Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Krótki opis książki:

Beniowski to utwór Juliusza Słowackiego przynależący do gatunku poematu dygresyjnego. Po raz pierwszy został opublikowany w 1841 roku.

Tytułowy bohater, Maurycy Beniowski, to młody awanturnik, szlachcic podolski. Po przehulaniu odziedziczonego majątku rusza w podróż po świecie, gdzie spotykają go liczne przygody, m.in. obrona Baru, wyprawa na Krym.

Oś fabularna jest dla Słowackiego pretekstem do realizacji gatunku, jakim jest poemat dygresyjny. Według literaturoznawców około połowa utworu stanowi opowieść o Beniowskim, druga połowa natomiast jest zbiorem refleksji autora nad własnym życiem, sytuacją polityczną, społeczną, a przede wszystkim literacką. Niektórzy odczytują dygresje Słowackiego jako głos w sprawie sporu z Mickiewiczem i manifestacją własnego programu poetyckiego.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Juliusz Słowacki
Epoka: Romantyzm
Rodzaj: Epika

Czytasz książkę online - «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki

Idź do strony:

class="verse">I taki rycerz mój, co po buzdygan1016

Idąc, zaczynać musiał jako cygan.

Pieśń XIV1017

W złotej Ladawie dopiero wieczorem

Spostrzegła szlachta, że pani Sybilla

Z księciem, którego nazwano Luborem,

Zniknęła. Oknem patrzano co chwila,

Czy gdzie nie widać ich zajętych sporem

O wiersz Homera, Danta lub Delilla1018;

Ale nie, nigdzie o nich ani słychu...

Liście w ogrodzie szeptały po cichu.

Ale w tych szeptach, co się anielskiemi

Wydają, kiedy brzoza z brzozą gada,

Żaden szept głośny dźwięki francuskiemi

Nie szepnął. Więc żart powiedział nie lada

Kaźmierz Pułaski, że ucho do ziemi

Po wojskowemu przyłożyć wypada

I słuchać. Na to księżna rzekła sucho,

Aby przyłożył do księżyca ucho —

Bo pewnie na nim są. Więc Amfitryjon1019

Starosta bardzo przytoczył ciekawie

To, co o żonach rzekł filozof Bijon1020,

Że jeśli piękną weźmiesz, toś w obawie;

A jeśli brzydką, toś unieszczęśliwion...

Dylemma1021, które w wielkiej było sławie

Za Jezuitów, w filozofii klasach,

Bo myśl w nim chodzi tak, jak na zawiasach.

Jednak zaczęto się lękać, gdy stary

Zegar już dzwonił dwunastą godzinę,

A szlachta wina dolawszy do miary

Była w fantazji... zdjąć pozłotowinę

Z księżyca lub wsiąść zaraz na bajdary1022

I przez Dniepr płynąć albo też przez Dźwinę

Po szóstą świata część, której odkrycie

Przeczuła — łowiąc muchy po suficie.

I nie dziw, bo świat ich już był opalem

I tęczą, i gwiazd pełną i promieni,

Za którą złota stała Jeruzalem

Drzew szmaragdowych pełna i kamieni,

Z których jeden jest męczeńskim koralem

I ciągle od krwi polskiej się czerwieni;

A bramy, co się przed polskiemi berły1023

Odemkną, z łzy są jednej, z jednej perły.

Takie się miasto z nich każdemu śniło,

A każdy widział podobnie, jak drugi.

Najbliżej bram był szlachcic Poletyło,

Który pod stołem już leżał jak długi.

Od lotu, widać, nazwisko mu było,

I dotąd, widać, pradziada zasługi

Lotne działały w synie1024, że uderzał

Skrzydłami o strop — gdy pod stołem leżał...

...............................................

Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.

„Podobnie owo oczu się zamknięcie

Zdarza Homerom... Więc bądźmyż my ślepi

Na to, co nasze wielkie przedsięwzięcie

Na przyszłość może tutaj nędzy szczepi;

Puściliśmy się już na tym okręcie,

A więc nikt nie mów, że byłoby lepiéj,

Gdybyśmy byli nie rzucali brzega.

Kto z nami umrzeć chce — ten nasz kolega.

„Wszyscy my bracia!” — Tutaj go powoli

Serce wynosić jęło z retoryki. —

„Wszyscy my bracia! bo równo nas boli

Serce, i równe mamy pamiętniki

W duszach ojczystej sławy i niedoli;

Król narzucony, obce rozbójniki

W kraju, francuskie duchy obok tronu,

My jedni, jakby wodze Askalonu1025

Z krzyżem na naszych piersiach i sztandarach,

Z łachmanem niby ostatnim bławatu,

Na ukraińskich gołych wichrach, jarach,

Przeciwko wrogu... ba i przeciw światu.”

To mówiąc, w takich był Potocki żarach,

Takiego dostał na policzkach kwiatu,

Jak Achill, kiedy mieczem chce ciąć głosy,

A duch Minerwa chwyta go za włosy.

Wtem jeden szlachcic krzyknął: „O głos proszę!”

