Darmowe ebooki » Poemat dygresyjny » Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki



1 ... 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 43
Idź do strony:
class="verse" style="margin-left: 1em">I rybki się w niej zaczynały jawić 
Długie, błyszczące robiąc korowody, 
Ilekroć łezkę rzuciła do wody; 
 
Ale przed rankiem rybki spały na dnie. 
Panna Aniela uwiązała włosy, 
Nie przypatrzyła się nawet — czy ładnie, 
Lękała się tknąć kwiatów pełnych rosy... 
I serce biło w niej — bo chciała zdradnie 
Do zamku dostać się — a jakieś głosy 
W powietrzu cichym brzęczały i gwary, 
Jak gdyby przez sen mruczał zamek stary. 
 
Konfederatów był to wrzask daleki, 
Którzy już doszli byli do piwnicy. 
Panna Aniela wezwała opieki, 
Nabożną będąc, u Bogarodzicy — 
A wtem, gdy wzniosła do nieba powieki, 
Blask jakiś nagły jak od błyskawicy 
Całą oślepił. — Nim oddech utracę 
W tej strofie, powiem, że ujrzała racę. 
 
Była to owa raca, nakazana 
Przez księdza Marka na znak panu Sawie... 
Pod biedną panną zadrżały kolana 
Z trwogi — wąż leciał, paląc się jaskrawie, 
I syczał, i tak jak oko szatana 
Spojrzał z błękitu: i tak jako pawie 
Piór płomienistych zaokrąglił końce, 
I zatrzymany w niebie, trwał jak słońce. 
 
Anieli zdało się, że już odkryta, 
Że już ją widzi ojciec, jej dugena226, 
Niebo, ta raca na gwiazdach rozbita, 
I każda róża w ogniu, i falena227; 
Już zdało się jej, że świat cały pyta 
I pokazuje ją palcem. — Ta scena 
Byłaby bardzo przykra dla tej panny, 
Gdyby to zamiast racy był świt ranny. 
 
Lecz raca zgasła i swe włosy złote 
W ciemnym powietrzu cicho osypała. 
Kilka z tych włosów przez grubą ciemnotę228 
Upadło właśnie z nieba tam, gdzie stała 
Panna Aniela, myśląc, jak tę psotę 
I te wycieczki będzie ubierała 
W wymówki; i pod ulewą ognistą 
Przybrała na się postać dziwnie czystą. 
 
Różane usta przygryzła zdradliwie, 
Z oczu spuszczonych w bok miotała błyski; 
Trochę się patrząc smutnie i fałszywie 
Przygotowała dla ojca uściski, 
Dla guwernantki podobne pokrzywie 
Pocałowanie; jeden ukłon niski 
Dla pretendenta do obrączki ślubnej, 
I z tym ukłonem uśmiech — treści zgubnej. 
 
Mimo to wszystko serce biło szybko, 
Coś do tej główki wpadło i pobiegła 
Biegnąc, jak gdyby była złotą rybką, 
Która od wędki z dala plusk spostrzegła; 
I coraz prędzej leciała i gibko 
Chwiała się, ogniem twarzyczkę zażegła229, 
Zadyszała się — różowa wpadła 
W bramę i wkoło spojrzała, i zbladła. 
 
Przy bramie stali obcy ludzie, mnodzy, 
Różnego stroju, wąsaci i zbrojni. — 
Widać, że byli trzymani na wodzy, 
Bo ujrzeli ją i stali spokojni. 
Byli to wszystko szlachcice ubodzy, 
Patriotyczni bardzo, bogobojni, 
Na pierwszy ogień szli, stali przy bramach, 
Choć zimno, rzadko który w lisich błamach230. 
 
Nie zapytała ich o nic, nie śmiała 
O nic zapytać panna starościanka, 
Ale spojrzawszy na nich już nie drżała, 
Już wyglądając dumnie jak Rzymianka 
Wyprostowana, sroga, trochę biała, 
A okiem paląc jak Transteweranka231, 
Biegła, jak wicher szła przez korytarze, 
O swego ojca twarz patrząca w twarze. 
 
