Małe zwierzątka - Radek Rak (czytanie książek TXT) 📖

Szkoły takie czy siakie też w mieście są i może nawet znalazłaby się jakaś droga bez dziur.

Jowita Popiel usiłowała coś powiedzieć, ale Prezydent gestem nakazał jej milczenie. Ryży Iwan nastawił uszu i zawarczał z głębi piersi, ale i on został uciszony.

Nie wiadomo skąd, może z zakamarków pod obluzowaną kostką brukową, a może z jakiegoś dziwniejszego jeszcze miejsca, wychynęła bura mysz z pręgą na grzbiecie. Stanęła na zadnich łapach i jęła węszyć, jakby sprawdzała, czy dziś jest dzień gumowy czy kurzy. Prezydent podał jej kawałek wczorajszej zapiekanki. Mysz, o dziwo, nie spłoszyła się, tylko uważnie obwąchała czerstwe pieczywo z odrobiną pieczarek i wyrobu seropodobngo, po czym porwała go i znikła gdzieś w mysich światach, jakby jej nigdy nie było. Pogrążeni w kłótni pan Jonasz i Szegi nawet jej nie spostrzegli.

Redaktorka długą chwilę wpatrywała się w pustkę po myszy, zanim zapytała:

— Znajdzie pan czas, żeby jeszcze trochę porozmawiać, panie...

— Prezydent.

— Panie Prezydencie? — Pani Popiel nawet się nie zająknęła i Prezydentowi trochę się to spodobało.

— Pewnie bym i znalazł, pani redaktor, ale obawiam się, że nie za bardzo jest o czym.

— A ja myślę, że jednak jest.

— Pójdzie wszystko przeinaczone do gazety i potem ludzie będą się śmiać.

— Nie pójdzie nic, czego pan nie zechce.

— Hm.

— Jutro?

— Jutro nie. Muszę kopać grób.

— Grób?

— Grób. Ale może być pojutrze. Niech pani przyjdzie o dziesiątej rano pod Kaczyńskiego.

— Pojutrze o dziesiątej pod Kaczyńskim. Jak najbardziej. Do zobaczenia, panie Prezydencie. — Uśmiechnęła się słonecznie i uścisnęła mu dłoń. Ryży Iwan trącił kobietę łapą, więc uścisnęła ją również. Pan Jonasz i Szegi nie zwracali już na nią uwagi. Zupełnie jakby była myszą.

*

Z Prezydentem i myszami było tak.

W ósmym roku jego życia padły rybki w klasowym akwarium. Jednego dnia pomykały sobie w najlepsze wśród wodorostów i kolorowych kamyczków, a drugiego dryfowały brzuchami do góry, rozdęte jak choinkowe bańki i wpatrzone zmatowiałymi oczami w jakiś smutny, podwodny zaświat. Neonki, molinezje, jeden tłusty welon i parę czarnych rybek o wyłupiastych oczach, przezywanych teleskopami, które Prezydent lubił najbardziej. Ostał się tylko glonojad, ale glonojad od dawna nie robił nic, tylko zalegał na żwirowym dnie, podobny do kamienia nakrapianego słonecznymi plamkami. Możliwe więc, że glonojad umarł również, tyle że mniej widowiskowo i nikt tego nie zauważył.

Pani Eliza, wychowawczyni klasy drugiej be, stwierdziła od razu, że ryby pozdychały z przejedzenia. No bo jak takie grube, to nie mogło być inaczej. Ryby, wiadomo, są głupie i zeżrą wszystko, co im się da. Argumentacja ta trafiła do wszystkich dzieci, choć teraz, gdy Prezydent jest stary i więcej zna się na zwierzętach, to wie, że wcale to tak nie działa i ryby pęcznieją z wielu przyczyn. Skoro jednak przejedzenie, to ktoś musiał nasypać im zbyt wiele karmy.

Wychowawczyni, bogata w wiedzę pedagogiczną łączącą tradycję z nowoczesnością, rozpoczęła dochodzenie. Najpierw przepytała dyżurnego. Dyżurował akurat Tomek, zwany Grubym Bubą, który był ulubieńcem pani Elizy i wolno mu było bić inne dzieci. Gruby Buba powiedział, że to nie on, został tedy uniewinniony. By zatem wykryć winowajcę, uciekła się pani Eliza do chytrego podstępu. Zapędziła całą klasę do łazienki, odkręciła wodę w kranie i nakazała wychowankom chlapać ile wlezie. Po powrocie do sali ustawiła dzieci w kółeczku z rękami wyciągniętymi w przód, jak u zmarłych, co wstali z grobu.

