Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖
Krótki opis książki:
Don Juan — dygresyjny poemat satyryczny pisany w latach 1818–1824 i wydawany we fragmentach. Byron poniekąd odwraca w nim mit Don Juana — główny bohater poematu jest w nim częściej uwodzonym niż uwodzącym.
Kobiety, na które trafia podczas swoich podróży, to kolejno przyjaciółka matki, córka greckiego pirata, żona sułtana i nałożnice z jego haremu, dziewczynka uratowana podczas rosyjskiego oblężenia Izmaiłu, caryca Katarzyna i złośliwie sportretowane angielskie arystokratki.
Ważniejsze od warstwy fabularnej poematu są jednak rozliczne dygresje, w których Byron okazuje się bystrym obserwatorem życia społecznego, złośliwym krytykiem literackim oraz ironicznym komentatorem własnego życia.
Don Juan odegrał istotną rolę także w literaturze polskiej, przede wszystkim jako inspiracja dla Beniowskiego Juliusza Słowackiego. Warto jednak wspomnieć także utwór Ryszarda Berwińskiego z 1844 roku, zatytułowany Don Juan poznański.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: George Gordon Byron
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Don Juan - George Gordon Byron (warszawska biblioteka cyfrowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 George Gordon Byron
CXVI
CXVII
CXVIII
CXIX
CXX
CXXI
CXXII
CXXIII
Przypisy
Wesprzyj Wolne Lektury
Strona redakcyjna
Don Juan
...ja nauczę głazy,
Jak mają walczyć przeciwko tyranom.
Niech świat wie, czyśmy nie mieli odrazy
Do tronów, tę pieśń przyszłym ziemi panom
Przekażę; niech się dowiedzą, co przebył
Ten nasz glob, kiedy jeszcze wolny nie był.
Pieśń Ósma
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
Pieśń pierwsza
I
Szukam nie lada rzeczy — bohatera.
Trudne to, bo dziś coraz inny modny;
Gazeciarz czarem przygód go podpiera,
Czas waży, mierzy, odrzuca. Przygodny
Jego opieki walor spadł do zera.
Lecz jest bohater jeden niezawodny:
Don Juan, ten sam, co go na operze1,
Może za wcześnie, czart do piekła bierze.
II
Rzeźnik Cumberland, Wolfe, Keppel, Hawke, Vernon,
Ferdynand, Burgoyne, Granby2, innych sporo
Wzięli dań hańby lub czci niepomierną,
Jak Wellesleya na szyldy ich biorą
Kupcy. Od sławy Banko3 wygrał terno4,
A z nim „maciory prosiąt dziewięcioro”.
Taki Dumourier5, taki Bonaparte
W „Kurierze” każdą uświetnili kartę.
III
Mirabeau, Barnave, Condorcet i Brissot,
Lafayette, Petion, Klotz, Danton i Marat,
A po nich Joubert, Hoche, Marceau6 — patrz, ci są
Bohaterami; śród wojennych narad
Lannes, Moreau, Dessaix za działań kulisą
Regulowali zwycięski aparat.
Każdy z nich w parze swojej był olbrzymem,
Ale nie k’rzeczy tu ich sławić rymem.
IV
Jak Marsa7 czcili Nelsona8 wyspiarze,
Lecz gdy się wieko trumienne zatrzasło,
Wraz9 oniemiała pieśń o Trafalgarze,
Słońce na grobie bohatera zgasło,
Więc wstydem płoną wilków morskich twarze;
Infanteryja10! — takie dzisiaj hasło.
Armii lądowej chce król całą duszą,
Howe, Duncan, Jervis, Nelson11 w kąt iść muszą.
V
Przed Atrydami12 żyli wielcy wodze,
Żyli i po nich mądrzy i zuchwali,
Lubiący kochać, bić — już nie tak srodze
Lecz że poeci o nich nie pisali,
Poszli w niepamięć; w nikogo nie godzę,
Ale myśl moja epiczna się żali,
Że mi nie świta jakieś imię duże;
Więc Don Juana wołam: Bywaj, druże13!
