się wiater1119 przedmuchując kiej niekiej1120.
W izbie było duszno i gorąco, zły fetor zalatywał od kacząt nocujących pod łóżkami, ale Hance nie chciało się otworzyć okna, śpik1121 już ją całkiem odszedł, parzyła ją pierzyna i poduszki zdały się rozpalone kiej1122 blachy, że jeno przewracała się z boku na bok, coraz barzej1123 niespokojna, boć te przeróżne pomyślunki roiły się we głowie kieby1124 mrowisko, obłażąc ją całą gorącymi potami, a przejmując takim dygotem, że już nie mogąc zapanować nad strachem porwała się nagle z łóżka i boso, w koszuli, a ze siekierą w garści, która się jakoś sama nawinęła, poszła w podwórze.
Wszyćko1125 tam stojało1126 na rozcież1127 wywarte1128, ale wszędy1129 leżała niezgłębiona cichość śpiku1130. Pietrek1131 chrapał rozciągnięty pod stajnią, konie gryzły obroki pobrzękując łańcuchami uździenic, zaś krowy niepowiązane na noc w oborze porozłaziły się w podwórzu, leżały przeżuwając i glamiąc oślinionymi gębulami, podnosząc ku niej ciężkie, rogate łby i czarne, niepojęte gały ślepiów.
Powróciła do łóżka i leżąc z otwartymi oczami, znowu trwożnie nasłuchiwała, gdyż przychodziły takie chwile, w których byłaby dała głowę, jako1132 wyraźnie roznoszą się jakieś głosy i głuche, dalekie kroki.
— A może w którejś chałupie nie śpią i poredzają1133! — próbowała sobie wyrozumieć, lecz skoro jeno1134 chyla tyla1135 poszarzały okna, podniesła1136 się i narzuciwszy Antkowy kożuch wyszła przed dom.
W ganku Witkowy bociek spał na jednej nodze i ze łbem podwiniętym pod skrzydło, zaś w opłotkach bieliły się pokulone stadka gęsi.
Czuby drzew już się wypinały z nocy, rosa kapała obficie z wierzchołków, trzepiąc o liście i trawy, zawiewał rzeźwy, krzepiący chłód.
Niskie, sinawe opary obtulały pola, z których jeno1137 kajś niekaj1138 rwały się co wyższe drzewa buchając w górę niby te czarne, gęste dymy.
Staw polśniewał jak to ślepe, wielgachne oko zasute pomroką, olszowe wysady gwarzyły nad nim cichuśko i trwożnie, gdyż wszystko jeszcze dokoła spało, zatopione w szarym, nieprzejrzanym mącie i cichości.
Hanka przysiadła na przyźbie1139 i przytuliwszy się do ściany zadrzemała, ani się tego spodziewając, na jakie dobre parę pacierzów, bo kiej1140 przecknęła, noc już była zbielała1141 do cna i na wschodzie rozpalały się czerwone zorze jako te łuny dalekie.
— Jak wyszli o chłodzie, to ani chybi, co ino1142 ich patrzeć! — myślała wyzierając na drogę, tak się czuła skrzepioną tym krótkim śpikiem, że nie wróciła już do łóżka i aby łacniej1143 doczekać się słońca, wyniesła1144 dziecińskie szmaty i poszła je przeprać we stawie.
A dzień podnosił się coraz chybciej1145, że pokrótce zapiał kajś1146 pierwszy kogut, a wnet po nim jęły1147 trzepotać skrzydłami drugie i przekrzykiwać się rozgłośniej na całą wieś, zaś potem zaśpiewały skowronki, ale jeszcze z rzadka, i z przyziemnych mroków wyłaniały się z wolna bielone ściany, płoty a puste, orosiałe1148 drogi.
Hanka prała zawzięcie, gdy naraz kajś1149 niedaleko rozległy się ciche stąpania, przywarła w miejscu kiej1150 trusia, pilnie przezierając dokoła, jakiś cień przedzierał się z obejścia Balcerkowej i sunął czająco pod drzewami.
