Pedagogika żartobliwa - Janusz Korczak (biblioteka online za darmo TXT) 📖
„Pedagogika żartobliwa” jest według autora kolejną, tym razem (pozornie) mniej poważną próbą podjęcia najważniejszych kwestii związanych z wychowaniem dzieci.
Korczak przebywa latem w pensjonacie na wsi i opisuje swoje relacje z dziećmi, a także — co chyba trudniejsze — z ich mamami i opiekunkami.
Podkreśla opozycję i wzajemne niezrozumienie, zwłaszcza lekceważenie świata i wrażliwości dzieci przez dorosłych. Często mówi w imieniu dzieci. Z delikatnością i szacunkiem opowiada o dziecięcych miłościach, ale i kłopotach finansowych.
Jego kontakt z młodymi to zawsze bycie w relacji, Korczak zdaje się na to, co przynoszą bieżące wydarzenia, wykazuje wielką otwartość na uczucia i potrzeby dzieci, ale też stawia granice i krytykuje. Doradza, jak stopniowo odzwyczaić się od bójek i innych złych nawyków, i skarży się, jak mu trudno przekonać rodziców, by nie tyranizowali dzieci, odsyłając je zbyt wcześnie spać. Opowiada też dowcipnie, jak ciężko uniknąć pretensji, udzielając porad lekarskich, i — ku pokrzepieniu serc — o swoim ulubionym bohaterze Tyrteuszu.
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pedagogika żartobliwa - Janusz Korczak (biblioteka online za darmo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
Mądra gra — siatkówka (dwa ognie). Przyjmujesz, podajesz, bierzesz i odrzucasz — dla wspólnego celu. — I czuwasz — wspólna piłka — starasz się podać, kto bliżej, kto lepiej i z większym pożytkiem. Dobry obywatel.
A zły obywatel złamał gałąź, cisnął w kurę cegłą, brudny zeszyt niedbałego obywatela, który ojczysty papier biały zaflejtuszył. — Albo ty swemu synowi wzór: „Patrz, oto zeszyt twojego ojca z jego czasów szkolnych”.
Nie lubisz gramatyki? — Pardon, monsieur, śmierdzielu jeden.
A jesz chleb? Nie niemiecki brot, nie francuskie pę (pain), ale chleb. Niemcowi krowa daje milch, Francuzowi le (lait), a tobie mleko. — Powietrzem oddychasz, nie lerem i wetterem.
Jesteś za granicą. Nie powiem: ładnie i bogato. Podoba się słońce i niebo. Ale tu ci nagle ich kogut zagraniczny zapieje, niby tak samo: stary kukuryku, młody kikiriki. Ale czujesz: nie rodak, nie ziomek, nie swojak — obcy.
Kraj egzotyczny — kolibry, motyle, aromaty, papugi. — Nie: szary wróbel, niezapominajka. Palma — palma, obcy wyraz jej twarzy i obojętne spojrzenie — i wobec wierzby — pokraka.
Komar, osa, pluskwa rodzima — nie tse-tse, boa, nie śmiercionośny pająk.
Albo ichnie delikatesy, smaki, sosy, wety i sorbety, wyszukane wina, papryki i frykasy. — Żresz, otrząsasz się, bo moda, prestiż — ale tęsknisz: kiełbasa krakowska, żubrówka, chrzan, piernik toruński, rodzimy bigos.
Ale czuj duch, obywatelu. Bo sidła, pułapka, matnia. Bo nie na tym koniec. Nie tylko rach-ciach, dziś-dziś i hop-sa-sa; i hasasz, i wiwat na paradzie, i w klapie marynarki. — Mówiłem: jeden — „co dadzą, co urwę” — i „mało, ubogo” — niezadowolony; a drugi: „co dam — nie co mnie, ale co ja dołożę”.
Zebraliśmy szkło potłuczone i niedopałki papierosów, zatłuszczone papierki — zrobiliśmy kładkę — wygodniej do kąpieli — czysto — nogi nie skaleczysz, nie grzęzną w błocie — i kwiaty podlane — czyn obywatelski — plus — na małym odcinku — no, tak — ile sił, czym chata bogata.
Nie — nie. — Nie przeszkadzaliście mi, przeciwnie — pomogli. — Ot, przypomniało mi się: ciągnij, kawalerze. Dobrze mi było z wami i trochę bardzo wesoło. — Dziękuję...
Pluń w garść — nie gębuj — ciągnij. Ciężko, trudno — tym lepiej, że większy wysiłek. — Bo gęba to straszna rzecz... Straszna!
UWAGA
Chciałbym jeszcze na zakończenie... Ale dajmy spokój. — Nagłówek: Pedagogika żartobliwa. — To obowiązuje.
1. Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych — książka Janusza Korczaka, wydana w 1930 r. (lub faktycznie w 1929 r.) w Wydawnictwie Jakuba Mortkowicza. [przypis edytorski]
2. Prawo dziecka do szacunku — książka Janusza Korczaka, wydana w 1929 r. w Wydawnictwie Jakuba Mortkowicza. [przypis edytorski]
3. Witkiewicz, Stanisław (1851–1915) — malarz, architekt, pisarz i teoretyk sztuki. [przypis edytorski]
4. Amiel, Henri-Frédéric (1821–1881) — szwajcarski filozof-moralista. [przypis edytorski]
5. Tempora cavant lapidem (łac.) — czas żłobi kamień. [przypis edytorski]
6. fornal — robotnik rolny opiekujący się końmi, woźnica. [przypis edytorski]
7. doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
8. takeśmy się przemówili — dziś raczej: tak się przemówiliśmy, takie słowa wymieniliśmy. [przypis edytorski]
9. dziewczyna — tu: służąca. [przypis edytorski]
10. człowiek, istota nieznana — nawiązanie do polskiego tytułu rozprawy L’Homme, cet inconnu, którą napisał Alexis Carrel (1873–1944), fr. chirurg i filozof. [przypis edytorski]
11. binokle (a. fr. pince-nez; czyt.: pęsné) — szkła bez oprawy trzymające się na nosie. [przypis edytorski]
12. Weźmy w dzień deszczowy (...) w gwieździe śniegu — Ruskin, Etyka pyłków. (Warto przeczytać). [przypis autorski]
13. dworka — dziś popr. forma D. lp: dworku. [przypis edytorski]
14. doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
15. Walasiewicz, Stanisława a. Walsh Olson, Stella (1911–1980) — lekkoatletka, rekordzistka światowa w biegach na krótkie dystanse, jedna z najpopularniejszych sportowców w Polsce w latach 30. Wychowana w Stanach Zjednoczonych, w swojej karierze zdecydowała się reprezentować kraj urodzenia. Po jej śmierci okazało się, że rewelacyjne wyniki sportowe mogły mieć związek z jej interseksualnością (badania wykazały obecność męskiego chromosomu Y). [przypis edytorski]
16. Kusociński, Janusz (1907–1940) — lekkoatleta, złoty medalista olimpijski w biegu na 10000 m. Jeden z najpopularniejszych sportowców w Polsce w latach 30. W 1940 r. aresztowany przez Gestapo, rozstrzelany w Palmirach. [przypis edytorski]
17. dank — podziękowanie. [przypis edytorski]
18. marka (tu daw.) — znaczek pocztowy. [przypis edytorski]
19. embarquement (fr.) — załadunek, zaokrętowanie. [przypis edytorski]
20. Choć burza huczy wkoło nas — początek piosenki o odwadze w obliczu morskiego żywiołu, napisanej do melodii F. Schuberta (1797–1828) przez Edmunda Wasilewskiego (1814–1846). Piosenka była odbierana jako utwór o tematyce patriotycznej, a sztafaż marynistyczny miał na celu ominięcie cenzury. [przypis edytorski]
21. doktór — dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
22. Montekatani, właśc. Montecatini Terme — miasteczko uzdrowiskowe w Toskanii we Włoszech. [przypis edytorski]
23. verbum (łac.: słowo) — tu: słowo honoru, obietnica. [przypis edytorski]
24. oddział — tu: klasa (w szkole). [przypis edytorski]
25. smoła — tu: ktoś natrętny, od kogo trudno się uwolnić, jak od lepkiej smoły. [przypis edytorski]
26. koza, paka (pot.) — areszt; tu: kara polegająca na konieczności pozostania po lekcjach w szkole w zamkniętym pomieszczeniu. [przypis edytorski]
27. Chłopaki jak łza, kryształ: jeden za drugiego w ogień — zdania charakterystyczne dla skrótowego stylu Korczaka, czasowniki zostały celowo pominięte, pozostawione domyślności czytelnika. [przypis edytorski]
28. Concordia parvae res crescunt, discordia maximae dilabuntur (łac.) — zgoda sprawia, że małe rzeczy stają się wielkimi, w niezgodzie nawet największe się rozpadają. [przypis edytorski]
29. trzy razy dziennie powtarzać na cukrze, po jedzeniu — żartobliwe nawiązanie do recepty lekarskiej: dawniej dzieciom podawano lekarstwa na łyżeczce cukru, aby nie czuły gorzkiego smaku. [przypis edytorski]
30. vir (łac.) — mężczyzna; bohater; od tego wyrazu pochodzi też łac. słowo virtus: odwaga, męstwo. [przypis edytorski]
31. Człowiek bez woli (...) pajac (skacze, jeżeli za sznurek) — zdanie skrócone w sposób charakterystyczny dla stylu Janusza Korczaka. Kiedy człowiek nie umie nad sobą zapanować i daje się prowokować do bójki, staje się podobny do marionetki, jest jak drewniany pajacyk, który skacze, kiedy ktoś pociągnie za sznurki przywiązane do jego rąk i nóg. [przypis edytorski]
32. Człowiek bez silnej woli: trzcinka — nawiązanie do sformułowania, które wypowiedział filozof Blaise Pascal (1623–1662). [przypis edytorski]
33. szlafmyca (z niem.) — czapka do spania. [przypis edytorski]
34. mereżka — ażurowy haft. [przypis edytorski]
35. fastryga — pierwszy, prowizoryczny szew łączący fragmenty materiału, ułatwiający właściwe zszywanie. [przypis edytorski]
36. pataszon, właśc. Patachon — w kulturze masowej I połowy XX w. popularna była para komicznych bohaterów filmów: wysoki Pat i niziutki Patachon; pierwszy film z ich udziałem powstał w 1920 r. w Danii. [przypis edytorski]
37. pieprzyk na policzku — być może nawiązanie do mody, obowiązującej w XVIII w., kiedy to eleganckie damy przyklejały sobie na policzku sztuczny pieprzyk, tzw. myszkę. [przypis edytorski]
38. per se (łac.: przez siebie) — sama w sobie, jako taka. [przypis edytorski]
39. mięta (tu daw. pot.) — drobiazg, coś nieważnego. [przypis edytorski]
40. wierzaj — dziś popr. forma 2 os. lp tr.rozkaz.: wierz. [przypis edytorski]
41. że jesteś zarozumiała, że jesteś powaga (i Montekatani) — nawiązanie do fragmentu wcześniejszego epizodu Wycieczka: „Więc usiadła przy mnie i mówi, że nudzi się, że na przyszły rok pojedzie z ciocią do Montekatani; że tam są wygody i w każdym pokoju jest w Montekatani wanna i kultura, i w ogóle wszystko elektryczne (...)”. [przypis edytorski]
42. farmakopea — rejestr leków. [przypis edytorski]
43. efdur, właśc. F-dur — oznaczenie tonacji muzycznej w skali durowej z jednym bemolem. Aby zagrać na klawiaturze pianina gamę F-dur, należy zacząć od dźwięku f (fa) i przejść do następnego f po białych klawiszach, jedynie zamiast białego klawisza h (si) należy uderzyć czarny klawisz b (dlatego w zapisie nutowym figuruje jeden bemol). [przypis edytorski]
44. wandal — niszczyciel, szkodnik, barbarzyńca; nazwa pochodzi od jednego z germańskich plemion, które w 455 r. n.e. zdobyło i splądrowało Rzym. [przypis edytorski]
45. Katylina, łac. Lucius Sergius Catilina (109–62 p.n.e.) — rzymski polityk, organizator spisku, który miał mu zapewnić władzę i uchronić od ruiny finansowej, został zdemaskowany w senacie przez konsula Cycerona (Marcus Tullius Cicero, 106–43 p.n.e.) w słynnych mowach zwanych katylinarkami. [przypis edytorski]
46. Targowica (ukr. Торговиця) — miejscowość położona w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, w końcu XVIII w. należała do dóbr Stanisława Szczęsnego Potockiego (1751–1805), uważano ją (omyłkowo) za miejsce ogłoszenia w 1792 r. tzw. konfederacji targowickiej, tj. związku przeciwników Konstytucji 3 Maja, którzy wezwali wojska rosyjskie, by ingerowały w polską politykę. Dlatego Targowica stała się symbolem zdrady narodowej. [przypis edytorski]