Jako Elektra232 weszła; elektrycznie 
Cała się wstrzęsła233, widząc ojca w tłumie, 
Który dowodził wtenczas retorycznie, 
Że schylić głowy przed nikim nie umie: 
Że rad by się był rozsądzić granicznie 
Z konfederacją itd. — W szumie 
Tych słów nic więcej nie pojęła córa, 
Tylko, że ojcu grozi jakaś chmura. 
 
Blady był bowiem starzec, jego ręce 
Drżały. — Tu powiem, że Dzieduszyckiemu 
Pożyczył niegdyś proszony, naprędce, 
Kozaków przeciw panu Pułaskiemu234. 
Słusznie więc teraz zbladł jako jarzęce235 
Świece, trupowi podobien białemu. 
I ów pan, cały purpurowy wczora, 
Wyglądał jako statua Komandora236. 
 
Ujrzawszy córka to, nie mówiąc słowa, 
Pewnymi kroki do stołu się zbliża, 
Widzi, że sterczy w nim sztyletu głowa 
W papier utkwiona, więc jak piorun chyża 
Wyrywa ów nóż i za gorset chowa. 
Wtenczas, by237 ręce Boże zdjęte z krzyża, 
Rąk dwoje wyszło spod papieru, obie 
Te ręce zdrajca położył na sobie. 
 
I oblały go krwią jasną dziurawe 
Dłonie, i włos mu okrwawiły siwy. 
Potem ku piersiom poniósł ręce krwawe, 
I na żupanie białym, znak straszliwy 
Został jak owe ordery plugawe, 
Które dziś każdy kat i człowiek krzywy238 
Wiesza na piersiach. — Potem się posunął, 
Dał krok, zawrzeszczał jak szatan — i runął. 
 
Serce w nim chore biło coraz prędzéj, 
Czekając tylko na noża wyjęcie, 
I pękło. — Siwy ten sęp z okiem jędzy 
Utonął teraz już w dziejów odmęcie; 
Ale są życia, co z tej samej przędzy 
Winą się239, dla nich ten rym i przeklęcie! 
Niech swoją przyszłość w tej pieśni odkryją! 
Niech jak psy patrzą na trupa i wyją! 
 
Gdy padł rąk własnych zczerwieniony łzami, 
Ksiądz Marek z krzyżem do niego przyskoczył: 
Lecz zdrajca za krzyż ukąsił zębami, 
A potem ręką odepchnął i zbroczył. 
Szmer zgrozy zachwiał w pokoju światłami. 
Ksiądz wyjął brewiarz240, ustami namoczył 
Palec i karty przewracał z pokorą, 
Wiedząc, że duszę tę — już diabli biorą. 
 
Wtenczas Starosta rzucił się do stołu, 
Kułakiem stuknął, krzycząc: „rozbójnicy!” 
Przemierzył księdza od góry do dołu: 
„Waszeć byś lepiej modlił się w kaplicy 
Niż — z mojego cię wyklnę Kapitołu241! 
Córko, podaj mi papier — kozak242, świécy! 
Siadaj tu Panna, et pagina fracta243, 
Pisz protestacją, która pójdzie w akta.” — 
 
Posłuszna panna Aniela usiadła, 
Chwyciła w rękę pióreczko łabędzie: 
A starzec do niej: „ta krew czarna, zsiadła, 
Ta krew na stole atramentem będzie. 
Umocz tu pióro.” Aniela pobladła: 
Krwią był zalany stół aż po krawędzie, 
Krwią, co wyciekła z rąk regimentarskich, 
Gdy mu przybito do rąk wyrok Barskich244. 
 
Ale posłuszna w krwi zmoczyła pióro. 
Potem spojrzała i dreszcz ją przeniknął. — 
„Wezwawszy bogów na świadki — pisz córo! — 
Których bogdajby wzroku nie uniknął 
Ów czyn nieszczęsny i haniebny... iuro245!...” 
Tu karmelita ksiądz powstawszy krzyknął: 
„Ja egzorcyzmem te szatany zwalczę... 
Co ty krwią każesz pisać, bałwochwalcze? 
 
„A ty, panienko, grzech ściągasz na duszę, 
Pisząc bluźnierstwa takie krwią człowieka. 
Ja was tu jednym znakiem krzyża skruszę, 
I na tym miejscu krwi popłynie rzeka, 
Gdzie stoję, a te góry palcem ruszę 
I na Moskali pójdą! — Kto tu szczeka? 
Kto tu urąga się z Bożego Ducha? 
Kto tutaj, słysząc, nie słyszy i słucha? 
 
„Zaprawdę, mówię ci, panie Starosto, 
Że masz na oczach bielmo i ślepotę. 
I powiem ci tu bez ogródek — prosto, 
Że prosto idziesz w piekielną ciemnotę246, 
Za to cię Pan Bóg chciał ukarać chłostą, 
I gdyby nie ja, te komnaty złote 
Byłyby dzisiaj twoją krwią zwalane, 
I purpurowe, i w ogień odziane. 
 
„Czy nie wiesz o tym? że na Ukrainie 
Zaczęła się rzeź247 i szlachty wyrżnięcie? 
Pod święconymi nożami krew płynie; 
Pop otwiera pierś, a chłop daje cięcie 
W bijące serce. Cały naród ginie, 
Jak w zapalonym przez Boga okręcie: 
A ty, że byłeś jak miecz obosieczny, 
Ale bezczynny: sądzisz, żeś bezpieczny? 
 
„Gdyby nie nasze nad tobą czuwanie, 
Dzisiejszej nocy kozak twój, Mohiła, 
Miał tu pohulać z tobą, wielki panie. 
Dziś by tu wielka rzeź w zamczysku była. 
Idź! — on przykuty łańcuchami w ścianie, 
A przy nim zbójców powiązanych siła... 
Idź! obacz, jakie teraz mają łoże; 
Leżą na workach, a w tych workach noże! 
 
„O! taka pościel będzie dla grzesznika, 
Co, jak ty, patrzy na mordy spokojnie, 
Dziś byłbyś w piekle, tu, bez spowiednika 
Zamordowany. — Pan Sawa się zbrojnie 
Z twoimi chłopy248 na moście potyka, 
I za twą całość249 krew wylewa hojnie. 
A twoja siwa się tu rzuca głowa, 
Jak gołąb biała, lecz w myślach jałowa.” 
 
Podczas tej mowy pan Starosta w czoło 
Księdza jasnemi patrzał się oczyma; 
Nagle jak człowiek, gdy ujrzy, że gołą 
Zbójca siekierę nad głową zatrzyma... 
Zadrżał. — A wtem pan Sawa wszedł wesoło, 
Sawa, ogromny skarb dla pisoryma, 
Pół Kozak, a pół szlachcic — ten donosił, 
Że całą groblę starosty krwią zrosił. 
 
I widać było to na nim; wszedł z brzękiem, 
Hucznie, lecz spojrzał i zmięszał się cały, 
Ujrzawszy oczy, w których całym pękiem 
Kupido trzymał najeżone strzały. 
Zamek był broni napełniony szczękiem, 
Trup na podłodze, Karmelita biały 
Nad trupem, blady Starosta, stół krwawy, 
Za stołem panna anielskiej postawy, 
 
Jako Sybilla250 z piórem w ręku. — Basta! — 
Na tym się moja pieśń kończy obrazie. 
Dalej ujrzycie zapalone miasta, 
Szlachcica, z żydem, z psem, na drogoskazie 
Wiszących251 — romans w poemat urasta, 
Coś w nim o królu będzie, o zarazie, 
O Panu Bogu. Pociągnąwszy hausta252, 
Jak się rozogni myśl, napiszę Fausta. 
 