Szlachta zwróciła nań oczy ciekawie;

A on z powagą wielką: — „Oto wnoszę,

Abyśmy pana Podczaszego sławie

Wznieśli kolumnę.” — Ja, co kwiaty koszę

W nezabudkowej przeszłości murawie,

Musiałem i tę wspomnieć mowę walną

Szlachcica — co miał myśl monumentalną.

Wniosek ten jednak znikąd nie podparty

Upadł, lecz pana Podczaszego zmieszał.

Obaczył, że to lwy są i lamparty,

Że ten, co go czci, jutro będzie wieszał;

W górę więc swój łeb trzymając zadarty

Rzekł: „Kolumnami Waść nie będziesz wskrzeszał

Ojczyzny ducha... Pierwej trzeba było

Nad Sobieszczyków je wznosić mogiłą!

„Toby Waść, w szkołach będąc małym żakiem,

Napoił się był tej kolumny wonią

I wiedział, jakim trzeba być Polakiem,

Aby kolumna ze złocistą skronią,

Z ogromnym białych posągów orszakiem

Szła na grobowiec, i nad czasu tonią

Na kształt świętego pozostała drzewa,

Co, zda się, oczy ma, a sercem śpiewa.

„My ledwie warci... o jak serce boli,

Że może i to nam wzbronione, Chryste!

My ledwie warci, że pacierz sokoli

Będzie po krzyżach szedł w powietrze mgliste,

Że wróbel, który po śliwach swawoli,

Słysząc... a światło niech im wiekuiste.”

...............................................

III

„Ale w nas obu jakiś nieśmiertelny

Grzmot słychać, duszę jakąś doskonałą,

Która jak rycerz występuje dzielny,

Gdzie trzeba, i wnet ubiera się w ciało.

A że my straszni, to Bóg wie piekielny,

Bo zawsze na wspak stawia swoje działo

I wichrem strasznym obu nas rozdziela

I w oczy garścią nam piorunów strzela,

„Gdy chcemy naprzód.” — Rzekł; a w całym gieście

Był taki straszny, że szlachta struchlała

Mówi: — „Chorobę ma wielką... boleście1026

Rumatyczne1027 mu nadłamały ciała;

O wiecznym jakimś mówił manifeście,

O włóczni — widać, że w boku została

Włócznia kozacka, którą pod Winnicą

Dostał w bok...’’ Szepcą z wielką tajemnicą,

Ażeby Żyda powiesić felczera,

Co nie namacał jej, a rzekł, że trzyma.

O! jakże trudno służyć za Homera

Szlachcie i ciągle za nią iść oczyma!

Pułaski na nich plany swe opiera;

Jemu już w oczach gdzieś karpacka zima

Srebrna, bez dachu i nawet bez płota,

Jednemi tylko sztandarami złota

I ukwiecona świeci się a oni

O powieszeniu Żyda radzą z boku!...

Rzekniesz o wiośnie — to zaraz Fawoni1028

Z trawkami igra nad brzegiem potoku;

Z tej legii, która po husarsku dzwoni

I w historycznym gdzieś dawnym obłoku

Podnosi miecze ogromne jak młoty

I rząd łabędzich skrzydeł zorzą złoty

Rozwija... z tego dawnego husarza,

Co za Krzyżakiem pędzi się śród błonia,

W kark dzidę swoją mu zabójczą wraża,

Hełm na hełm, konia mu wsadza na konia

I z trupem lecąc, szeregi przeraża,

Bo zda się, paszczę trupa w siebie wchłania

I w strzał srebrzystych mogilnej zamieci

Do piekła, jak coś skrzydlatego, leci...

Zamiast straszydła tego, co na sztabę

Człowieczą wskoczył, zgniótł w skrzydłach i w rękach

A potem rzucił ścierwo w kruki rabe1029

I dalej leciał, słyszany po jękach,

A potem w domu ściskał swoją babę

I o Chrystusa czerwonego mękach

Śpiewał żałosne godzinki... mam oto

Na Boga! salę mam ogromną, złotą,

Wielką figurę, w szarym szarafanie1030,

W amarantowej czapce aksamitnej,

Na szabli; i mam drugiego, mospanie,

Rycerza wielkiej zrennicy błękitnej,

I mam ogromną wojnę. Bożą w planie,

Podobną wojnie jakiej starożytnej,

I mam podolskich tyle wonnych kwiatów,

I mam ten miesiąc biały — hostię światów.

...............................................

Czuje już szlachta, że nie o to chodzi,

Aby wypędzić króla i Moskali;

Tu duch powstaje, a Pan Bóg dowodzi,

A zaś szaleństwa pełna druga szala...

Gdy mówił, drugi chwiał się na kształt łodzi

Gdy przywiązaną ciągle chwyta fala;

Potem rozpłakał się i na kolana

Padłszy, rzekł: — „Imię przenajświętsze Pana!”

I omdlał; potem przyszedłszy do siebie,

Rzekł: — „Więc ty wszystko wiesz, i tę decyzję,

Która już teraz zatrzymana w niebie,

O którem miałem taką straszną wizję,

Żem stracił rozum” ........