Prezydent stał razem z innymi, z bijącym sercem i strachem w oczach, bo widział, jak ręce innych dzieci ociekają wodą, jego zaś są prawie suche. Do umywalki ledwo się dostał, nigdy nie miał śmiałości, by przepychać się w stadku dzieci. Nie miał pojęcia, co ta suchość oznacza, ale dobrze czuł, że zaraz stanie się coś niedobrego. Nie zdziwił się więc, gdy pani Eliza po obmacaniu jego dłoni z triumfalnym uśmiechem wyciągnęła go na środek.

— No, no — powiedziała. — No, no, no. Kto by pomyślał.

— To nie ja — pisnął.

Przeraziło go, że może zostać oskarżony o coś, czego nie zrobił. Nogi ledwo go trzymały i miał wrażenie, że zaraz się przewróci.

— Winny się tłumaczy — rzekła surowo. — Kto zawinił, boi się wody. A woda nie kłamie, w przeciwieństwie do ciebie.

— Ale kiedy ja naprawdę nic.

Prezydent czuł ciężar spojrzenia pani Elizy i dzieci dookoła, jakby nagle położono mu na grzbiecie wielki kamień. Czuł też, że z każdym słowem pogrąża się coraz bardziej, a kamień staje się cięższy i cięższy.

— Przestań. To wstrętne tak iść w zaparte. — Pani Eliza ucięła jego słabe protesty. Popatrzyła nań z góry, z potępieniem i pogardą.

Dochodzenie było skończone. Prezydent dostał sążnistą uwagę do dziennika — i za sprowadzenie na rybki okrutnej śmierci, i za kłamanie — oraz groźbę obniżenia oceny z zachowania, jeśli się nie przyzna. Przestraszył się tego bardzo, więc się przyznał. Ogłoszona przez panią Elizę anatema i jego przyznanie się do winy sprowadziły na niego również odrzucenie przez całą klasę: do końca semestru żadne dziecko nie chciało się odzywać do mordercy ryb. Ojciec Prezydenta w domu sprał syna po dupie, no bo przecież się przyznał, a skoro się przyznał, to znaczy, że był winny; przecież niewinny się nie przyznaje. Poza tym pani Eliza była cenioną nauczycielką o licznych osiągnięciach, w dodatku uwielbianą przez dzieci, a Prezydenta nie lubił właściwie nikt. To wystarczyło do wymierzenia domowej sprawiedliwości.

Wieczorem po ogłoszeniu wyroku Prezydent nie wiedział jeszcze, że przez parę miesięcy żadne dziecko się do niego nie odezwie, nie zastanawiał się więc nad tym. Kiedy po zmroku wyszedł wyrzucić śmieci, mógł myśleć tylko o niesprawiedliwie zbitej dupie. Dlatego niewiele brakowało, a byłby się nie zatrzymał na widok kilku kotów otaczających coś okręgiem. Było już prawie całkiem ciemno, a koty siedziały przyczajone na skraju światła, rzucanego przez jedyną działającą latarnię w okolicy. Prezydent cisnął śmieci do kontenera; śmietnik był wypełniony po brzegi, a nawet trochę bardziej, i worek stoczył się ze sterty na ziemię. Wszędzie rozsypały się butelki, papiery i obierki z ziemniaków, bo to były lata dziewięćdziesiąte i nikomu nie śniło się sortowanie odpadów.

Koty nadal trwały w kółeczku. Zaciekawiony Prezydent zatrzymał się na chwilę. Musiał wytężyć wzrok, by w półmroku dostrzec maleńki cień pośrodku kociego kręgu.

Z początku myślał, że mysz nie żyje, ale gdy podszedł bliżej, okazało się, że jest po prostu sztywna ze strachu. Koty rozpierzchły się spłoszone, na odgłos jego kroków. Ujął mysz za skórę na karku i odniósł daleko, na zachwaszczony kirkut. Zwierzątko ani drgnęło, skulone w pozycji płodu. Dopiero odłożone na ziemię czmychnęło w pokrzywy i zeschłe liście.

Ta uratowana mysz długo nie mogła mu wyjść z głowy. Może po prostu zobaczył w niej siebie, osaczonego przez panią Elizę i dzieci z klasy. Dlatego też nie zdziwił się, gdy nocą kilka dni później, kiedy dryfował po ciemnym morzu na granicy jawy i snu, ujrzał na krawędzi swego łóżka przycupniętą mysz. Zwierzątko wbiło w niego oczka, maleńkie i błyszczące mrokiem.

— Bądź pozdrowiony, obrońco i wybawicielu — przemówiło, a tak przynajmniej się Prezydentowi wydawało. Nie wiedział, co odpowiedzieć, więc nie odpowiedział nic. Myszy jednak najwyraźniej wcale to nie przeszkadzało.

— Wiedz, że mysia wdzięczność większa jest od ludzkiej. Cokolwiek uczyniłeś jednej z myszy najmniejszych, wszystkim myszom uczyniłeś. Pamiętamy i nie zapomnimy, choćby minęło sto pokoleń i dwieście. Jeśli kiedyś opadną cię koty, przybędziemy ci z pomocą.

— Co się wtedy stanie? — odważył się zapytać Prezydent.

— Będziemy się mścić. Będziemy zabijać. Wszystkie małe zwierzątka muszą trzymać się razem, bo to jedyna nasza nadzieja. Tylko razem jesteśmy groźni. Razem jesteśmy kłem, pazurem i szponem. A ty też jesteś małym zwierzątkiem. Pachniesz strachem. Pachniesz tak, jak my.

I znikła, czmychnęła gdzieś nagle, jak to myszy mają w zwyczaju, tylko pazurki zachrobotały po podłodze. A Prezydent otulił się kołdrą po same uszy i zasnął. Spał spokojnie i jasne były jego sny. Bo choć uważał mysz i obietnicę mysiej zemsty za wytwór wyobraźni, to przecież każde małe zwierzątko chce, by ktoś odpłacił za jego krzywdy.

*

Prezydent kopał grób. Kopanie grobów było przyjemną pracą. Łopata ziemi za łopatą, łopata za łopatą, jak nabieranie zupy łyżką: niby za jednym razem nic nie ubywa, ale przecież z czasem zupy jest coraz mniej, i tak samo z czasem dół robi się coraz głębszy. I miło jest pomyśleć, że ktoś będzie miał z tego grobu pożytek, że będzie sobie w nim leżał i nie żył. Dlatego powinno w nim być wygodnie.

Dobry grób znaczy nawet więcej niż dobry dom. Niektórzy ludzie nieraz całe życie spędzają w ciasnych klitkach w blokach, gdzie co prawda jest ciepło, ale jeden siedzi drugiemu na głowie, a cienkie ściany zdradzają najintymniejsze sekrety sąsiadów. Inni żyją w domach, których nigdy nie da się ogrzać jak należy, i wonieje stęchlizną, gdzie w zimowe wieczory trzeba siedzieć pod stertą koców, a i tak nie udaje się wypędzić zimna z kości.

W niedobrym domu przykro jest żyć, ale o ileż gorzej jest nie żyć w niedobrym grobie, gdzie spędzić trzeba całą wieczność aż po dzień zmartwychwstania. Przynajmniej tak było do niedawna, bo jakiś czas temu nowy proboszcz zarządził, że groby starsze niż dwadzieścia lat, którymi nikt się nie opiekuje, należy rozgrzebać i zaorać, by zrobić miejsce dla nowych zmarłych. Prezydent często widywał, jak maszyny wyrzucały wielkie grudy ziemi, białawej w barwie, bo trupy z czasem zamieniają się w wapno. Widywał i nie mieściło mu się w głowie, jakie to ma być wieczne odpoczywanie, i jaki to będzie wstyd, gdy na koniec czasów przyjdzie umarłym zmartwychwstawać po pięciu, dziesięciu albo nawet dwudziestu z jednego małego grobu, jeśli kolejni proboszczowie okażą się równie przedsiębiorczy co obecny. Będą ci zmarli tłoczyć się i cisnąć, i wchodzić jeden drugiemu na głowę, i może powstać taki tłok i ścisk, że nie wszyscy zdążą zostać odpowiednio osądzeni i zamiast do zbawienia trafią do potępienia, albo na odwrót, bo przecież w tłumie i zamieszaniu nietrudno o pomyłkę.

