Margier - Władysław Syrokomla (gdzie można czytać za darmo książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Podczas walk Litwinów z Krzyżakami, w litewską niewolę dostaje się młodzieniec z zakonu krzyżackiego.
Jest ranny — Litwini, którzy go znajdują, chcą go zabić, jednak Margier decyduje, aby wziąć chłopaka w niewolę. Młodzieniec budzi litość Margiera, domyślającego się, że mogą gdzieś płakać za nim bliscy, ale wie, że śmierć wielu Litwinów w potyczkach z Krzyżakami również była dla ich rodzin bolesna. Okazuje się, że Krzyżak rozumie język litewski. Młody Ransdorf zostaje na zamku Margiera i stopniowo uczy się życia wśród Litwinów. Nie wszyscy jednak go akceptują.
Margier to dramat napisany w 1854 roku. Władysław Syrokomla to pisarz i tłumacz żyjący i tworzący w XIX wieku, związany z ówczesną Litwą. Znany przede wszystkim jako autor gawęd chłopskich, szlacheckich, historycznych. Syrokomla pochodził z ubogiej rodziny szlacheckiej i często w swoich utworach ukazywał ten stan, nie szczędząc irocznicznych komentarzy na temat bliskiej mu rzeczywistości.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Władysław Syrokomla
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Margier - Władysław Syrokomla (gdzie można czytać za darmo książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Władysław Syrokomla
gromadzie,
I na rękojeść miecza dłoń rycerską kładzie,
I w takowej postawie stanąwszy z daleka,
Muskając sute wąsy, na odpowiedź czeka.
V
Polskiej ziemi króluje od dwóch lat bez mała
Kazimierz97, co go Wielkim potomność nazwała
Dzielne plemie Łokietka98 w cześć ludzką urasta,
Panując nad wszystkimi dzielnicami Piasta.
Z młodu przy boku ojca z wojną obeznany,
Wsławił się pod Dobrzynem, zdobywał Kościany;
Krzyżacy go doznali jeszcze z tamtej chwili
I pana sarmackiego nie lekceważyli.
Lecz wiedząc, że Łokietek nie wskrześnie z mogiły,
A młodego orlęcia jeszcze słabe siły,
Podnieśli hardą głowę mnisi wiarołomni:
Bo któż się za bezprawia rachunku dopomni?
Bo w Krakowie niewiasta i pacholę włada,
Kilku starców zgrzybiałych w obradzie zasiada;
A ościenni książęta, patrzając zazdrośnie,
Cieszyli się, że Polsce nieprzyjaciel rośnie,
I sprzyjali Krzyżakom z niechęcią dla Polski
Król węgierski, król czeski, cesarz apostolski,
Słowem wszyscy panowie chrześcijańskiej ziemi,
Wszyscy przeciw Sarmatom — a któż był za nimi?
Jakiego sprzymierzeńca mieli na widoku?
Tylko Boga, co w niebie, i miecz, co przy boku!
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
VI
Mistrz pisanie99 królewskie przeczytał i chowa,
A poseł w te ku niemu odzywa się słowa:
„Dostojny Wielki Mistrzu i wszyscy rycerze!
Pan i król mój przeze mnie pozdrawia was szczerze,
I prosi Pana Poga chrześcijańską modłą100,
Aby wam w łasce Jego fortunnie się wiodło.
Przy czym wam przypomina o świeżym traktacie,
Iż Dobrzyń a Kujawy nieprawnie trzymacie,
Że za starego króla zbici pod Płowcami101,
Gdy warunki przymierza podaliście sami,
Gdy Zakon pokonany miłosierdzia żebrze,
Mieliście tysiąc grzywien opłacić we srebrze —
Gdzie skutki tych przyrzeczeń, opisów, umowy?
Gdzie wiara utwierdzona rycerskiemi słowy?
Gdzie kapłańska uległość wyrokom Kościoła?
Kiedy spełnicie rozkaz, co nuncyjusz102 woła,
I co papież potwierdził w apostolskim liście?
Król i pan mój rozkazał spytać uroczyście.
„Oto wasi żołdacy, jakby horda dziczy,
Zakłócają spokojność naszych pograniczy;
Po miastach i po wioskach trwoga się rozniosła,
Rolnik odbieżał pługa, mieszczanin rzemiosła,
Pozabierane trzody, spustoszone zboże,
Czyż król na tyle klęski nieczułym być może?
»Nie darmo jego barki purpura osłania,
Nie darmo jego czoło gwoli103 królowania
Namaścił arcybiskup oliwą chryzmatu104,
I przypasał do boku miecz wiadomy światu,
Miecz Chrobrych, Krzywoustych nie darmo zadzwoni,
Świeżo jeszcze w Łokietka zahartowan dłoni;
Krzyżacy! ostrze jego oświetlone chwałą,
Od płowieckiej potrzeby105 jeszcze nie stępiało!
Ale pan mój, szanując powołanie wasze,
Nie pierwiej wdzieje pancerz i miecz swój przypasze,
Chyba, że wasza pycha otwarta widocznie
Wyroki apostolskie lekce ważyć pocznie.
»Oto świeżo obleczon w poselstwa zaszczyty
Jan ze Słupca, krakowski biskup znakomity,
Jeździł w imieniu króla w apostolskie progi,
I przekładał106 uciski, morderstwa, pożogi107,
Wszystko, czymeście Polskę krzywdzili zdradziecko,
Odkrył Głowie Kościoła, jako ojcu dziecko.
A Ojciec Chrześcijaństwa usłuchał wołania,
I ku naszym uciskom swoje ucho skłania,
I odprawę posłowi miłościwą daje,
I szle108 swoich legatów109 na północne kraje.
Posłanniki papieża, jak sędziowie czuli,
Piotr prałat110 aniceński i Gerard z Tituli,
Umocnieni powagą i zupełną władzą,
Żałoby wysłuchają i wyrok wydadzą,
Dopomną się krzywd Polski na waszym Zakonie
I powrócą zabory uciśnionej stronie,
Już tedy ci legaci do Polski przybyli,
I z ramienia papieża wydają w tej chwili
Rozkaz, byście stanęli dla słuchania sprawy,
Do stolicy Mazowsza, do miasta Warszawy,
Gdzie na dniu pierwszym sierpnia zasiądą w urzędzie
I sąd nuncyjatury przywołanym będzie.
A Kazimierz, król Polski, z uprzejmymi słowy
Przysyła wam zapozew na termin sądowy,
Abyś sam, Wielki Mistrzu, lub przez towarzysze,
Stanął na czas i miejsce, jak w tych liściech pisze —
Tam niechaj nas rozsądza sprawiedliwość Boża
A mistrz w prawie uczony, Bartold z Raciborza,
Wyłuszczy naszą sprawę dokładnie i szczerze,
I obrony wysłucha, i wyrok odbierze:
Bo przyjmujemy chętnie z uchyleniem czoła
Wszelki wyrok od Głowy widomej Kościoła”.
VII
Rycerz skończył poselstwo — a Wielki Mistrz mówi:
Szlachetny Leliwito! odpowiedz królowi,
Że się sądy rycerskie odbywają krwawo,
Że trąba bywa woźnym, a bardysz111 rozprawą,
I żeśmy nie przywykli staroświeckim torem
Trudzić Ojca świętego marnym rozhoworem.
Lecz jeźli taka wola, niech zadość się stanie,
I dwa bitne narody, jakby dwaj mieszczanie,
O kawał spornej miedzy, o niedobre słowo,
Pójdziem do pana wójta na sprawę sądową —
My dopełnimy wszystko, co papież rozkaże:
Niech zatargi rycerskie sądzą bakałarze112,
Nasz Zakon, jak posłuszne Kościołowi dziecię,
Przyjdzie na czas i miejsce, jako wskazujecie.
I w cesarskim, i w boskim prawie wyćwiczony
Ojciec Jakub z Arnoldu stanie z naszej strony,
Będzie prze[d]kładać prawa, na których my stoim,
A które obelżywie nazwałeś rozbojem.
Lecz nie myślcie, Polacy, że sąd jaki zdoła
Uszczuplić posiadłości Pańskiego Kościoła;
Co dzierżym w imię Boże, albo prawem miecza
To nam Kościół zapewnia, Cesarz zabezpiecza:
Bo wszystkimi krajami chrześcijańskiej ziemi
Włada Cezar niemiecki z prawami swojemi,
I ja mnich w swej pokorze i twój król w swej chwale
Jesteśmy tylko jego pokorni wasale.
A Dobrzyń i Kujawy, Prusy i Pomorze,
Co się wzięło na Litwie, walcząc w imię Poże,
Kraje nadane dawniej, lub zdobyte świeżo,
Nie do nas, lecz do władzy cesarskiej należą.
A gdy Cesarz do siebie należące kraje
Kościołowi Bożemu wieczyście nadaje,
My pokorni szafarze113, służebnicy prości,
Nie many praw uszczuplać kościelnej własności;
A kto by coś zamierzył, lub działał w tym względzie,
Wedle świętych kanonów niech wyklętym będzie,
A na kogo włożone takie anathema114,
Nawet w mocy Piotrowej rozgrzeszenia nie ma
Dochować z wami przyjaźń trwam w ciągłym zamiarze,
Ale moje sumienie jeszcze więcej ważę.
Nie chcę, aby mi klątwa ciążyła nad głową,
Rycerzu Leliwito! masz ostatnie słowo”. —
Umilknął — twarz rycerza szlachetna i śmiała
Z oburzeniem pobladła i znowu skraśniała;
Na rękojeść szablicy oparta dłoń posła
Ścisnęła się gwałtownie, jak gdyby przyrosła
Do srebrnej rękojeści — jakby jednym razem
Miała błysnąć przed oczy hartownym żelazem.