.....................................................................

A w grotach były światła zapalone,

Tak, że się z każdej lała jasność żywa

Wodzie, i słupy rzucała czerwone

Po stawie, co się wahał jak oliwa.

W jednej z grot, jako Walkirie1031 szalone

Stały trzy wiedźmy i staruszka Diwa,

Natknąwszy szarej do włosa szałwii,

Z wielkim pieniądzem na czerwonej szyi.

Ta coś wróżyła — a szlachcice starzy,

Siedząc przy dzbanach cynowych, słuchali;

Panna Aniela, widząc tych husarzy,

Ten ogień, wiedźmy — a wszystko to w dali

Jeszcze straszniejszej nabierało twarzy —

W podskalnej, drzewy1032 ocienionej sali

Zlękła się; dziewczę drzącą wzięła ręką

I całą grotę obeszła z Helenką.

I tak obiedwie strwożone dzieweczki,

Obiegłszy grotę, zbliżyły się do niéj

Przez inne kręte i ciemne ścieżeczki,

Brnąc po pas w różach, lilijach, lewkonii,

I pod most weszły bardzo małej rzeczki,

I tam w lilijach podobna Dziewonii1033

Hrabianka rzekła: — „Tu nam doskonale,

Ale co dalej robić, nie wiem wcale.”

Na to Helenka: — „Ja tam, panno droga,

Muszę pod sosną być, gdzie pan nadjedzie.

Wielka to bardzo dla mnie biednej trwoga,

Bo może kogo on z sobą przywiedzie.

Wtenczas nie ujdzie ani jedna noga,

Będą strzelali... a ja tam na przedzie

W mojej błyszczącej zaścierce1034 stojąca

Kulom jaśniejszą będę od miesiąca...

„Ot serce mi tak przewidując puka,

Jakby mnie oni mieli trafić kulą.

Myśl we mnie dawnych smętnych piosnek szuka,

Które ja w chacie śpiewała z matulą,

Oj! jeśli mnie ta wróżba nie oszuka,

Każ mię panienka śmiertelną koszulą

Okryć i grzebać ze świecami jasno,

Jakby ja była ptaszką twoją własną.

„Każ mię tam, panno, pogrzebać pod gajem,

Gdzie my chodziły często po czernice1035;

Bo już nie przyjdę więcej z korowajem1036,

Nie ustrzygą mi włosów mołodyce1037...”

Na to Anielka: — „Więc tu nad ruczajem

Zostań, ja pójdę tam, zakrywszy lice;

A ty idź, powiedz, niech piastunka Diwa

Wcześnie z tą szlachtą ratować przybywa.”

„Nie! tak nie można, rzekła tamta druga,

On pozna pannę po jedwabnym stroju;

Niech już ja na to odważę się, sługa,

W białej koszuli, w malinowym zwoju.

Panienka nie wiesz, jaka męka długa,

Jak to nie można twarzy obmyć w zdroju,

Jak to wstyd długo rumieńcem maluje,

Gdy pan obejmie stan — i pocałuje!”

„Dlaczegoż ty masz...? krzyknęła Aniela,

A potem rzekła: Co? czy nie masz noża?

Ja ci przysięgam w imię Zbawiciela,

Że gdybym sama była śród rozdroża,

A była za mną przepaść i topiela

Pełna gdzieś na dnie ognistego morza,

Skoczyłabym w nią prędzej, niżby kto mię —

Nie, nie — nie można żyć po takim sromie!

„Nie idź tam, ja ci zakazuję, proszę,

Helenko moja, nie idź!” — Na to ona:

„Z konia nie zsiądzie to złote panosze1038,

Szabli nie rzuci i szlachtę pokona.

Niech już ja, panno, mój wstyd sama noszę,

Złoto ja wzięła — ot mi z pokołona

Brzęczą pieniądze jego; ja bogata,

Złotem i wstydem wykupiła brata...”

Na to Aniela: — „W imię Pana Boga,

Ja mu to złoto czarne oddam sama!

Panie Branecki1039, — wykrzyknęła sroga, —

Otworzy ci się nasza dworska brama!

Przysięgam, wyjdziesz, i więcej twa noga

Tu nie postanie! to twój ślad — to plama —

Helenko, razem pójdziem pod sosenkę...”

To mówiąc, już szła i wlokła Helenkę.

Było maleńkie w Anielinkach wzgórze,

Gdzie jedna sosna między inne drzewka

Złocistsze, między kaliny i róże

Weszła i stała, jak smutna Litewka1040...

Tam było miejsce pod drzewem nieduże,

Strumień i jego szemrająca śpiewka,

Dobrze obrane miejsce na dziewiczą

Schadzkę, z Egerią1041 jaką tajemniczą.

Gdy się zbliżyły, ujrzały z daleka

Dwóch konnych; był to pan Branecki w burce

I przy sobie miał drugiego człowieka,

Z którym rozmawiał o starosty córce.

Idź do strony:

Darmowe książki «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz