Prowincjałki - Blaise Pascal (książki online biblioteka .txt) 📖
Prowincjałki (fr. Lettres Provinciales) to polemika filozoficzna w formie epistolarnej: pojedynek Pascala z potężnym zakonem jezuitów i spór osobistej, głęboko przeżywanej pobożności oraz interpretacji Pisma i prawd wiary z jednej strony z religią instytucjonalną z drugiej.
Generalnie więc rzecz aktualna, choć zapewne niełatwa to dziś lektura. Dziś; ponieważ w XVII wieku dzieło to budziło wielkie emocje i zyskało sobie niemałą popularność. Forma listów paryżanina do przyjaciela z prowincji dla współczesnych była atrakcyjna, i to czytelnicy zmienili długi, iście barokowy tytuł nadany przez wydawcę (Listy napisane przez Ludwika de Montalte do przyjaciela-mieszkańca prowincji i do WW.OO. Jezuitów w sprawie nauki o moralności i polityki tych Ojców) na poręczniejszy, pod którym dziś teksty Pascala są znane. Pióro tłumacza, równie lekkie jak autora, i Wstęp Boya Żeleńskiego — to ważne ułatwienia w odbiorze Prowincjałek.
Może kwestie: na ile łaska Boga jest potrzebna człowiekowi do wydobycia się z grzechu czy też różnice interpretacji między św. Augustynem a św. Tomaszem — nie spędzają już snu z powiek zwykłym zjadaczom chleba. Ale istota sporu dotyczy wolności i władzy. Otóż czy można wprowadzić do składu orzekającego 32 pozaregulaminowych osób, żeby przeforsować swoją rację? Można, jeśli ma się władzę. Chociaż… panowie, tak nie można!
- Autor: Blaise Pascal
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Prowincjałki - Blaise Pascal (książki online biblioteka .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Blaise Pascal
155. silą się to zgadnąć: ale źle trafiają — jezuici przypisywali zrazu te listy Arnauldowi, potem Akademikowi Gombervillowi i innym. Jednakże w chwili gdy Pascal pisał ten list VIII, zaczęto podejrzewać jego autorstwo, i omal nie pochwycono dowodów. [przypis tłumacza]
156. Ujrzysz, iż z sakiewką obszedł się równie lekko jak poprzednio z życiem — w wydaniu z 1659 i nast.: „Ujrzysz zasady bardzo wygodne, aby oszczędzić sobie restytucji”. [przypis tłumacza]
157. mokhatra (ar.) – ryzyko. [przypis tłumacza]
158. Nisi mulier accepisset ab eo qui alienare non posset, ut a religioso et filio familias (łac.) — O ile kobieta nie otrzymała podarku od kogoś, kto nie może nic dawać, od zakonnika albo małoletniego. [przypis tłumacza]
159. Occultae fornicariae debetur (...) Est enim omnium eadem ratio (łac.) — Sekretnej nierządnicy należy się sumiennie zapłata, i to o wiele wyższa, niż publicznej; usługa bowiem, jaką sekretna nierządnica czyni swoim ciałem, warta jest o wiele więcej, niż ta, którą świadczy publiczna; i nie ma żadnego prawa, które by ją wykluczało od zapłaty. Toż samo należy rzec o zapłacie obiecanej dziewicy, kobiecie zamężnej, mniszce i jakiej bądź innej: zachodzi bowiem taż sama racja. [przypis tłumacza]
160. Paweł de Barry — ur. 1587, umarł jako rektor w Avignon; [właśc. Paul de Barry (1587–1661), fr. jezuita , autor popularnych książek dewocyjnych, rektor kolegiów jezuickich m.in. w Awinionie i Nimes; red. WL]. [przypis tłumacza]
161. Raj otwarty dla Filagii za pomocą stu dewocyj do Matki Boskiej, łatwych do wykonania — Paradisus apertus per centum pietatis officia in deoparam Virginem observatu facilia. [właśc. Paradisus apertus Philagia per centena pietatis erga Dei matrem exercitia, Straub 1636; książka ta cieszyła się dużą popularnością: do roku 1678 miała kilkanaście wydań, m.in. łacińskie, włoskie i niemieckie; red. WL]. [przypis tłumacza]
162. O. Garasse — jezuita, ur. w Angoulême w 1585, umarł w r. 1635; [właśc. François Garasse (1585–1631) — fr. jezuita, wykładowca kolegium w Poitiers, zaciekły polemista, zwalczający różnych teologów i myślicieli jako heretyków i wolnomyślicieli; popadł w konflikt w Sorboną; red. WL]. [przypis tłumacza]
163. Suma głównych prawd religii — La Somme théologique des vérités capitales de la religion chrétienne, Paryż, 1625. [przypis edytorski]
164. Z tego co mi pokazał w ich książkach (...) jedyną rzeczą którą mogę ci zaznaczyć — komentarz wydania Prowincjałek (Les grands écrivains de la France) również nie ośmiela się przytoczyć tych ustępów. [przypis tłumacza]
165. ustęp z pogańskiego poety (...) mówi, że „dziewictwo panny nie należy wyłącznie do niej, (...) nawet gdy chodzi o małżeństwo” — Catullus, Carmen nuptiale: Virginitas non tota tua est: ex parte parentum est; / Tertia pars patri data, para data tertia matri, / Tertia sola tua est. [przypis tłumacza]
166. Giles de Coninck (1571–1633) — jezuita rodem z Flandrii. [przypis tłumacza]
167. Turian (1562–1635) — hiszpański jezuita; [właśc. Luis de Torres (1582–1655), hiszp. jezuita, profesor uniwersytetu w Alcali, autor m.in. rozważań na temat pokuty (Disputationes de poenitentia); red. WL]. [przypis tłumacza]
168. Granados (1560–1622) — hiszpański jezuita; [właśc. Diego Granado (1571–1632), hiszp. jezuita zajmujący się teologią moralną; red. WL]. [przypis tłumacza]
169. Fagundes (1577–1645) — portugalski jezuita; [właśc. Estevão Fagundes (1577–1645), portugalski jezuita; red. WL]. [przypis tłumacza]
170. Mikołaj Caussin (1570–1651) — jezuita, spowiednik Ludwika XIII. [przypis tłumacza]
171. Pintereau (1603–1664) — francuski jezuita; [właśc. François Pinthereau (1603–1664), fr. jezuita, polemizował z Arnauldem pod pseudonimem o. de Boisic; red. WL]. [przypis tłumacza]
172. Paweł Comitolus — jezuita rodem z Perugii, umarł w 1626; [właśc. Paolo Comitoli (1545–1626), wł. jezuita, wykładał teologię moralną w Wenecji i Bolonii; red. WL]. [przypis tłumacza]
173. Antoni Sirmond — jezuita, ur. w Rien w Boernii w r. 1591, umarł Paryżu w r. 1643; [Antoine Sirmond (1591–1643) — fr. jezuita, bratanek znanego uczonego o. Jacques’a Sirmond; red. WL]. [przypis tłumacza]
174. prorocy (...) posługiwali się (...) szyderstwy (...) widzimy z przykładów Daniela i Eliasza — 1 Krl 18, 27; Dn 14, 27. [przypis tłumacza]
175. św. Hieronim w swoich listach [śmiał się z błędów i szaleństw] — w: Epistulae 84, 99, 101. [przypis tłumacza]
176. Tertulian [posługiwał się szyderstwem] w swojej „Apologetyce” — w: Apologeticum, XVI. [przypis tłumacza]
177. św. Augustyn przeciw mnichom afrykańskim — Augustyn z Hippony, De Opere Monachorum (O pracy mnichów), rozdz. 23, 31, 32. [przypis tłumacza]
178. św. Bernard [wyśmiewał błędy ludzkie] — w: Epistulae 336. [przypis tłumacza]
179. słowa Tertuliana (...): To, co uczyniłem, jest jeno igraszką przed prawdziwą walką — w: Adversus Valentinianos (Przeciw Walentynianom), VI. [przypis tłumacza]
180. powiedzenie św. Augustyna o słowach Chrystusa w Ewangelii: „Biada ślepym (...) — Augustyn z Hippony, Przeciwko listowi Parmenianusa (Contra epistolam Parmeniani), III, 4. [przypis tłumacza]
181. Splendentia et vehementia, sed rebus veris, powiada św. Augustyn — Augustyn z Hippony, O nauce chrześcijańskiej (De doctrina christiana), IV, 28. [przypis tłumacza]
182. nie godzi się (...) czynić (...) zła, aby (...) osiągnąć (...) dobro — Rz 3,8. [przypis tłumacza]
183. Prawda boża nie potrzebuje naszego kłamstwa — parafraza słów z Hi 13, 7. [przypis tłumacza]
184. Obowiązkiem obrońców prawdy (...) głosić tylko rzeczy prawdziwe — Hilary z Poitiers, Liber contra Constantium Augustum. [przypis tłumacza]
185. Etienne Binet (1569-1639) — fr. jezuita, autor licznych dzieł, głównie dewocyjnych. [przypis edytorski]
186. baśnie waszego O. Binet w jego „Pociesze chorych” — [Pociecha chorych, oryg. Consolation des malades], Lyon 1627. [przypis tłumacza]
187. Les Cherubina, ces glorieux, / Composés de teste et de plume, / Que Dieu de son esprit allume, / Et qu’il éclaire de ses yeux, / Ces illustres faces volantes / Sont toujours rouges et brulantes, / Soit du feu do Dieu, soit du leur. / Et dans teur flames mutuelles / Font du mouvement de leurs ailes / Un évantail à leur chaleur. / Mais la rougeur éclate en toy / DELPHINE, avec plus d’avantage, / Quand l’honneur est sur ton visage / Vestu de pourpre comme un Roy, etc. etc. [przypis tłumacza]
188. Kalaganki — tj. wyznawczynie zasad księdza Johna (Jeana) Callaghana (1605–1654), Irlandczyka z rodu, doktora paryskiego fakultetu i proboszcza w Cour-Cheverny. Jezuici szczególnie atakowali tego Callaghana, sympatyzującego z jansenizmem. [przypis tłumacza]
189. Piotr [Pierre] Dumoulin (1568–1658) — pastor i słynny teolog protestancki we Francji. [przypis tłumacza]
190. Tomasz de Vio, zwany Kajetan — ur. 1169, z zakonu św. Dominika, kardynał za Leona X; [[Tomasz] Kajetan, właśc. Tommaso de Vio (1469–1534), włoski dominikanin, teolog i filozof, generał zakonu (1508–1518), kardynał (od 1517). W 1518 jako legat papieski przeprowadził przesłuchanie Marcina Lutra; red. WL]. [przypis tłumacza]
191. Szymon, wedle Aktów Apostolskich, ofiarował pieniądze — Dz 8,18–20. [przypis tłumacza]
192. policzek w Compiegne — w porze gdy Pascal pisał XIII Prowincjałkę, opowiadano głośny fakt, iż oficer kuchni królewskiej w Compiegne, nazwiskiem Guille, udawszy się w służbowym charakterze do kolegium jezuitów, wszedł w zwadę z O. Borin, przy czym ten ostatni dał mu policzek. [przypis tłumacza]
193. Cujas (1522–1590) — słynny prawnik; [Jacques Cujas, słynny jurysta (prawoznawca) francuski, założyciel najważniejszego ośrodka renesansowych studiów prawniczych XVI-wiecznej Francji; red. WL]. [przypis tłumacza]
194. biskup z Ypre — Janseniusz. [przypis tłumacza]
195. mówi do przyjaciela — do ks. de Saint-Cyran. [przypis tłumacza]
196. Mestrezat — pastor protestancki ur. w Szwajcarii w r. 1592, umarł w Paryżu w r. 1657. Napisał, między innymi, Traktat o udziale Chrystusa w sakramencie eucharystii, do którego to traktatu zapewne Pascal czyni aluzję; [ właśc. Jean Mestrezat (1592–1657), teolog protestancki, pastor w Charenton pod Paryżem. Napisał m.in. Traktat o udziale Chrystusa w sakramencie eucharystii (De la communion à Jésus-Christ, au sacrement de l’eucharistie), do którego to traktatu zapewne Pascal czyni aluzję; red. WL]. [przypis tłumacza]