— Juści, co od Marysi, ale kto? — ważyła nie mogąc rozpoznać, gdyż cień przepadł nagle i bez śladu. — Taka harna, taka zadufana w swoją urodę, a puszcza na noc chłopaków! kto by się to spodział!
Myślała zgorszona, spostrzegając znowu, że młynarczyk przemyka się z drugiego końca wsi.
— Pewnikiem z karczmy, od Magdy! A to jak wilki tłuką się po nocy. Co się to wyprawia! — westchnęła, lecz ją samą przejęły jakieś ciągotki, gdyż raz po raz przeciągała się z lubością, ale że woda była chłodnawa, to prędko przeszło, i wzięła nucić ściszonym, a tęsknością nabranym głosem:
Pieśń leciała nisko po rosie, wsiąkając w zróżowione świtania.
Pora już była wstawać, po wsi zaczęły się rozlegać brzęki otwieranych okien, klekoty trepów i przeróżne głosy.
Hanka, jeno1151 rozwiesiwszy przeprane szmaty na płocie, poleciała budzić swoich, ale tak byli jeszcze śpikiem1152 zmorzeni, że co która głowa się uniesła1153, to zaraz padała ciężko, niczego nie miarkując1154.
Zeźliła się niemało, gdyż Pietrek krzyknął na nią z góry:
— Psiachmać! Pora jeszcze, do słońca spał będę! — i ani się ruszył.
Dzieci też jęły się mazać, a Józka skarżyła się żałośnie:
— Jeszcze ździebko, Hanuś! Dyć dopiero co się przyłożyłam...
Przyciszyła dzieci, powypędzała drób z chlewów, a przeczekawszy jeszcze z pacierz, już przed samym wschodem, kiej1155 wyniesione niebo całkiem rozgorzało, a staw sczerwienił się od zórz, narobiła takiego piekła, jaże1156 musieli się pozwlekać z barłogów. Wsiadła też z miejsca na Witka, któren1157 łaził zaspany cochając się1158 jeno o węgły i drapiąc.
— Jak cię czym twardym zleję, to przeckniesz! Czemuś to, pokrako jedna, krów nie powiązał do żłobów! Chcesz, aby se w nocy kałduny popruły rogami?
Odszczeknął cosik1159, aż skoczyła do niego, szczęściem, co nie czekał, więc zajrzawszy do stajni czepiła się Pietrka.
— Konie dzwonią zębami o pusty żłób, a ty się wylegujesz do wschodu!
— Wydzieracie się kiej sroka na deszcz. Cała wieś słyszy! — mruknął.
— A niech słyszy! Niech wiedzą, jakiś to wałkoń i próżniak! Czekaj, wróci gospodarz, to ci da radę, obaczysz! Józka — zakrzyczała znów w drugiej stronie podwórza — krasula ma twarde wymiona, ciągnij mocno, byś znowu pół mleka nie ostawiła! A śpiesz z udojem, na wsi już wyganiają krowy! Witek! bierz śniadanie i wypędzaj, a pogub mi owce, jak wczoraj, to się z tobą rozprawię! — rozrządzała zwijając się sama jak fryga; kurom podrzuciła przygarście ziarna, świniom kwiczącym pod chałupą wyniesła cebratkę z żarciem, cielęciu odsadzonemu od matki sporządziła picie, sypnęła kaszy gotowanej kaczętom i wygnała je na staw. Witek dostał pięścią za plecy i śniadanie do torby, nie przepomniała1160 nawet boćka, stawiając mu w ganku żeleźniak z wczorajszymi ziemniakami, że przyczajał się, klekotał, a kuł w niego i wyjadał. Była wszędy1161, o wszystkim pamiętała i na wszyćko1162 miała sposobną radę.
A skoro Witek pognał krowy i owce, zabrała się do Pietrka, nie mogąc ścierpieć, iż się wałęsa bez roboty.
— Wyrzuć gnój z obory! krowom w nocy gorąco i tytłają się kiej1163 świnie.
Słońce właśnie co jeno1164 wyjrzało z dalekości, ogarniając świat czerwonym, gorącym okiem, gdy zaczęły się schodzić komornice, robiące
Uwagi (0)