47. demarsze (fr. démarche: wystąpienie) — oficjalna propozycja lub protest wystosowany przez jedno państwo w stosunku do innego. [przypis edytorski]
48. anszlus (niem. Anschluß: przyłączenie) — aneksja terytorium Austrii, dokonana przez Niemcy w 1938 r. [przypis edytorski]
49. duksie — żartobliwie utworzony polski wołacz od łac. słowa dux: wódz. [przypis edytorski]
50. Benito — nazwiązanie do wł. dyktatora Benito Mussoliniego (1883–1945), przywódcy ruchu faszystowskiego. [przypis edytorski]
51. nieradny (daw.) — bezradny. [przypis edytorski]
52. mania grandiosa — mania wielkości. [przypis edytorski]
53. Kiepura, Jan (1902–1966) — śpiewak operowy i aktor, bardzo popularny w przedwojennej Polsce. [przypis edytorski]
54. Szyrlejkę odwala (pot.) — bawi się w wielką damę. [przypis edytorski]
55. magister elegantiarum (łac.) — nauczyciel elegancji, wzorzec elegancji. [przypis edytorski]
56. ut aliquid fieri videatur (łac.) — aby było widać, że coś zostało zrobione; placebo. [przypis edytorski]
57. primum non nocere (łac.) — przede wszystkim nie szkodzić. [przypis edytorski]
58. strajk włoski — forma protestu pracujących, polegająca na tym, że pracy się nie przerywa, ale wykonuje się ją drobiazgowo i bardzo powoli. [przypis edytorski]
59. lokaut (z ang. lockout) — wstrzymanie funkcjonowania zakładu pracy przez zarządzających, menadżerski odpowiednik strajku. [przypis edytorski]
60. votum separatum (łac.) — zdanie odrębne, głos niezgody. [przypis edytorski]
61. liberum veto (łac.: wolność protestu) — zasada konstytucyjna w dawnej Polsce, zakładała wprowadzanie nowych praw przez Sejm wyłącznie wtedy, gdy zgodzili się jednomyślnie wszyscy posłowie; jeśli choć jeden z posłów powiedział: veto, czyli protestuję, ustawę należało odrzucić. W praktyce uniemożliwiało to wprowadzenie jakiejkolwiek potrzebnej reformy państwa i sprowadziło upadek Rzeczypospolitej, zakończony rozbiorami. [przypis edytorski]
62. bo praca szkolna i postępy szkolne, więc trzeba na wsi siły na cały szkolny uciążliwy rok — zdania charakterystyczne dla skrótowego stylu Korczaka, czasowniki zostały celowo pominięte, pozostawione domyślności czytelnika. [przypis edytorski]
63. w najświeższym zagranicznym numerze lekarskim czytałem najnowsze odkrycie, że właśnie rosa wieczorna radioaktywna — dziś radioaktywność (promieniotwórczość) kojarzy się raczej z niebezpieczeństwem dla zdrowia. [przypis edytorski]
64. hydroklimatobalneologiczny — wyraz utworzony najprawdopodobniej przez autora w ramach żartobliwej próby epatowania terminologią naukową. W skład słowa wchodzi m.in. gr. hydro, oznaczające wodę, i łac. balneum: łaźnia, a balneologia jest uznaną nauką, zajmującą się wpływem wód uzdrowiskowych i borowin w leczeniu chorób przewlekłych. [przypis edytorski]
65. termin prekluzyjny — w terminologii prawniczej: termin ostateczny, nieprzekraczalny. [przypis edytorski]
66. o wa (gw.) — ba, cóż wielkiego. [przypis edytorski]
67. Zlał się (...) Czy to słomy brak — dawniej na wsi sypiano na siennikach, czyli materacach ze słomy. [przypis edytorski]
68. na zdar — czes. pozdrowienie, oznaczające pierwotnie życzenia pomyślności, powodzenia. [przypis edytorski]
69. banzaj — japońskie życzenia długiego życia. [przypis edytorski]
70. ekscelsiory (żart., z łac.) — wyżyny, szczyty. [przypis edytorski]
71. chowanki — zabawa w chowanego. [przypis edytorski]
72. demarsze (fr. démarche: wystąpienie) — oficjalna propozycja lub protest wystosowany przez jedno państwo w stosunku do innego. [przypis edytorski]
Uwagi (0)