197. Charenton — siedziba kalwinizmu. [przypis tłumacza]
198. a nie co trzeba czynić, aby się do niej przygotować — te podkreślone słowa nie znajdują się we wszystkich wydaniach. [przypis tłumacza]
199. ks. de Saint-Cyran, któremu przypisujecie książkę Piotra Aurelego — chodzi o Petri Aurelii Theologi Opera, jussu et impensis Cleri gallicani in lucem edita (Paryż, 1642). Wydawca i komentator Prowincjałek Faugère (1895) czyni tu następującą uwagę: „Jeżeli Saint-Cyran nie napisał tego dzieła, to przynajmniej je dyktował; i trzeba przyznać, iż tutaj, jak i poprzednio, kiedy Pascal się broni, iż nie należy do Port-Royal, bardziej niżby się pragnęło naśladuje zwykłe wykręty jezuitów”. [przypis tłumacza]
200. Nullo modo Corpus Christi est in hoc Sacramento localiter (łac.) — W żadnym sposobie ciało Chrystusa nie znajduje się w tym Sakramencie miejscowo. [przypis tłumacza]
201. Chrystus (...) słyszy was i odpowiada — aluzja do cudu w Port-Royal. [przypis tłumacza]
202. św. Bernard, Cant. 24 — Bernard z Clairvaux (1090?–1153), Sermones in Cantica canticorum (Kazania o Pieśni nad pieśniami), XXIV, 4. [przypis tłumacza]
203. ten, któremu cały świat przypisywał autorstwo waszych Apologii — Desmarets de Saint-Sorlin [1595–1676], któremu Pascal zrazu przypisywał, na wiarę głosu ogółu, odpowiedzi wydane przez jezuitów na Prowincjałki [przypis tłumacza]
204. w książce, którą świeżo wydałeś — tj. La Bonne Foy des Jansénistes en la citation des autheurs reconnue dans les lettres que le secrétaire du Port-Royal a fait courir depuis Pasques, przez O. Franciszka Annat, T. J., Paryż, 1657. [przypis tłumacza]
205. Kiedy widziano mnie w Charenton? — w Charenton znajdowała się świątynia zboru protestanckiego. [przypis tłumacza]
206. książkę „O Świętym Dziewictwie”, napisaną przez pewnego oratorianina — chodzi o książkę Klaudiusza Seguenot, pt. De la Sainte Virginité, discours traduit de S. Augustin, avec quelques remarques pour la clarté de la doctrine (Paryż, 1638). [przypis tłumacza]
207. przed Konstytucją — tzn. przed bullą Innocentego X (31 maja 1653), zawierającą potępienie Pięciu Twierdzeń, który to wyrok potwierdziła bulla, czyli Konstytucja wydana przez Aleksandra VII 16 października 1656. [przypis tłumacza]
208. Nawróćcie się do Boga — Ecclesiasticus 17: 21. [red. WL: wg Wulgaty, we współczesnych polskich wydaniach Biblii werset ten nie występuje lub ma inną treść]. [przypis tłumacza]
209. nawróć nas do siebie, Panie — Ps 80 (79): 4, 8, 10. [przypis tłumacza]
210. Odrzućcie precz od siebie wasze nieprawości — Ez 18, 31. [przypis tłumacza]
211. Bóg to zdejmuje nieprawości ze swego ludu — por. Ps 85 (84): 3. [przypis tłumacza]
212. Czyńcie dzieła godne pokuty — por. Mt 3: 8. [przypis tłumacza]
213. Panie, sprawiłeś w nas wszystkie swoje dzieła — Iz 26: 12. [przypis tłumacza]
214. Dam wam nowego ducha, i stworzę w was nowe serce — Ez 36: 26. [przypis tłumacza]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Uwagi (0)