Prezydent zna te wszystkie cmentarne sprawy, bo od lat robi za grabarza z doskoku. Prawdziwym grabarzem był co prawda bardzo krótko, bo odkąd wszystko przejęły firmy pogrzebowe, mało kto już chce, by mu Prezydent przygotowywał dołek. Poprzedni proboszcz, ksiądz Kwiatek, porządny chłop, ulitował się nad Prezydentem i pozwolił mu kopać groby dla dzieci. Nowy już na to nie zezwala; czasem tylko przyjdzie wikary i w tajemnicy przed proboszczem pozwoli Prezydentowi wykopać jakiś grób. Zwykle dla dziecka albo biedaka bez rodziny, takiego jak sam Prezydent. Ksiądz płaci za to stówkę albo dwie i przykazuje nikomu nie mówić.

— Mnie pan powiedział — śmieje się pani Jowita Popiel.

— Bo pani to co najwyżej opisze w gazecie, a gazetom nikt nie wierzy.

— Takie złe ma pan zdanie o prasie?

— Nawet jeszcze gorsze.

Siedzą pod Kaczyńskim, czyli pod Memoriałem Smoleńskim. Pomnik znajduje się na leżącym trochę na uboczu skwerze i ma postać wbitego w ziemię ogona samolotu; spod tego ogona wystaje popiersie prezydenta Lecha Kaczyńskiego. Rankiem gromadzą się tu żule, po południu emeryci, wieczorami zakochani, a nocą pijana młodzież. Teraz jest ranek, pora pierwszego piwa, ale pić przy eleganckiej pani z Warszawy to w ogóle nie przystoi. Dlatego Prezydent specjalnie wstał dziś wcześnie i swoje pierwsze piwo wypił przed piątą rano. Nawet założył lepszą koszulę, niebieską w drobną kratkę, w której chodził na randki w czasach, gdy życie miało więcej sensu.

Rozmawia mu się z panią Jowitą lepiej, niż przypuszczał. Dziennikarka nie zadaje zwykłych dziennikarskich pytań. Nie docieka, nie drąży, co Prezydent robi w czasie, gdy porządni ludzie są w pracy, ani z czego żyje i z czego ma pieniądze na alkohol. Trochę go to nawet rozczarowuje, bo gdyby padło pytanie, z czego żyje, przygotował sobie zawczasu gotową odpowiedź:

— Tak sobie żyję z Bożej łaski.

Zamiast tego gadają o wielu sprawach ciekawych i nieistotnych, bo wszystkie naprawdę ciekawe rzeczy na świecie są mało istotne. Rozmawiają na przykład o Ryżym Iwanie, który co rusz podkłada łeb pod rękę pani Jowity albo natarczywie trąca ją łapą, gdy ta choć na moment przestaje go głaskać.

— Lubi panią — zauważa Prezydent.

— Bo tak się łasi?

— Gdzie tam. Lgnąłby do każdego, byle go głaskać, taka to kurwa sprzedajna. Ale on tak na panią dobrze patrzy. Powiedziałbym, że mądrze, gdybym go tyle lat nie znał.

— Nie wygląda na głupiego.

— Ja nie mówię, że jest głupi. Jest bardzo bystry i wyszczekany. Ale specjalnie mądry to on nie jest. Prawdę mówię, Iwan?

Ryży Iwan daje głos na dowód wyszczekania, ale nadal trwa wpatrzony w redaktorkę, ziając i robiąc najbardziej błazeńskie miny z psiego repertuaru.

— Świetnie pan rozumie psią duszę — rzecze uprzejmie pani Jowita.

— E. Jaką tam duszę. Psy nie mają duszy.

— No wie pan!

— Tego tylko brakuje, by mi ten, za przeproszeniem, sukinsyn jeszcze po śmierci w zaświecie głowę zawracał. Trzeba przecież od siebie odpocząć. A poza tym to nie wie nikt, na co się Pan Bóg z psami umawiał. Z ludźmi to wiadomo: na duszę nieśmiertelną, na niebo albo piekło, do wyboru. Ale z psami? Dlaczego miałby się umawiać z psami na to samo, co z ludźmi? Niech pani popatrzy, jaki świat złożony. Inny jest los człowieka, inny myszy, gołębia, ryby albo tej osy, co to leci upierdolić Iwana, a która wcale nie jest osą, tylko gąsienicznikiem, i składa jaja w ciałach gąsienic pewnych gatunków motyli. Dlaczego wszystkich miałoby spotkać to, co ludzi? Prawdę mówię, Iwan, czorcie jeden?

Rudy kundel szczeka donośnie.

— Sama pani widzi. A gdyby to było