VI
Dziś epik prosto in medias res14 wpada;
Horacy15 zrobił to rodzajem mody.
Co się zdarzyło przedtem, opowiada
Bohater, kładąc jako epizody,
Gdy po obiedzie z kochanką zasiada
W pałacu lub się chroni pod lip chłody
Albo z nią zwiedza grotę nad ponikiem16,
Co jest dla czułej pary gołębnikiem.
VII
Ja tej metody zwykłej nie używam,
Bo ja zaczynać lubię od początku.
Obrazów zatem na pół nie rozrywam,
Bo to jest z hańbą zdrowego rozsądku,
Ale choć tracę czas, z góry zaśpiewam,
Nie gubiąc jednej nuty w pieśni wątku.
Powiem o ojcu jego, co należy,
Następnie podam konterfekt17 macierzy.
VIII
W Sewilli ujrzał padół śloz18 i trudu,
Słynnej z pomarańcz i kobiet urody.
„Ten, kto Sewilli nie zna, nie zna cudu”,
Głosi przysłowie — potwierdzę dla zgody.
Najmilsze to z miast hiszpańskiego ludu,
Jedyny Kadyks idzie z nim w zawody.
Z okien pałacu widne nurty i wir
Rzeki szlachetnej, zwanej Gwadalkwiwir.
IX
Ojciec, Don José, był złożony modłą19
Dawnych hidalgów20; rodu mu nie kalał
Nigdy Żyd ani Maur; krew miał niepodłą,
Gocką; szczep gocki wczas Hiszpanię zalał21,
Dzielniejszy rycerz nie siadał na siodło
Ani się z siodła na ziemię nie zwalał
Niż José, co nam spłodził bohatera,
Co... lecz niech naprzód pieśń się nie wydziera.
X
Matką mu była uczona niewiasta,
Nad każdym studia odbywała kwiatkiem,
Gdzie jaki z gleby chrześćjańskiej wyrasta.
Prócz cnót dowcipem zachwycała rzadkim,
Że się dziwiła nawet mędrców kasta
I nawet zacni wzdychali ukradkiem,
Że blaskiem swoim tak ich w cienie chowa
Uczona własną sztuką — białogłowa.
XI
Deklamowała biegle na wyrywki
Kalderonowe22 dzieła i Lopeza23;
Gdyby na scenie aktor zabył śpiewki,
Podpowiedziałaby doña Ineza,
Przybladłby przy niej Fajnagiel24, choć krewki.
Umiejętności kram strącił do biesa;
Słaby był jego kunszt mnemotechniczny25,
By wyhodować taki okaz śliczny.
XII
Najmilszy był jej dział Matematyki;
Wspaniałomyślność — cnota z cnót wybrana;
Żart — żartowała czasem — jak z Attyki26;
W mowie subtelność, mgłą grubą owiana;
Słowem — była tym, co wszystkie języki
Zwą: „Dziwo”. W dymkę27 stroiła się z rana;
Na wieczór: zimą w jedwab, latem w gazę.
Nie chcę, by zmysły miały stąd obrazę.
XIII
Z łaciny znała Pater noster28 w treści;
Alfabet grecki — przez pół oczywista;
Czytała czasem francuskie powieści,
Lecz pronuncjacja jej nie była czysta,
Dla kastylskiego nie żywiła cześci29,
A wymawiając nim, bywała mglista.
Co myśl — sentencja, co słowo — zagadka,
Jakby w mroczności tkwiła wyższość rzadka.
XIV
Znała angielską i hebrajską mowę,
Twierdziła, że są zbliżone akcentem;
Z Bibliji miała dowody gotowe;
Sądzę, jakkolwiek profan w Piśmie świętem,
Że jej wywody są trafne, wzorowe,
Gdy potwierdzone Starym Testamentem.
Hebrajskie słowo, co „Jam jest” oznacza,
W angielskim się w przekleństwo przeistacza.
XV
U innych język — tu mówiły lica;
Słuchacze z jej ócz, z jej brwi morał pili;
Była to samorządna pracownica
Ziemi, jak opłakany Sam Romilly30,
Ów praw wykładacz i państwa strażnica,
Co samobójstwo spełnił chyba w chwili
Bezwiedzy; dowód, jak na świecie znika,
Co się urodzi. (Sąd orzekł: „Miał bzika”).
XVI
Mógłbyś rzec: Była chodzącą rachubą
Lub panny Edgeworth31 powieścią wcieloną,
Lub pani Trimmer32: Wychowania próbą
Dziełem: Kawaler w pogoni za żoną.
Zawiść myszkując zawiodłaby się grubo,
Bo doña Inez była nieskażoną.
Choć się „niewieści grzech” dziś w świecie sroży,
Ona bez grzechu była — co najgorzej.
XVII
Ach! czystsza była niż łabędzie puchy
I niż dewotek naszych święte grona;
Tak z dala od niej stały piekieł duchy,
Że nawet anioł stróż odjął ramiona.
Stateczne były u niej wszystkie ruchy
Jak w czasomierzach sławnych Harrisona33.
Na ziemi z cnotą jej nic nie szło w parze,
Chyba twa „cudna maść34”, o Makassarze!
XVIII
Ach! doskonała... lecz że doskonali
Ciężarem nudnym są nędznego świata,
Gdzie Adam z Ewą kochania nie znali,
Aż się zamknęła dla nich rajska krata,
Bo wprzód bez chuci żyli cisi, biali...
Co oni robić mogli przez te lata?
Don José, jako prawdziwy syn Ewin35,
Prócz żony zrywał jabłka z różnych drzewin.
XIX
Don José był to człek, jakich niemało;
Wiedzy nie lubił, więc nie był uczony;
Chciał iść tam, gdzie mu właśnie się zachciało,
Nie dbając, że to przykre jest dla żony.
Świat, co rad zawsze, gdy się co źle stało,
Gdy dom się wali lub się chwieją trony,
Wykrył dwie struny zbytnie w jego lutni;
— Wystarczy jedna do domowej kłótni.
XX
A doña Inez w takiej zalet krasie
Bardzo ceniła cnót swych idealność,
Toż przeniewierstwo męża znieść?... A zasię36!
Święta — to prawda — była jej moralność,
Lecz czasem w sercu diabeł bruździł — zda się,
Bo, z przywidzeniem rzeczy dotykalność
Mieszając, chwili nie straciła żadnej,
By pana męża wpędzić w potrzask zdradny.
XXI
A do złapania nietrudny małżonek,
Co grzesząc, z boku nie postawi straży.
Najbieglejszemu, choćby jak postronek
Prężył uwagę, despekt37 się wydarzy,
Że mu na głowę spada nagle trzonek
Wachlarza żony, który ciężko waży,
Bo dłoń żonina nim jak szablą władnie,
Zaś mąż nie dojrzy ciosu, aż nań spadnie.
XXII
Błąd jest, gdy panny uczone wychodzą
Za ludzi, którzy nie mają oświaty;
Za panów, którzy choć „dobrze się rodzą”,
Ale ich nudzą poważne debaty.
Przestrogi moje skromne w nic nie godzą,
Ja jestem prosty człek i nieżonaty...
Lecz — mężu mądrej żony, szczerze powiedz,
Czy was nie wodzą jak gromadę owiec?
XXIII
W domu słyszano czasem głośne swary;
O co? Przesadzał się w badaniu śmiałem
Młody i młoda, i stara i stary;
Źle, że nie dbali tak, jak ja nie dbałem.
Wścibstwem się brzydzę; grzech to godzien kary;
Jeżeli kiedy czym skromnie błyszczałem,
To, żem łagodził mych przyjaciół sprzeczki,
Sam pozbawiony kłótliwej żoneczki.
XXIV
Chciałem i między nami zrównać przedział.