Ale Jaśko z Mielsztyna, posiwiały w radzie,
Pamięta, że poselstwo obowiązki kładzie,
Że temu nie przystoi okazać gniew żywy,
Kto przychodzi z pokojem i różczką oliwy;
Więc chociaż oburzony aż do głębi ducha,
Choć mu gniew pała w oczach i z twarzy wybucha,
Odpowie cichym głosem z łagodną postawą:
„Szlachetny Wielki Mistrzu! czy oręż, czy prawo
Ma dochodzić słuszności — ja się tym nie trudnię;
Lecz po co imie Boże wspominać obłudnie?
Czyż Kościół Chrystusowy wspomagać należy
Owocem wiarołomstwa lub chciwej łupieży? —
Król Polski, panujący w potędze i chwale,
Nie liczy się pomiędzy cesarskie wasale;
A jeźli, jak mu każe Chrystusa nauka,
Przez pobożność w podwoje Apostolskie puka,
Wy się przeto nie karmcie daremną otuchą,
Że miecz jego do pochew przyrosnął na głucho.
Dziś przybyłem na sprawę wezwać zobopolną,
Dziś rękawicy boju ciskać mi nie wolno;
Lecz gdy króla mojego wywołacie zgrozę,
Insze może poselstwo w te mury przywiozę”.
VIII
— „Przyjmiemy was, przyjmiemy, rycerzu z Mielsztyna,
Spełnim, czego sie po nas wasz król dopomina;
W świętej kościelnej sprawie za pierwszym wołaniem
Czy orężem, czy piórem do rozprawy staniem:
Kto jest Bożym rycerzem, tego w żadnej chwili
Ni prawo nie pokona, ni miecz nie omyli”.
Rzekł Rudolf książę saski, z komturów115 najstarszy,
Zalecony orężem i ze krwi monarszej,
Co mu w piersiach płynęła — Krzyżacy go zową
Starego Altenburga ramieniem i głową,
A raczej zwać by duchem nienawistnym w radzie,
Co złe myśli do głowy i do serca kładzie.
— „Bóg — odrzekł Leliwita — Bóg słuszność wymierzy,
Bóg wskaże, kogo uznał za swoich rycerzy,
Kto cześć Jego imienia pielęgnuje lepiej,
Kto świętą jego wiarę obszerniej zaszczepi.
Tymczasem, Wielki Mistrzu, starszyzno i wodze,
Spełniłem rzecz poselstwa w polubownej drodze,
Czyńcie jak wasza wola, jak wasza uwaga.
Król mój pragnie pokoju, ale go nie błaga.
Chcecie wojny, toć na was upadnie jej wina.
Bóg was żegnaj, Krzyżacy!”
I Jaśko z Mielsztyna
Otoczon gronem giermków i sarmackiej młodzi
Ze spuszczoną przyłbicą z komnaty wychodzi. —
Za nim szmer dal się słyszeć — mężny Leliwito! —
Wzbudziłeś niechęć jawną, ale cześć ukrytą:
Bo cnota i w występnym znajdzie hołdownika,
A szlachetna odwaga i wrogów przenika;
Czy idzie z mieczem boju, czy z różczką przymierza,
Wróg nienawidzi wroga, lecz uczci rycerza.
IX
Za posłem wyszła młodszych Krzyżowców drużyna.
Wielki Mistrz ze starszyzną radę rozpoczyna
„Złe wieści! — rzekł po chwili — nieprzyjemna sprawa
Powiedz, książę Rudolfie, jak ci się wydawa:
Czyliż przed całym światem mą słabość obwieszczę?
Oddam Dobrzyń, Kujawy, i opłacę jeszcze?
Co powie chrześcijaństwo i wszyscy mocarze,
Jeźli wolę papieża marnie zlekceważę?
Kędy obrócę oko, naokoło baczę,
Dokoła dyszę zawiść na szczęście Krzyżacze,
Że my zbieramy kłosy, kiedy insi chwasty;
I byle tylko skinął Benedykt dwunasty,
Wnet od Gallów, Brytanów, ze wszystkich stron świata,
Na krzyżowych rycerzów spadnie krucyjata.
Żartuję z klątw papieża, ale ich się boję.
Mów, książę, jaka rada? jakie zdanie twoje?”.
— „Wielki Mistrzu! — rzeki Rudolf — krótka moja rada:
Poza mury Kościoła ukryć się wypada,
I przez ojca Arnolda oświadczyć królowi,
Że jest świętym, co własność kościelną stanowi,
Że Dobrzyń i Kujawy są już w ręku Bożem,
Że my pod ciężkim grzechem wrócić ich nie możem,
Niech je odbiera siłą, to sam się ugmatwa.
A iż się papież gniewa — i tu rada łatwa:
Niech widzi naszych czynów dowód niezachwiany,
Że służym chrześcijaństwu, że walczym z pogany,
A starzec nasze winy rozgrzeszy z rozkoszą
Każ, Mistrzu, niechaj pochód na Litwę ogłoszą;
Piękne tameczne ziemie, zyskamy je skoro,
Może w zamian tych krajów, co Lachy odbiorą:
Wiele się w Litwie zyska a mało utraci.
A kiedy nas przypozwą papiescy legaci,
Nie będziem mogli stanąć mimo szczerych chęci:
Bośmy świętą wyprawą na Litwie zajęci.
Papież skargi Polaków poczyta za baśnie,