Jak się rozgniewam na imaginacją253, 
Diabłowi254 oddam bohatera duszę... 
I pewnie zyskam wszystkich aprobacją255, 
A tych, co płakać ze mną nie chcą — zmuszę. 
I demokracją, i arystokracją256 
Do łez głębokich trzecią pieśnią wzruszę, 
Wziąwszy następnie za rymów dewizę: 
Jeżeli gryzę co — to sercem gryzę. 
 
Pieśń III
O! jakże smutno w jasnej życia wiośnie 
Być tak samotnym jako pan Kazimierz; 
Gdy świat przed tobą w nieskończoność rośnie, 
Gdy wszystko tęczą; lecz czego się imiesz, 
Błotem. — Dopóki serce wre miłośnie, 
Nie żyjesz na tym świecie, ale drzymiesz257: 
Gdy zgaśnie, wtenczas zaczynasz dopiéro 
Pojmować, że ten cały świat — satyrą. 
 
Dopókiś młody, bawią cię ballady, 
Poezja gminna nadzwyczaj zachwyca, 
Lubisz w wierszykach chmury, księżyc, gady, 
Znajdujesz, że jest jakaś tajemnica 
W mgle, w której wiersze brzęczą jak owady, 
I brylantują myśl blaskiem księżyca; 
I myślisz, że to sam poeta roi, 
Skrzy się i błyska, i leci?... On stoi. 
 
Ty sam te wiersze niesiesz w kraj marzenia, 
W tej mgle, twych własnych myśli tęcza świta, 
W tych dumkach twoje latają westchnienia; 
Potem z tych wszystkich wierszy, dumań — kwita! 
Potem trzy wiersze Danta258, pełne cienia, 
Ale rozumu: serce twoje chwyta, 
Waży, rozbiera. A prawdziwa lekcja, 
Która poezji uczy: jest dyssekcja259. 
 
Szkoda, że z takiej dyssekcji wynika 
Jakaś szkodliwa materialność, sucha; 
Eureka!260 nasz pan Grabowski wykrzyka261, 
A Tygodnik go Petersburski słucha: 
„Oryginalny wieszcz do Tygodnika 
Napisał nowy wierszyk pełny ducha, 
Który zapewnia mu wieniec osobny, 
Wiersz, do niczego przedtem niepodobny!” 
 
Widać, że po tym deszczu w Polsce krwawym262 
Nowi poeci rodzą się jak grzyby. 
Szkoda! że każdy jest nadzwyczaj łzawym! 
I w oknie duszy ma zielone szyby!... 
Każdy ma język swój, co jest kulawym. 
Szkoda, że wszyscy są okuci w dyby, 
A kiedy straszną opisują burzę, 
To chmura piorun zostawia w cenzurze263. 
 
Z czego korzystam ja — i dwie już dramy 
Piorunem bardzo skończyłem wygodnie264; 
Dlatego kraju mam zamknięte bramy, 
I żadnej duszy myślą nie zapłodnię... 
Cóżkolwiek ma być — wszyscy umieramy! 
A czy nad grobem gwiazdy, czy pochodnie, 
Czy laur, czy chwasty, czy łza? Dobre i to! — 
Wlazłem jak w błoto w tę myśl pospolitą. 
 
Był czas, żem lękał się pospolitości, 
Jako święconej duch się lęka wody; 
Lecz teraz często schodzę z wysokości, 
Dla własnej sławy, pokoju, wygody; 
Krytykom jak psom rzucam kilka kości, 
Gryzą, lecz przyjdzie czas, że te Herody, 
Przez których teraz moje dzieci265 giną, 
Będę gdzieś w piekle gryzł jak Ugolino
1 ... 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 43
Idź do strony:

Darmowe książki «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz